بعد از خواندن نغمه، از کدام صحنه برویم؟

به نظرم صحنه برای تئاتر، مثل ظرف برای مایعات است؛ به تئاتر شکل می دهد، بیانش می کند، تعیین می کند آن را به چه رنگی و چگونه ببینیم. در این پست به معرفی انواع صحنه های تئاتر می پردازم؛ باشد تا با مرور مطالب، خود نیز رستگار شوم.

آرنا (گرد یا میدانی):
صحنه گرد یا چهارگوش است و در وسط قرار دارد. تماشاچیان اطراف آن می نشینند و بر صحنه مسلط هستند. میزانسن به صورت چرخشی است. بازیگران در طول بازی حول صحنه می چرخند تا کل تماشاچی‌ها را مخاطب قرار دهند.

تعزیه دیده اید؟ خب. یک میدان بزرگ است. آن وسط شوری برپاست و این‌ها. دور تا دور را جمعیت گرفته. هیچ وقت دکور بزرگی آن وسط نمی گذارند چون جلوی دید را می گیرد. آرنا هم همین است. در این نوع صحنه محدودیت دکور داریم. فکر کن اگر مثلا یک تخت بزرگ آن وسط بود یا ماکت یک ساختمان بزرگ، از دیدن اتفاقاتی که نصف دیگر صحنه در حال وقوع بود عاجز می ماندیم. از طرفی نورپردازی دقیقی می خواهد؛ دوست نداریم بین تماشاچی ها فرق بگذاریم (به یکی صحنۀ پرنور بدهیم درحالی که نور را در چشم دیگری می تابانیم و کورش می کنیم!) تماشاچی تاحدودی به صحنه نزدیک است، پس نباید از دقت گریم کم کنیم چون ضایع می شویم.

هلالی (سه سویه):
از سه طرف دید دارد و هلالی شکل است (دروغ میگی!واقعا؟) یادگار دورۀ الیزابتن انگلستان (هم زمان با شکسپیر عزیز) می باشد.

خیالمان راحت شد! در این جا می توانیم دکورهای بلندمان را به پشت سر پرتاب کنیم و حسابی شورش را دربیاوریم چون آن پشت جلوی دید کسی نیست. تماشاچی‌ها "هلالی طور" دور صحنه را می گیرند پس همچنان باید مراقب باشیم با نور چشم کسی را درنیاوریم.

قاب عکسی:
صحنه و تماشاچی‌ها به واسطۀ پرده و قاب صحنه از هم جدا هستند. این نوع صحنه یادگار دورۀ رنسانس در اروپاست.

حس می کنم دارم در مورد عهد باستان حرف می زنم؛ اما آن اعلام خلاقانۀ برنامه کودک یادتان هست؟ یک پسری می آمد و یک پردۀ قرمزی را می کشید و این‌ها (خودم دقیق یادم نیست!) در آنجا شما شاهد یک صحنۀ قاب عکسی بودید. در کشور خودمان تالار وحدت، سنگلچ و تئاتر شهر دارای این نوع صحنه هستند.

دست‌مان در طراحی صحنه باز است؛ خب گریمور هم می تواند یک نفس راحت بکشد و کمالگرایی را کنار بگذارد.

نوع بعدی را دوست دارم بعدا به طور جداگانه معرفی کنم. صحنه آزاد یا بلک باکس.

به خاطراتتان رجوع کنید. اگر تئاتر رفته اید، یادتان هست دارای چه نوع صحنه ای بوده؟ اگر همان تئاتر را در صحنۀ دیگری می دید، چه حسی داشتید؟

برای مطالعات بیشتر می توانید کتاب اصول و مبانی صحنه را دانلود کنید و بخوانید.