حقیقت اسلام ناب "پارت۳"

ولایت، سازوکار تحقّق اهداف بعثت

اهداف الهی، فقط با عمل مطابق سنتها و قواعد الهی امکان تحقق دارند؛ بنابراین برای تداوم حرکت انبیا و تحقق اهداف بعثت، شناخت شیوه‌ی عمل انبیا بسیار مهم و درس آموز است.

۱.اقدامات اصلی انبیا و اولیا

برای تحقق اهداف بعثت، باید مردم در صحنه حاضر باشند؛ انبیا و اولیا سه اقدام اصلی را برای این مهم انجام میدادند:

۱- تربیت انسان

۲- تبیین حق و برانگیختن مردم

تبیین حق و برانگیختن مردم برای قیام‌لله وقيام بالقسط وجهادفی سبیل الله "جهاد یعنی تلاش همه جانبه برای تحقق اراده های تشریعی خداوند در روی زمین" (رهبرانقلاب، ۱۳۸۰/۶/۲۶؛ ۱۳۹۸/۱/۱۴؛ امام‌خمینی، جهاداکبر یا مبارزه با نفس ص۸۳؛ رهبرانقلاب ۱۳۶۸/۴/۵؛ ۱۳۸۶/۲/۲۶؛ ۱۳۹۸/۴/۵؛۱۳۹۴/۱۱/۱۹؛ طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن جلسه۱۷)

‌بِالْبَيِّناتِ وَ الزُّبُرِ وَ أَنْزَلْنا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ ما نُزِّلَ إِلَيْهِمْ وَ لَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ(نحل۴۴)
لَقَدْ أَرْسَلْنا رُسُلَنا بِالْبَيِّناتِ وَ أَنْزَلْنا مَعَهُمُ الْكِتابَ وَ الْمِيزانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ وَ أَنْزَلْنَا الْحَدِيدَ فِيهِ بَأْسٌ شَدِيدٌ وَ مَنافِعُ لِلنَّاسِ وَ لِيَعْلَمَ اللَّـهُ مَنْ يَنْصُرُهُ وَ رُسُلَهُ بِالْغَيْبِ إِنَّ اللَّهَ قَوِيٌّ عَزِيزٌ(حدید۲۵)
لكِنِ الرَّسُولُ وَ الَّذِينَ آمَنُوا مَعَهُ جاهَدُوا بِأَمْوالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ وَ أُولئِكَ لَهُمُ الْخَيْراتُ وَ أُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ(توبه۸۸)

|قيام الله|

دعوت مردم به قیام لله ، آزمایش بزرگ الهی و مهم ترین موعظه‌ای است که خداوند از میان تمامی مواعظ برگزیده است(امام‌خمینی، ۱۳۲۳/۲/۱۵):

قُلْ إِنَّما أَعِظُكُمْ بِواحِدَةٍ أَنْ تَقُومُوا لِلَّـهِ مَثْنى‏ وَ فُرادى‏(سبا۴۶)

۳.مجاهدت برای نگهداشتن مردم در مسیر

پس از قیام، مجاهدت برای تحقق استقامت و مقاومت مردم در این مسیر، آنگونه که خدا خواسته، کار بسیار سختی است که بر دوش نبی و امام جامعه قرار دارد. (رهبرانقلاب، ۱۳۷۵/۳/۲۰)

فَاسْتَقِمْ كَمَا أُمِرْتَ وَ مَنْ تَابَ مَعَكَ (هود۱۱۲)

|مصابره و مرابطه|

استقامت و حرکت در این مسیر باید به صورت گروهی و با تکیه دادن صبرها به یکدیگر (مصابره) و با وصل کردن نیروها به همدیگر (مرابطه) انجام شود(علامه طباطبایی ، ترجمه تفسیر المیزان، ج۴ ،ص۱۴۴):

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَصَابِرُوا وَرَابِطُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ(آل عمران ۲۰۰)

لذا نقش مردم در این مسیر بسیار مهم و اساسی است و بدون مردم، اهداف پیامبران محقق نخواهد شد. پیامبر و ولیّ، امامِ این حرکت گروهی است. تأمل در این ترکیب، یعنی رابطه‌ی مؤمنان با یکدیگر و با ولیّ جامعه، مفهوم ولایت و امامت را مشخص می‌کند.

۲.ولایت؛ اساسی‌ترین مسئله ی دین

معنا و جایگاه ولایت

ولایت یعنی پیوستگی، پیوند و ارتباط تنگاتنگ، مستحکم و غیر قابل انفکاک؛(رهبرانقلاب، ۱۳۶۰/۲/۲۹) به تعبیر دیگر مفهوم ولایت داشتن، فقط به معنای اعتقاد و محبت داشتن به اهل‌بیت نیست؛(طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن، جلسه۲۳) بلکه ولایت، سایه‌ی توحید و اساسی ترین مسئله‌ی دین است(رهبرانقلاب ۱۳۷۰/۱/۲۶؛ طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن، جلسه۲۳) که در تمام شئون فردی و اجتماعیِ جامعه‌ی اسلامی تأثیر می‌گذارد و جامعه را به صورت یک جامعه‌ی هماهنگ و مرتبط به یکدیگر و متصل و برخوردار از وحدت _ وحدت در جهت و حرکت و هدف _ می سازد؛ یعنی جبهه‌ای تشکیل می‌دهد که در درونِ خود یکی و متحد و متصل به هم است و در بیرون نیز اجزای همسو با خود را جذب می‌کند و اجزایی را که با آن دشمن باشند، به شدت دفع می‌کند و با آن معارضه می‌نماید(رهبرانقلاب، ۱۳۶۸/۹/۲۹):

مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَالَّذِينَ مَعَهُ أَشِدَاءُ عَلَى الْكُفَّارِ رُحَمَاءُ بَيْنَهُمْ(فتح ٢٩)

ولیّ این جامعه، منشأ و جهت بخش همه‌ی نیروها و فعالیّت ها به سمت آرمانها است که هر یک از آحاد امت با او ارتباط فکری و عملی دارند و مطابق امر او حرکت می‌کنند.(طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن، جلسه۲۳و۲۴و۲۵)

طبق این تعریف، تحقّق ولایت بدون وحدت امکان پذیر نیست؛ لذا علت توصیه های اکید رهبران انقلاب بر حفظ وحدت _ که امتداد اجتماعی اندیشه‌ی توحیدی است _ واضح می‌گردد.(رهبرانقلاب، ۱۳۸۷/۷/۱۰؛ ۱۳۷۷/۴/۲۱) تفکر و حرکت جبهه ای حزب الله نیز از این منظر معنای واقعی خود را پیدا می‌کنند.

سه رکن ولایت

بنابر آن چه بیان شد، ولایت سه رکن دارد:

۱.پیوند و اخوّت مؤمنان با یکدیگر؛ مؤمنانی که دارای یک فکر واحد و یک هدف واحدند و در یک راه قدم بر می‌دارند:

وَالْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِيَاء بَعْضٍ..(توبه ۷)

۲. بریدن از غیر و مرزبندی و معارضه با دشمن:

يا أَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُوا لَا تَتَّخِذُوا الْيَهُودَ وَالنَّصَارَى أَوْلِيَاءَ بَعْضُهُمْ أَوْلِياءُ بعْضٍ ومَن يتولهم منكُمْ فَإِنَّهُ مِنْهُمْ (مائده ۵)

قابل توجه است که قرآن، نشانه‌ی منافقان را پیوند با کفار (به جای پیوند با مؤمنان) بیان کرده است:

بَشِّرِ الْمُنَافِقِينَ بِأَنَّ لَهُمْ عَذَابًا أَلِيما الَّذِينَ يَتَّخِذُونَ الْكَافِرِينَ أَوْلِيَاءَ مِنْ دُونِ الْمُؤْمِنِينَ أَيَبْتَغُونَ عِنْدَهُمُ الْعِزَّةَ فَإِنَّ الْعِزة لله جميعا(نساء ۱۳۸و۱۳۹)

۳.پیوند با ولیّ جامعه و او را به ولایت گرفتن و تبعیّت محض از او:

وَمَنْ يَتَوَلَّ اللهَ وَرَسُولَهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا فَإِنَّ حِزْبَ اللهِ هُمُ الْغَالِبُونَ(مائده۵۶)

تحقق ولایت؛ شرط غلبه و پیروزی

تحقّق وعده ی غلبه و پیروزی در صورتی است که ولایت به این معنای جامع را در خود و در جامعه به وجود بیاوریم؛ یعنی جامعه‌ی ولایی را محقّق کنیم.(طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن، جلسه۲۴)
این رسالتی است که به پیروی از ائمه‌ی هدی باید دنبال کنیم.(همان، جلسه۲۵)

متأسفانه بسیاری از مردم گمان می‌کنند که صرفاً با حضور ولیّ معصوم، وعده‌های الهی تحقّق خواهند یافت و او با قدرت غیبی، باطل را نابود و حق را حاکم خواهد کرد؛ همچون گمان بنی اسرائیل که به حضرت
موسی گفتند:

فَاذْهَبْ أَنْتَ وَرَبُّكَ فَقَاتِلا إِنَّا هَاهُنَا قَاعِدُونَ (مائده۲۴)

لذا منتظر ظهور هستند تا این معجزه رقم بخورد!(رهبرانقلاب، ۱۳۷۶/۹/۲۵) بنابراین ضرورت دارد این نکته تبیین شود که اگر حضور مردم در صحنه و تبعیّت و اطاعت از امام محقق نشود، امام معصوم هم به تنهایی در تحقّق اهداف اجتماعی موفّق نمی‌شود(الغارات) (نهج‌البلاغه، و بلکه ایشان را از سر راه بر می‌دارند.

فَإِنَّ حَسْبَكَ اللهُ هُوَ الَّذِي أَيَّدَكَ بِنَصْرِهِ وَبِالْمُؤْمِنِينَ (انفال ۶۲)

از این منظر، تبیین نقش مردم در نظام اسلامی بسیار ضروری است؛ مردمی بودن یا همان مردم سالاری دینی یکی از ویژگی های مهم اسلام ناب است. (رهبرانقلاب، ۱۳۸۴/۱۰/۱۹؛ ۱۳۸۸/۷/۲؛ ۱۳۹۸/۱۰/۱۸)