مقدمه[i]

اروپا به باتری نیاز دارد، در درجه‌ی اول برای جابه‌جایی پاک و پایدارسازی شبکه. اما تولید سلول‌های لیتیوم-یون اروپا کمتر از 3 درصد سهم جهانی است و آن هم عمدتا برای گوشه بازارهای سطح بالا، نه بخش خودرویی. اگر اروپا سریع عمل نکند، رسیدن به آسیا غیرممکن خواهد شد. با اندازه‌ی بخش خودرویی اروپا، این یک باید راهبردی است: 13.3 میلیون شغل، یا 6.1 درصد از کل نیروی کار. اتحاد اروپایی باتری هدف 200 گیگاوات‌ساعت در سال را برای ظرفیت تولید تا سال 2025 گذاشته است که برابر با 4 گیگافکتوری به اندازه‌‌ای آنی است که توسط تسلا-پاناسونیک در نوادا توسعه یافته است، و به مقدار زیادی بیشتر از عدد جهانی امروز برابر با 160 گیگاوات‌ساعت. اما این، هماهنگی بی‌سابقه‎ای را بین دولت‌ها و شرکت‌های اروپا و مذاکره‌ی با دقت با همتایانشان در آسیا را می‌طلبد که امروز به آن‌ها بسیار وابسته هستند.

تولیدکننده‌ی سلول باتری فرانسوی، سفت (Saft) و اپل (Opel) که زیرمجموعه‎ی آلمانی PSA Groupخودروساز است، دارند جزئیات یک پروژه‌ی سرمایه‌گذاری عمده را در تولید سلول باتری نهایی می‌کنند. آیا اتحادیه‌ی اروپا دارد در نهایت سیطره‌ی آسیا را بر تولید سلول باتری به چالش می‌کشد؟ چه شانس موفقیتی برای اتحادیه‌ی اروپایی باتری (EBA) وجود دارد و این چه معانی‌ای برای سیاست صنعتی اتحادیه‌ی اروپا می‎تواند داشته باشد؟

اروپا به باتری نیاز دارد: جابه‌جایی پاک، پایدارسازی شبکه

در سال 2017، کمیسیون اروپا (EC) راجع به مخاطره‌ی جدی برای اروپا که بخواهد به طور بازگشت‌ناپذیری به واردات سلول باتری وابسته شود، برای هر دو کاربرد جابه‌جایی پاک و پایدارسازی شبکه‌های نیرو با یکپارچه‌سازی سهم بالایی از منابع انرژی تجدیدپذیر متغیر، هشدار داد. وسایل نقلیه‌ی قابل شارژ با برق (EV ها)، هنوز تنها 2% از خودروهای جدید ثبت‌شده را در سطح اتحادیه‌ی اروپا در تمام سال 2018 شامل می‌شوند، اما آهنگ رشد سال به سال آن‌ها به 38.2% رسید و با توافق اخیر در هدف‌گذاری‌های جاه‌طلبانه‌ی آلایندگی CO2 برای 2025 و 2030 برای خودروها و ون‌های جدید، این روند قرار است که ادامه پیدا کند. به طور مشابه، جابه‌جایی‌های مورد انتظار در ترکیب‌های برق ملی، شامل خروج فاز‌به‌فاز آلمان از زغال سنگ، نیازهای قابل‌توجهی را برای انعطاف ایجاد خواهد کرد، و لذا فرصت‌های قوی بازار برای ذخیره‌سازهای باتری ثابت ایجاد خواهد نمود.

شرق آسیا بر این زنجیره‌ی ارزش سیطره دارد

همه‌ی شرایط برای آن که تقاضا افزایش بسیار زیادی یابد، وجود دارد، ولی وقتی صحبت تولید سلول‌های باتری است، زنجیره‌ی ارزش مخاطره‌ی این را دارد که بیشتر آن غیر اروپایی است. سلول‌ها یک جزء راهبردی هستند، که حوالی 70% هزینه‌های پک باتری را شامل می‌شود، که باتری نیز به نوبه‌‎ی خود حوالی 35% هزینه‌های یک وسیله‌ی نقلیه‌ی تمام برقی را شامل می‌شود. این بخش، در حال حاضر تحت سیطره‌ی رقبای شرق آسیاست که پاناسونیک (ژاپن) و ال‌جی کِم (کره جنوبی) تولیدکنندگان برتر در بازار خودرو هستند، و سامسونگ اس‌دی‌آی (کره جنوبی)، کَت ال (چین) و اس‌کی اینوویشین (کره جنوبی) با آن‌ها رقابت نزدیکی دارند.

