سواد دیجیتال؛ راهی برای زندگی بهتر در دنیای تکنولوژی

بخش بزرگی از زندگی ما با تکنولوژی عجین شده، چیزی که اگر دانش‌اش را نداشته باشید از بسیاری اتفاقات، خبرها و اطلاعات دنیا عقب می‌مانید. مخصوصا در این دوره ای که ویروس کرونا گریبان گیر همه جهان شده وجود موثر ابزارهای دیجیتالی برای آموزش های مجازی، دورکاری ها و ارتباط بین افراد خانواده و دوستان، بیش از پیش احساس می شود. اما استفاده از تکنولوژی و ورود به دنیای دیجیتال نیازمند مهارت و امکانات مختلفی است. شاید شما روشن کردن کامپیوتر یا استفاده روزمره از گوشی را بلد باشید. اما مهم است که درباره ایجاد امنیت در این فضا، نحوه استفاده مناسب از آن، جلوگیری از مزاحمت های سایبری، کلاهبرداری ها و... مسلط باشید. به تعبیری دیگر، «سواد دیجیتال» داشته باشید. اما همه ما فکر می کنیم که سواد کافی در این زمینه را داریم. اما واقعا اینطور است؟ آیا می دانید که مسئله مهمی به نام شکاف دیجیتال تمام دنیا را فرا گرفته و دغدغه بزرگی برای هر جامعه به شمار می رود؟ در ادامه مطلب درباره این مسئله ها بیشتر صحبت می کنیم.

ورود به دنیای اطلاعات

برای اینکه درک بهتری از کلمه «سواد دیجیتال» داشته باشید، شاید بهتر باشد توضیحی مختصر از هرآنچیزی که آن را توصیف میکند برایتان بگوییم. امروزه ۹۰٪ افرادی که فارغ التحصیل می شوند سواد دیجیتالی دارند یا با مهارت های ICT آشنا هستند. ICT یا (Information Communication Technology) یعنی ارتباطات و فناوری اطلاعات که تاثیر مستقیمی روی سواد دیجیتال هم دارد. با وجود بازار کار رقابتی، داشتن سواد دیجیتال امری ضروری برای استخدام هم به شمار می رود. دنیایی که به سمت تکنولوژی تر شدن پیشرفت می کند، همه اغشار جامعه را برای داشتن این سواد به شکلی مجبور به یادگیری کرده، از کودکان گرفته تا بزرگسالان. اما بهتر است بدانیم که سواد دیجیتال فقط به فناوری یا ابزارهای دیجیتال مربوط نمی شود. چون در کنار این سواد ما نیاز داریم تا درک عمیقی از موضوعات اجتماعی، فرهنگی، انتقادی، خلاقیت و مهارت های متفاوتی برای استفاده از این ابزارها داشته باشیم. کسی که سواد دیجیتالی داشته باشد به این معنی است که می داند در چه زمانی فناوری دیجیتال به او کمک می کند و چه زمانی نباید به سراغش برود.

مهارت های سواد داشتن

می توانیم بگوییم که مهارت دیجیتالی داشتن در عصر تکنولوژی یکی از مهمترین موضوعات برای داشتن سواد دیجیتالی است. این مهارت ها عبارت اند از:

- قدرت تفسیر و درک محتواهای دیجیتالی

- داشتن تفسیر صحیحی از اطلاعات دیجیتالی

- صلاحیت داشتن در استفاده از فناوری ها

- برقراری ارتباط صحیح با ابزارهای دیجیتال

و...

که وجود هریک از اینها در کنار هم می تواند در رشد مهارت ها و دانش ما در سواد دیجیتال کمک بزرگی کند.

یونسکو تعبیر متفاوتی از سواد در زندگی انسان ها دارد. به عنوان مثال می توانیم به سواد عاطفی، ارتباطی، اقتصادی و... اشاره کنیم. اما چیزی که جلب توجه می کند سواد رسانه ای و رایانه ای در این لیست است. تعبیری که از این سواد دارد به این شرح است:

- سواد رسانه ای: اینکه بدانیم کدام رسانه ها معتبر و کدام نامعتبر است، توانایی تشخیص وثوق اخبار و دیگر پیام های رسانه ای

- سواد رایانه ای: توانایی استفاده از مهارت های هفت گانه (ICDL مفاهیم پایه فناوری اطلاعات و ارتباطات، استفاده از رایانه و فایل ها و واژه پردازی)

