انواع روش های ساخت و شکل دهی سفال

به طور کلی روش‌های ساخت سفال به دو دسته کلی «سفالگری با چرخ مخصوص سفالگری» و «سفالگری بدون چرخ» تقسیم‌ می‌شود. سفالگری با چرخ نیاز به مهارت بیشتری دارد.

سفالگری با چرخ سفالگری: برای استفاده از چرخ سفالگری، ابتدا گِل را روی چرخ سفالگری قرار‌ می‌دهیم و با پای راست چرخ سفالگری را‌ می‌چرخانیم و با دست به گل شکل‌ می‌دهیم:

سفالگری بدون چرخ: سفالگری بدون چرخ به شیوه‌های مختلفی انجام‌ می‌شود. از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به شیوه ورقه‌ای، ریخته‌گری یا دوغابی، قالب‌زنی، فتیله‌ای (کویل)، فشاری (پینچ) و روش محدب یا عدسی اشاره کرد. سفال‌های آماده تجاری هم می‌توان تهیه کرد و به تزئین آن‌ها پرداخت.

ساخت سفال ورقه‌ای (اِسلَب)

ساخت سفال اسلب یا ورقه‌ای سریع‌ترین و راحت‌ترین روش برای ساخت کاشی است و به ابزار ساده‌ای نیازدارد. برای ساخت سفال ورقه‌ای ابتدا گل را روی پلاستیک تمیز پهن‌ می‌کنیم. با وردنه آن را باز‌ می‌کنیم و به صورت ورقه در‌ می‌آوریم. هر هوایی که در آن باشد خارج‌ می‌کنیم و پلاستیک را با دقت جدا‌ می‌کنیم.

ریخته‌گری سفال

در این روش دوغاب (مخلوط روان خاک رس و آب) را داخل قالب گچی خشک‌ می‌ریزیم. آهسته و در چند مرحله قالب را از دوغاب پر‌ می‌کنیم. صبر‌ می‌کنیم تا بدنه شکل بگیرد. وقتی سفال جمع و از لبه‌ها دور‌ می‌شود، آماده جداکردن است.

قالب‌زنی سفال

برای ساخت سفال به این روش نیاز است که قالب به شکل دلخواه داشته باشیم. گل را ورز‌ می‌دهیم، با وردنه تخت‌ می‌کنیم، قالب‌ می‌گذاریم و فشار‌ می‌دهیم.

ساخت سفال به‌روش فتیله‌ای (کویل)

روش فتیله‌ای (coil) روشی قدیمی است که برای ساخت ظروف بزرگ و حجیم مناسب است. در این شیوه ابتدا یک صفحه گِلی دایره‌ای می‌سازیم و آن را روی صفحه گچی قرار‌ می‌دهیم. این دایره گلی پایه کار است. گِل را به شکل لوله یا فتیله در‌ می‌آوریم. آن را با دست روی صفحه گلی قرار‌ می‌دهیم و ثابت‌ می‌کنیم. فتیله‌های گلی را روی هم قرار‌ می‌دهیم و با فشار دست آن‌ها را ثابت نگه‌ می‌داریم.

ساخت سفال به‌روش فشاری (پینچ)

روش پینچ (pinch) نیز روشی بسیار قدیمی برای ساخت سفال بوده است. در این روش گل را ورز‌ می‌دهیم، آن را به شکل گلوله‌ای در‌ می‌آوریم و با انگشت شست در وسط آن سوراخی بزرگ ایجاد‌ می‌کنیم و با انگشتان دست به آن شکل‌ می‌دهیم.

ساخت سفال به‌روش عدسی (محدب)

در ساخت سفال به روش محدب، ورقه گِلی را روی جسمی محدب مانند گلدان، سنگ و غیره قرار‌ می‌دهیم تا قسمت داخلی ظرف شکل بگیرد.