سهم اتحایه‌ی اروپا از ظرفیت جهانی کمتر از 3% است

در پاسخ به تقاضای افزاینده‌ی سلول‌های باتری لیتیوم-یون، تولید جهانی از فقط 19 گیگاوات‌ساعت در سال 2010 به 160 گیگاوات‌ساعت در سال 2019 افزایش یافت. رشد در ظرفیت تولید حتی تحسین‌برانگیزتر است: ظرفیت‌های سالانه از 30 گیگاوات‌ساعت در سال 2010 به 285 گیگاوات‌ساعت در سال 2019 رسید. این مسابقه‌ی برای مقیاس‌کردن، ریشه در این واقعیت دارد که به خاطر اهمیت اقتصاد مقیاس در تعدادی از مراحل فرایند، راه‌اندازی خطوط تولید بزرگتر هزینه‌های واحد را کاهش می‌دهد. اتحادیه‌ی اروپا به شکل خطرناکی عقب افتاده است؛ اتحادیه‌ی اروپا کمتر از 3% ظرفیت تولید جهانی سلول لیتیوم-یون را دارد و تولید آن به طور عمده گوشه‌بازارهای سطح بالا را هدف قرار داده است، نه بخش خودرو را.

با راه‌اندازی EBA(اتحاد اروپایی باتری)، EC(کمیسیون اروپا) یک بیدارباش به خودروسازها، بازیگران صنعتی از صنعت معادن تا الکتروشیمی، مراکز پژوهشی و دولت‌های عضو اتحادیه‌ی اروپا داد. اگر ذینفعان اروپایی به سرعت واکنش نشان ندهند و نیروهایشان را برای ساخت یک زنجیره‌ی ارزش باتری متحد نکنند، رسیدن به رقبای آسیای غیرممکن خواهد شد. نه تنها اروپا یکی از بزرگترین فرصت‌های کسب‌وکار را در دهه‌ی بعد از دست خواهد داد، بلکه بخش خودرویی آن، که در حال حاضر 13.3 میلیون شغل یا 6.1 درصد از کل نیروی کار اتحادیه‌ی اروپا را شامل می‌شود، نیز مخاطره‌ی از دست دادن میدان را در رقابت جهانی خواهد داشت.

اتحاد اروپایی باتری: یک رویکرد پایین به بالا به سیاست صنعتی اتحادیه‌ی اروپا

نقطه‌ی آغاز EBA(اتحاد اروپایی باتری) تشخیص این بود که کل زنجیره‌ی ارزش – از مواد خام تا بازیافت باتری- برای اتحادیه‌ی اروپا به لحاظ راهبردی مورد علاقه است. بنابراین، همه‌ی ابزارهای موجود بایستی به طور هماهنگی به کار گرفته شود تا محیط توانمندسازی ایجاد شود، ابتکارات همکاری تشویق شوند، و تصمیمات سرمایه‌گذاری تسهیل گردند. با انتخاب یک رویکرد «پایین به بالا» به سیاست صنعتی، EC(کمیسیون اروپا) طرح اینوانرژی –یک شراکت عمومی-خصوصی که توسط موسسه‌ی اروپایی نوآوری و فناوری حمایت می‌شود–را تصویب کرد تا نیازهای این صنعت را اندازه‌گیری کند و موانع عمده‌ی پروژه‌های سرمایه‌گذاری و راهبردهای بالا بردن مقیاس را شناسایی نماید.

