آثار حقوقی وکالت بانکها در قبول سپرده های سرمایه گذاری مشتریان(قسمت اول)

آثار حقوقی وکالت بانکها در قبول سپرده های سرمایه گذاری مشتریان(قسمت اول)

چکیده

قرارداد سپرده سرمایه گذاری مدت دار ، نسبت به طرفین یعنی بانک و اشخاص ، آثار حقوقی دارد که موضوع این مقاله بررسی این آثار است . در بانکداری متعارف ، سپرده گذاران در ازای سپرده گذاری خود در بانک ، سود ثابتی دریافت می کنند ، از آنجا که این سود از پیش تعیین شده در شرع مقدس اسلام و قوانین جمهوری اسلامی ایران از مصادیق ربا است ، بانکها برای تجهیز منابع بانکی ، با اشخاص قراردادهای تحت عنوان سپرده سرمایه گذاری مدت دار منعقد می نمایند ، که بنیاد و شالوده این قراردادها از نظر حقوقی بر رابطه وکیل - موکل استوار است . مقاله حاضر سعی دارد آثار حقوقی وکالت بانکها در قبول سپرده سرمایه گذاری را بررسی نماید از این رو در فصل نخست تلاش شده است قوانین مرتبط ، عقود و ویژگیهای اصلی این قراردادها شناسائی شود و در فصل بعد آثار حقوقی وکالت در قراردادهای سپرده گذاری مشخص گردد . در این مقاله از روش کتابخانه ای و توصیفی استفاده شده است . بانکها در جذب سپرده های سرمایه گذاری مشتریان به مثابه وکیل امین از جانب صاحبان سپرده ها در استفاده از اینگونه منابع برای مصارف خاص در چارچوب قراردادها و عقود اسلامی اقدام می نمایند و بر مبنای اصل مشارکت در سود و زیان آن سهیم هستند .

واژگان کلیدی : وکالت ، سپرده سرمایه گذاری ، قرارداد ، سود ، بانکها

توکلی گردفرامرزی ، قاسم ، وکیل دادگستری ، یزد

مقدمه

اصلی‌ترین کسب ‌و ‌کار بانکداری تجاری ،‌ مبادلة وجوه است . برای اینکه بانکها بتوانند این کسب ‌و ‌کار را انجام دهند ،‌ باید راه‌هایی را بیابند تا بدون استفاده از قراردادها و معاملاتی که «ربا» و «غرر» را در خود دارند ، به مبادلة وجوه بپردازند . بانکداری بدون ربا ، نشات گرفته از قوانین اسلامی ، انواع متنوعی از قراردادها را برای انجام عملیات تأمین مالی و سرمایه‌گذاری پیشنهاد می‌کند . مطابق مواد سه تا شش قانون «بانکداری بدون ربا» ، بانکها سپرده‏های سرمایه‏گذاری مدت‏دار را در قالب حقوقی عقد «وکالت» ، از صاحبان آنها پذیرفته ، در جایگاه وکیل سپرده‏گذاران ، در امور مشارکت ، مضاربه ، اجاره به شرط تملیک ، معاملات اقساطی ، مزارعه ، مساقات ، سرمایه‏گذاری مستقیم ، معاملات سلف ، جعاله و خرید دین و ... به ‏کار می‏گیرند . بانکها‏ می‏توانند اصل سپرده‏های سرمایه‏گذاری مدت‏دار را تعهد یا بیمه نمایند و منافع حاصل از عملیات مذکور را طبق قرارداد ، متناسب با مدت و مبلغ سپرده ، با رعایت سهم منابع بانک پس از کسر هزینه‏ها و حق‏الوکاله ، بین صاحبان سپرده تقسیم کنند .

آثار حقوقی که بانکها طبق قرارداد سپرده سرمایه گداری مدت دار می پذیرند چیست ؟ مهمترین اثر وکالت بانکها در جذب سپرده ، حذف ربا در عملیات بانکی است . تحقیقات پیشین عموماً به بررسی الگوی وکالتی و ارائة راه‌کارهایی برای بهبود وضعیت آن ، با بهره گیری از قانون بانکداری بدون ربا که با ۲۷ ماده و پنج فصل در سال ۶۲ به تصویب مجلس رسیده ، پرداخته‌ است .

بانکها در به کار گرفتن سپرده ها وکیل صاحبان سرمایه هستند ، ولی آشکار است که این رابطه حقوقی پیچیده را نمی توان به وکالتی ساده تعبیر کرد ، بی گمان در آن آثار حقوقی فرعی و تبعی است که ناظر به اجرای نتایج حاصل از عمل حقوقی استوار است . در این مقاله از روش کتابخانه ای ، توصیفی برای استخراج اطلاعات مرتبط استفاده شده است . ساختار این مقاله از دو فصل تشکیل شده است ، فصل اول قوانین مرتبط و عقود و فصل دوم آثار حقوقی وکالت بانکها در قبول سپرده بررسی شده است .