تعریف مفاهیم هنر سفالگری قسمت 1 (مفاهیم پایه)

خاک رس (clay): خاک رس ماده اولیه سفال است که در طبیعت به وفور وجود دارد و حاوی سیلیکات و آلومینیوم است. اگر با آب مخلوط شود، خاصیت شکل‌پذیری پیدا می‌کند که به‌کمک این خاصیت، محصولات سفالی را با آن به شکل دلخواه می‌سازند.

بیشتر بدانید:

خاک رس چیست؟ آشنایی با انواع خاک رس و ویژگی های آن

گِل (clay): گِل محصولی است که از خردکردن و الک‌کردن خاک رس و مخلوط‌کردن آن با آب به دست می آید. پس از الک کردن خاک رس و آب، می‌گذارند آب اضافی آن خارج شود، سپس آن را ورز می‌دهند تا برای سفالگری آماده شود.

سفال (clay): سفال شیئی است که از گِل ساخته شده و در کوره پخته شده باشد.

سفالگری (pottery): سفالگری هنر ساخت اشیای گِلی است که قدمتی دیرینه در تاریخ بشر دارد.

سرامیک (ceramic): سرامیک نوعی ماده سخت، شکننده و مقاوم به حرارت و خوردگی است که از شکل‌دادن و سپس حرارت‌دادن مواد معدنی غیرفلزی مثل سفال در حرارتِ زیاد به دست می‌آید.

لعاب (glaze): لعاب پوشش نازکی است که روی محصولات سفالی زده می‌شود و وقتی در کوره با حرارت زیاد قرار می‌گیرد، کاملاً به سطح می‌چسبد. لعاب به محصولات سفالی استحکام، دوام، نفوذناپذیری و زیبایی می‌بخشد.

بیشتر بدانید:

لعاب سفال چیست؟ آشنایی با لعاب و انواع آن

ارتن وِر (earthenware): رُسینه، سفالینه، گِل معمولی، سفال معمولی یا اِرتن وِر، محصولی سفالی است که در دمای کمتر از 1200 درجه سانتی‌گراد پخته شده است، خواه لعاب‌دار باشد یا بی‌لعاب.

استون وِر (stoneware): سنگینه، داشخال، چینی سنگی یا اِستون وِر اصطلاحاً به سفالی گفته می شود که در حرارت نسبتاً زیادی پخته شده باشد. در تعریف مدرن، سرامیک شیشه ای (نفوذناپذیر) یا نیمه شیشه ای است که از خاک استون ور یا خاک نسوز تهیه شده باشد.

چینی/ پرسلان (China, porcelain): چینی یا پرسلان ماده‌ای سرامیکی است که از حرارت دادن مواد خام (عموما شامل کائولینیت) در کوره در حرارت زیاد (دمایی بین 1200 تا 1400 درجه سانتی‌گراد) به دست می‌آید. پرسلان نسبت به محصولات سفالیِ معمولی محکم‌تر و شفاف‌تر است.

تراکوتا (terra cotta): اغلب به محصول سفالی (ارتن‌ور) به رنگ سرخ و بدون لعاب، تراکوتا گفته می شود.

دوغاب (slip): گِل آبکی مخلوط خاک رس و آب، دوغاب نام دارد. واژه slurry هم به معنای دوغاب است، اما محتوای جامد کمتری نسبت به slip دارد.

ریخته گری (casting): ریخته گری روشی برای شکل‌دادن به مواد از طریق ریختن ماده مایع یا مذاب در محفظه‎ای به نام قالب (mold) است.

ریخته گری دوغابی (slip casting): ریخته گری دوغابی روشی است برای شکل دادن به ظروف از طریق ریختن دوغابِ بدون لخته و پر از مواد جامد به درون قالب متخلخل و اغلب گچی.

کاشی (tile): کاشی قطعه‌ای مسطح یا انحنادار است که از سفال، سنگ و غیره ساخته می‌شود و در سقف، کف، دیوارها یا مصارف تزیینی از آن استفاده می‌کنند.

بیشتر بدانید:

کاشی سفالی چیست و کجا استفاده می شود؟

کوره (kiln): کوره دستگاهی است برای حرارت‌دادن به محصولات سفالی و سخت و محکم‌کردن آن‌ها.

پخت (firing, fire): فرایند پخت عبارت است از حرارت‌دادن محصولات سفالی در کوره در دمای زیاد تا به استحکام و پایداری مطلوب برسند.

بدنه (body): بدنه سفالی اصطلاحی است برای اطلاق به گِل یا سفالی که محصول سفالی را تشکیل می‌دهد؛ پیکره‌ی محصول سفالی.

بیسکوییت (biscuit, bisque): سفالی که بدون لعاب در کوره پخته شده باشد بیسکوییت نام دارد. بیسکوییت را ممکن است محصول نهایی در نظر بگیرند (مثل بیسکوییت پرسلان) یا ممکن است در مرحله بعد به آن لعاب بزنند و دوباره در کوره بپزند. ممکن است به سفالی که هنوز پخته نشده یا لعاب نخورده، اما کاملاً خشک و تغییرشکل ناپذیر شده است هم بیسکوییت بگویند.

سفال چرمینه (leather hard pottery): سفال چرمینه یا دونَم سفالی است که به‌اندازه‌ای رطوبت خود را از دست داده که دیگر دچار جمع‌شدگی و انقباض نمی‌شود (گفته می‌شود در این مرحله حدود 15 درصد رطوبت دارد).

سفال کاملاً خشک شده (bone dry): سفال کاملا خشک قطعه خام سفالی است که به‌قدری خشک شده که آماده پخت در کوره است و بسیار شکننده، شکل‌ناپذیر و متخلخل است.

سفال خام (unfired clay, greenware): سفالی که در کوره قرار نگرفته و پخته نشده است، سفال خام نام دارد.

چرخ سفالگری (pottery wheel, potter's wheel): چرخ سفالگری دستگاهی است که برای شکل دادن به گِل استفاده می شود.

چرخ‌کاری سفال (wheel throwing): به فرایند شکل‌دهی به گِل روی چرخ سفالگری چره کاری سفال می‌گویند.

مرکزآوری گِل (centering): مرکزکردن گِل، مرکزآوری گِل یا سِنتِرکردن به فشاردادن توده گل به سمت مرکز روی چرخ سفالگری و با استفاده از حرکت گریز از مرکز چرخ گفته می‌شود.

اسلب (slab): سفالی که به صورت تخت و ورقه‌ای در آمده است اِسلَب نام دارد. اسلب معمولاً به شکل مستطیل یا مربع است.

روش پینچ (pinch): روش پینچ روشی قدیمی برای ساخت سفال است که در آن گِل را پس از ورزدادن به شکل توپ در می‌آورند، با انگشت وسط آن را سوراخ می کنند و به آن شکل می‌دهند.

روش کویل (coil): روش کویل یا فتیله‌ای روشی قدیمی برای ساخت ظروف سفالی بزرگ است که در آن گِل را به صورت فتیله (رشته) در می آورند و روی یک صفحه گِلی قرار می‌دهند.

بیشتر بدانید:

انواع روش های ساخت و شکل دهی سفال

چرا و چگونه برای دکوراسیون خانه از سفال استفاده کنیم؟

پنج دلیل مهم برای استفاده از سفال در نمای داخلی و خارجی ساختمان