راهبردهای برجسته

پس از یک مشاوره‌ی مفصل با صنعت، EC (کمیسیون اروپا) یک «برنامه‌ی اقدام راهبردی برای باتری‌ها» در آوریل 2018 منتشر کرد. نقاط اقدام 37 گانه‌ی آن بر استفاده‌ی افزایش‌یافته و بیشتر به‌هم‌پیوسته‌ی سیاست‌ها و ابزارهای مالی موجود تمرکز دارد: از یک دسترسی قابل‌اتکا به مواد خام و فرآوری‌شده، بوسیله‌ی توافق‌های تجارت آزاد و خلق یک چارچوب سرمایه‌گذاری جذاب برای فعالیت‌های استخراج، پالایش، و بازیافت در اروپا اطمینان حاصل گردد؛ به مشکل عدم مهارت‌های تخصصی در طراحی فرایند کاربردی و تولید سلول پاسخ گفته شود؛ همه‌ی ابزارهای پشتیبانی بسیج شوند تا تلاش‌های پژوهش و نوآوری در عملکرد فناوری‌های پیشرفته‌ی سلول باتری لیتیوم-یون و تغییر ممکن به نسل بعدی باتری‌ها مبتنی بر الکترولیت‌های حالت جامد تقویت گردد؛ از تامین مالی عمومی استفاده گردد تا از پروژه‌های سرمایه‌گذاری مخاطره‌زدایی شود و گسترش صنعتی تسهیل گردد؛ و نهایتا معرفی ممکن نیازمندی‌های زیست‌محیطی در فاز طراحی برای محصولات باتری که قرار است وارد بازار اتحادیه‌ی اروپا شود، لحاظ گردد.

خودروسازان اتحادیه‌ی اروپا همین الان زیادی کش آمده‌اند

خودروسازان اتحادیه‌ی اروپا در حالی که برنامه‌های EV (وسایل نقلیه‌ی برقی) خود را توسعه می‌دهند، اهمیت داشتن عرضه‌ی سلول‌های باتری پایدار و با کیفیت را می‌بینند و آن‌ها فکر می‌کنند که قدرت چانه‌زنیشان با تولیدکنندگان حاضر سلول، حداقل در این نقطه از زمان، راضی‌کننده است. در نتیجه، با دانستن این که تغییر به خودروهای خودکار همین الان به تغییر ساختاری و سرمایه‌گذاری‌های عظیم از طرف آن‌ها نیاز دارد و این که رقابت‌پذیری هزینه‌ای برای فروش وسایل نقلیه‌ی برقی یک باید است، سرمایه‌گذاری میلیاردی در گیگافکتوری‌ها یا عقد قراردادهای بزرگ با تازه‌واردهای این بازار یک حرکت راهبردی شناخته نمی‌شود. به طور خلاصه، خودروسازان اتحادیه‌ی اروپا، از EBA (اتحاد اروپایی باتری) پشتیبانی می‎کنند، اما استقلال راهبردی اروپا فاکتور تعیین‌کننده در راهبرد عرضه‌ی سلول آن‌ها نخواهد بود.

تا این تاریخ، انتخاب اول آن‌ها این بوده است که رقبای آسیای شرقی را الزام کنند که در تولید سلول باتری در اروپا سرمایه‌گذاری کنند، یعنی نزدیک به مراکز تصمیم و پایگاه مصرف‌کنندگان آن‌ها، تا این که طراحی و کیفیت سلول‌ها را کنترل کنند، در حالی که هزینه‌های جابه‌جایی را کمینه می‌‌‌کنند. این دارد منجر به ساخت چند کارخانه در آلمان (کَت ال)، لهستان (ال‌جی کِم) و مجارستان (سامسونگ اس‌دی‌آی، اس‌کی اینوویشن) می‌گردد. از طرف دیگر، متولیان پروژه در اتحادیه‌ی اروپا، فاقد تعهد مشتریان برای نشان دادن توجیه‌پذیری مالیشان و توسعه‌ی ظرفیت کافی برای رسیدن به اقتصاد مقیاس، و نهایتا تحویل سلول‌های با کیفیت بدون تجاوز قیمت یا تاخیر هستند.