نبود هریک از این ویژگی ها یا حتی کم بودنشان در جامعه نشان دهنده کمبود سواد دیجتالی است. کمبودی که هزاران سرچشمه می تواند داشته باشد و آن را می توانیم در دنیای پیرامون خودمان به خوبی مشاهده کنیم. از سوال هایی که پدر و مادر بزرگ هایمان از ابزارهای دیجیتالی مانند موبایل و کامپیوتر می پرسند تا بلد نبودن کار کردن بعضی آدم ها با دستگاه های خودپرداز. همه اینها نشان از خلاء ای است که در این بین وجود دارد. خلاء دانشی از سواد دیجیتال که به آن شکاف دیجیتال می گویند.

شکاف دیجیتال؛ مانعی برای وارد شدن به دنیای دیجیتال

در کشورهای مختلف با توجه به فرهنگ و اقتصاد کشورها دسترسی افراد جامعه به تکنولوژی متفاوت است. اگر بخواهیم معنای کلی از شکاف دیجیتال بیان کنیم، می توانیم به این جمله بسنده کنیم: «شکاف دیجیتال نابرابری بین افراد خانواده، شرکت و مناطق جغرافیایی در سطوح مختلف اجتماعی – فرهنگی است که هم فرصت دستیابی به فناوری اطلاعات و ارتباطات را دارند و هم می توانند برای فعالیت های مختلف از اینترنت بهره مند شوند و دسته های دیگر که از این امکانات برخوردار نیستند.» به عنوان مثال کشور هند یکی از کشورهایی است که شکاف دیجیتال مهمترین موضوعی است که در آنجا حاکم است. مشکلاتی که بین ایالت های گوناگون هند به وضوح قابل مشاهده است. بعضی از آنها خیلی راحت به ابزارهای دیجیتال مانند کامپیوتر، گوشی های هوشمند، برنامه ها و... دسترسی دارند. اما برخی دیگر علاوه بر دسترسی نداشتن، هیچ اطلاعی هم از وجودشان ندارند.

در کل می توان گفت انسان ها در مکان های مختلفی به فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی دسترسی پیدا می کنند:

１- کسانی که در خانه به این ابزار دسترسی دارند

２- کسانی که در محل کار دسترسی دارند

３- کسانی که تنها در مکان های عمومی میتوانند به این ابزارها دسترسی داشته باشند.

این شکاف ها می توانند دلایل و پارامترهای مختلفی داشته باشند. از پارامترها می توانیم به: جنسیت، سن، سطح تحصیلات والدین، وضعیت اقتصادی کشور، جمعیت کشور، سطح آموزش جامعه اشاره کنیم. که هرکدام از این بخش ها می تواند نقش به سزایی در شکاف دیجیتالی داشته باشند.

از زمانی که ویروس کرونا به خانه هایمان آماده، تاثیر تکنولوژی در زندگی های ما چندین برابر شده. آموزش های مجازی، دورکاری ها، ارتباط انسان ها با یکدیگر و... همه به نوعی ابزاری هستند که در دسته دیجیتال قرار می گیرند. به شکلی که اگر شما از یادگیری این سواد جا مانده باشید یا امکانات لازم را نداشته باشید، شاید از کار، تحصیل، احوال اطرافیان و جهان پیرامونتان عقب بمانید. همانطور که گفتیم سواد دیجیتال به معنی داشتن مهارت و دانش لازم برای استفاده از تکنولوژی و داشتن مهارت ارتباطات و فناوری اطلاعا ت است. با کمک این سواد و درک درست از محیط دیجیتال و فضای سایبری میتوانیم به شکلی زندگی کنیم که هیچ دغدغه یا ترسی از این فضا نداشته باشیم. بدانیم کجا و چطور از آن استفاده کنیم. اما ما چه کاری می توانیم برای باسواد تر شدن کنیم؟ هرکدام از ما چه نقشی در دنیای تکنولوژی داریم؟ آیا کسی برای باسوادتر شدن جامعه مان کمکی کرده است؟ با سری نوشته های سواد دیجیتال همراه باشید تا بیشتر درباره آن ها بدانیم.

منابع: منابع این نوشته رو میتونید از این لینک ها استفاده کنید. برای سواد دیجیتال در لینک و برای شکاف دیجیتال در لینک قرار دارد.