تکنیک‌های ویژه در ساخت سفال

ساخت سفال تنها به روش‌های یادشده محدود‌ نمی‌شود و همواره روش خلاقانه و کشف نشده‌ای در هنر سفالگری‌ می‌توان یافت. شیوه‌های زیبا و منحصر به فردی در هنر سفالگری به کار می‌رود که در ادامه به تعدادی از آن‌ها اشاره‌ می‌شود.

نریکومی

نریکومی در لغت به معنای خمیرکردن یا ورزدادن است. تکنیک نِریکومی (Nerikomi) نوعی هنر سفالگری ژاپنی است که در آن با قراردادن گِل‌های رنگی کنار هم، اثری هنری با ظاهر چشم نواز ایجاد‌ می‌شود. تکنیک نریکومی به طور خلاصه به این صورت است که گِل‌های با رنگ مختلف انتخاب‌ می‌کنیم، آن‌ها را به شکل ورقه در‌ می‌آوریم و به ترتیب دلخواه روی هم‌ می‌چینیم. فشار‌ می‌دهیم، از پهلو برش‌ می‌زنیم تا لایه‌های رنگی مشخص باشد. حباب‌ها و هوا را‌ می‌گیریم و با آن شیء موردنظر را‌ می‌سازیم.

کینسوگی

کینسوگی (kintsugi) کلمه‌ای ژاپنی به معنای اتصال با طلا است. خاستگاه این روش به زمانی باز‌ می‌گردد که شوگون آشیکاگا یوشیماسا کاسه چای شکسته‌ای را برای تعمیر به چین فرستاد. چینی‌‌‏ها کاسه را با منگنه‌‌‏های فلزی تعمیر کرده و برگردانده بودند که ظاهر نازیبایی به ظرف داده بود. به همین دلیل یوشیماسا از صنعتگران ژاپنی خواست راه بهتری برای ترمیم ظروف بیابند و به این ترتیب هنر کینسوگی پدید آمد. در روش کینسوگی، قطعات شکسته سفال را با ماده‌ای شامل پودر طلا به هم‌ می‌چسبانند. گفته‌ می‌شود گاهی به عمد چینی‌های باارزش خود را‌ می‌شکستند تا تکه‌های شکسته آن را با رگه‌های طلایی درز بگیرند.هنر کینسوگی را‌ می‌توان نمودی از فلسفه ژاپنی «وابی‌سابی» دانست. وابی‌سابی مفهوم زیبایی‌شناسی سنتی ژاپنی است که بر پذیرش کاستی‌ها و نقص‌ها تأکید‌ می‌کند.

سفال‌بافی

در تکنیک سفال‌بافی یا بافتن سفال (weaving clay) گِل سفال را به صورت چندین لوله یا رشته در می‌آورند و آن‌ها را به شیوه‌ای خلاقانه کنار هم قرار می‌دهند. گاهی آن‌ها را درست مثل حصیر می‌بافند.

معمولا از رُسِ بَسپار (polymer clay) یا خاک رس پلیمری در این هنر استفاده می‌شود. همچنین دستگاه‌هایی وجود دارد که با آن‌ها می‌توان به راحتی خاک رس پلیمری را مانند دستگاه‌های پاستاساز به رشته تبدیل کرد.

آن‌چه خواندید، بخش کوچکی از مقاله «روش‌های ساخت و تزیین سفال» بود. برای مشاهده منابع، مطالعه توضیحات بیشتر و مشاهده تصاویر، پی دی اف متن کامل مقاله را به صورت رایگان از لینک زیر دانلود کنید:

https://www.navidclay.com/maghallat/azad/

مطالعه بیشتر:

لعاب سفال چیست؟ آشنایی با لعاب و انواع آن

تکنیک موکا چیست و چگونه انجام می شود؟

آشنایی با تکنیک اسگرافیتو

صفر تا صد تکنیک راکو در سفالگری + انواع سبک های راکو

ظرف تموکو چیست؟ تاریخچه و روش ساخت

چرا و چگونه برای دکوراسیون خانه از سفال استفاده کنیم؟