تا حالا، شرکت سوئدی نورث‌ولت، پیشرفته‌ترین پروژه‌ی تولیدی است که توسط اروپایی‌ها پیش رانده می‌شود. یک خط پایلوت تحت احداث است، و گام بعدی، تکمیل بخش اول کارخانه در سال 2020 و تولید 8 گیگاوات‌ساعت در سال خواهد بود. به طور خلاصه، EBA با یک چالش دوگانه مواجه است: حصول اطمینان از این که گیگافکتوری‌های کافی در خط تولید اروپا قرار دارند تا این که از کمبودها و کم‌یابی‌ها وقتی که تقاضای اتحادیه‌ی اروپا خیز بر می‌دارد، جلوگیری شود، در حالی که مسئله‌ی مرغ و تخم‌مرغ را برای تازه‌واردهای اروپایی حل می‌کند.

صنعت باتری اروپا نهایتا دارد خیز بر می‌دارد

به رغم تلاش‌ها اتحادیه‌ی اروپا، رویکرد صبر کنیم و ببینیم که چه می‌شود تاکنون رایج بوده است، اما ممکن است که چیزهایی در حال تغییر باشند. اگر وسایل نقلیه‌ی برقی بزرگترین سهم سودهای آینده را شامل می‌شوند، خودروسازان نمی‌توانند به سلول‌های باتری با عملکرد بالا صرفا با نگاه محصولات لازم، با عرضه‌ی زیاد تضمین‌شده و پتانسیل کم برای تمایز نگاه کنند. شانس این وجود دارد که آن‌ها چیزی بیش از نزدیکی جغرافیایی بخواهند و تلاش کنند که مستقیما در تولید سلول‌های باتری درگیر شوند. در حقیقت، مخاطره‌ی کم‌‎یابی‌ها در سلول‌های باتری دسته‌ی اول همین الان دارد تبدیل به یک نگرانی جدی در بین سازندگان وسایل نقلیه‌ی برقی می‌شود. برای مثال، تسلا اخیرا تایید کرده است که با رمپ‌آپ (افزایش با شیب نمایی) تولید مدل 3 خود مشکل داشته است، چرا که خروجی واقعی سلول‌ها – که پاناسونیک مسئول آن است – تنها به دوسوم ظرفیت نظری 35 گیگاوات‌ساعت گیگافکتوری نوادا رسیده بود.

جابه‌جایی راهبردی

این جابه‌جایی راهبردی توسط اعلان‌های گوناگون اخیر تایید شده است: تویوتا دارد یک جوینت‌ونچر (سرمایه‌گذاری مشترک) 51 به 49 سلول‌‎های باتری با پاناسونیک در چین و ژاپن ایجاد می‌کند؛ ب‌ام‌و دارد یک آزمایشگاه شیمی باتری دومی را در آلمان باز می‌کند؛ فولکس‌واگن یک ائتلاف باتری با نورث‌ولت و شرکای دیگری از 7 کشور عضو اتحادیه‌ی اروپا راه انداخته است تا فعالیت‌های پژوهشی مشترکی را که کل این زنجیره‌ی ارزش را می‌پوشاند، هدایت کنند. خودروسازان دارند به رقابتشان در سلول‌های باتری قوت می‌بخشند، تا این که لااقل موقعیت مذاکره‌شان را با تولیدکنندگان برتر بهبود ببخشند یا به طور بالقوه تا این که برای یک درگیری مستقیم‌تر با پروژه‌های گیگافکتوری آماده شوند. چالش برای آن‌ها این است که روابط خوبی را با تامین‌کنندگان کنونیشان حفظ کنند در حالی که همچنین مجموعه‌ی وسیع‌تری از گزینه‌ها را برای وقتی که تولید وسایل نقلیه‌شان تغییر مقیاس می‌دهد کاوش می‌کنند.

این یک بازی یه طرز وسیعی باز است و دولت‌های عضو حالا دارند وضعیت بسیار فعال‌تری در ارتقای سلول‌های باتری ساخته‌شده توسط اتحادیه‌ی اروپا به خود می‌گیرند، که شامل ارتقا از طریق مهیا کردن تامین مالی عمومی می‌گردد. طبق قوانین اتحادیه‌ی اروپا، کمک دولتی می‌تواند برای رفع مخاطره از سرمایه‌گذاری در پروژه‌های بزرگ، بسیار نوآورانه، و بین‌ملیتی به کار گرفته شود. باتری‌ها به عنوان یکی از 9 زنجیره‌ی ارزش با اهمیت راهبردی برای رقابت‌پذیری صنعتی و کربن‌زدایی اتحادیه‌ی اروپا شناسایی شده‌اند که این امر علاقه‌مندی EC(کمیسیون اروپا) را به تایید طرح‌های کمک دولتی برای پروژه‌های تولید باتری نشان می‌دهد.

1 میلیارد یورو از آلمان، 700 میلیون یورو از فرانسه

در این مرحله، بلژیک، فرانسه، آلمان و ایتالیا فراخوان‌هایی را مبنی بر علاقه‌مندی به شناسایی کنسرسیوم‌های ممکن ذیل این چارچوب «پروژه‌های مهم مورد علاقه‌ی مشترک اروپا» راه انداخته‌اند. آلمان قول تا سقف 1 میلیارد یورو را برای کمک به آغاز تولید سلول‌های باتری داده است، در حالی که فرانسه متعهد شده است که زنجیره‌ی ارزش باتری را با یک برنامه‌ی اقدام 700 میلیون یورویی حمایت کند. پول مالیات در دسترس قرار گرفته است و کاندیداهای بسیاری وجود دارند؛ شش کنسرسیوم مختلف از حوالی 30 شرکت مختلف برای حمایت مالی فقط ذیل فراخوان آلمان درخواست داده‌اند.

یکی از دشواری‌های اصلی توافق بر سر توزیع جغرافیایی منصفانه‌ای از فعالیت‌ها بین کشورهای عضو و شرکای صنعتی درگیر است. فرانسه و آلمان حالا یک قصدنامه به ECفرستاده‌اند تا چراغ سبزی برای حمایت مالیشان از یک پروژه‌ی سرمایه‌گذاری که سفت و پی‌اس‌ای گروپ/ اپل در آن درگیر هستند، دریافت نمایند. چند کنسرسیوم صنعتی دیگر بایستی در هفته‌های آتی اعلان شوند و بانک سرمایه‌گذاری اروپایی نیز قرار است که حمایت اضافه‌ای از پروژه‌ی گیگافکتوری نورث‌ولت در سوئد بکند.

200 گیگاوات‌ساعت در سال تا 2025

EBA هدفی برابر با 200 گیگاوات‌ساعت در سال ظرفیت تولید را برای این که در اتحادیه‌ی اروپا تا 2025 در دسترس باشد، گذاشته است، در حالی که دیگرانی معتقدند که بازار وسایل نقلیه‌ی برقی اروپا تا 2030 برابر 500 تا 600 گیگاوات‌ساعت در سال را نیاز خواهد داشت، یا لااقل 10 گیگافکتوری در ابعاد آنی که توسط تسلا-پاناسونیک در نوادا توسعه یافته است. این تخمین‌ها تایید می‌کنند که فضا برای پیش رفتن بسیاری از پروژه‌های سرمایه‌گذاری خارجی و اروپایی وجود دارد، که امیدواریم بیشترین تعداد از کشورهای عضو را بپوشاند.

رشد اتحادیه‌ی اروپا از طریق شراکت‌های جهانی

هدف‌گذاری یک «ایرباس برای باتری» یا یک صنعت باتری به طور خاص اروپایی راه پیشرفت نیست. خودروسازان جهانی که به بازار اروپا خدمت می‌کنند (فورد، نیسان، تویوتا، ...) ممکن است که تصمیم بگیرند تا با تولیدکنندگان سلول اروپایی شراکت کنند. بر عکس، خودروسازان اتحادیه‌ی اروپا ممکن است که بازیگران غیراروپایی را ترجیح بدهند، در حالی که با تاسیس جوینت‌ونچرهایی (سرمایه‌گذاری‌های مشترک) نقش فعال‌تری را ایفا می‌کنند. شایان ذکر است که شرکت‌های کره‌ای از لیسانس‌هایی از تولیدکنندگان ژاپنی بهره برده‌اند، در حالی که غول سازنده‌ی سلول‌های باتری چین، کَت‌اِل، سابقا زیرمجموعه‌ی تی‌دی‌کِی، یک تولید کننده‌ی ژاپنی باتری‌های وسایل مصرفی الکترونیکی، بوده است.

بزرگترین موانع ورود به بازار دانش ضمنی جمع‌شده‌ی رقبا و شراکت‌های بلندمدت آنان در سطح زنجیره‌ی ارزش هستند. از آنجایی که صنعت اروپا هیچ تجربه‌ای در تولید سلول‌ها در مقیاس بالا ندارد، مشوق‌سازی برای شراکت‌های بین‌المللی و درگیر کردن ذینفعان غیراروپایی مشاغل باکیفیت را ایجاد خواهد کرد و دانش مربوطه را توسعه خواهد داد. یک رویکرد باز و پیش‌رونده ممکن است تنها راه معتبر برای رسیدن به پیشگامان بازار باشد.

باتری‌های پاک

از طرف دیگر، صنعت باتری اروپا باید رهبری را در طراحی و تولید پایدارترین محصولات به لحاظ محیط زیست و مسئول‌ترین آنان به لحاظ اخلاقی به دست بیاورد، در حالی که اطمینان حاصل می‌کند که به بالاترین نرخ‌های بازیافت دست یافته می‌شود. تولید باتری انرژِی‌بر است (70 - 80 کیلووات‌ساعت نیاز است تا 1 کیلووات‌ساعت ظرفیت باتری تولید گردد) و اساس این تولید تعدادی از مواد خام حیاتی هستند که منبع آن‌ها به طور مسلط خارج از اروپا و تحت سیستم‌های ضعیف به لحاظ قابلیت ردیابی است.

اگر وسایل نقلیه‌ی برقی قرار است سنگ زیربنای راهبرد جابه‌جایی پاک اروپا شوند، یک مورد قوی برای معرفی حداقل نیازمندی‌های پایداری در فاز تولید و ارتقای تعهدات در منبع‌یابی اخلاقی مواد خام به عنوان بخشی از یک رویکرد راهبردی برای عرضه‌ی فلزات حیاتی وجود دارد. کار آماده‌سازی در سطح اتحادیه‌ی اروپا در حال انجام است و نتایج اولیه پیچیدگی یکپارچه‌سازی اصل اقتصاد دوار، ارزیابی‌های چرخه‌ی عمر و ملاحظات اجتماعی-اقتصادی در چارچوب قانونگذاری را نشان می‌دهند. این غیرقابل‌تغییر است که این ابتکار در بالاترین سطح از برنامه‌ی کاری اتحادیه‌ی اروپا باقی بماند و بر موانع عملی فایق آییم.

چین: همکاری کردن و رقابت کردن

در نهایت، مهم است که حدود رویکرد «پایین به بالای» اتحاد اروپایی باتری را به رسمیت بشناسیم و به بحث‌های پایه‌ای حول سیاست صنعتی اتحادیه‌ی اروپا و راهبرد آن در مقابل چین برگردیم. این کشور بیش از نیمی از بازار جهانی وسایل نقلیه را نمایندگی می‌کند و معرفی سهمیه‌های اجباری وسایل نقلیه‌ی برقی می‌تواند فروش سالانه را طی دو سال آینده دو برابر کند (از 1 به 2 میلیون). تلاش‌های اتحادیه‌ی اروپا هرگز به جاه‌طلبی‌های چین و سطح حمایت‌های دولتی مستقیم و غیرمستقیم آن نخواهد رسید. بدون یک دسترسی منصفانه به بازار در حال انفجار چین، شرکت‌های اروپایی ملزم هستند که در مسابقه‌ی جهانی وسایل نقلیه‌ی برقی دست و پا بزنند و این یک ضعف عمده‌ی EBA(اتحاد اروپایی باتری) است. اتحادیه‌ی اروپا نبایستی منتظر یک تغییر فرضی سازمان تجارت جهانی بماند و بایستی گزینه‌های جایگزین را برای برداشتن سدهای غیرمنصفانه به بازارهای خارجی کاوش کند.

منبع

[i] https://energypost.eu/the-european-battery-alliance-is-moving-up-a-gear/