تکنیک حباب در سفالگری

ظرف تزیین شده با حباب. عکس از https://www.domino.com/content/bubble-painting-ceramics-diy

تکنیک حباب در سفالگری چیست؟

تکنیک حباب یا لعاب حبابی در سفالگری (تکنیک بابل، bubble glazing) تکنیکی ساده و سرگرم‌کننده است که در آن با ایجاد طرح‌های حباب روی قطعه سفالی یا سرامیکی، جلوه زیبایی به وجود می‌آورند. در این تکنیک یک ترکیب رنگ و ماده‌ای کف‌کننده (مثل مایع ظرف‌شویی یا مایع دست‌شویی) تهیه می‌کنند و با ایجاد حباب، الگوهای حبابی روی قطعه مورد نظر به وجود می‌آورند.

هر اثری که با این تکنیک تزیین می‌شود، اثری منحصر به فرد با الگوی تکرارناپذیر است. بسته به این که با چه ماده‌ای محلول رنگ و لعاب ساخته شود، روش‌های مختلفی برای انجام این تکنیک وجود دارد. این تکنیک را می‌توان با رنگ‌های آکریلیک، زیرلعابی و لعاب انجام داد. همچنین می‌توان طرح‌های حباب را در همه جای ظرف اعمال کرد یا بخش‌هایی از ظرف را پوشاند تا در آن نواحی طرح حباب نقش نبندد.

در ادامه با روش‌های انجام تکنیک لعاب حبابی به کمک زیرلعابی و لعاب آشنا می‌شویم.

تکنیک حبابی با لعاب

مواد و ابزار لازم:

ظرف کوچک

لعاب

نی

مایع ظرف‌شویی

صفحه گردان

لوازم مورد نیاز برای تکنیک حباب در سفالگری

ابتدا ظرف را در یک لعاب پایه‌ی رنگی فرو ببرید (اگر لعاب را اسپری کنید، قسمت پودری باقی‌مانده‌ی لعاب خطوط حباب را محو می‌کند).

در یک ظرف کوچک، لعابی با رنگ متفاوت با لعاب قبلی بریزید و مقداری آب اضافه کنید تا رقیق شود و بتوانید شدت خطوط را با آن تنظیم کنید. 4 تا 5 قطره مایع ظرف‌شویی به آن اضافه کنید و با نی مخلوط کنید.

با نی در مخلوط لعاب و مایع دست‌شویی فوت کنید تا حباب بدهد. این مخلوط را درست زیر قطعه سفالی نگه دارید و با نی به دمیدن ادامه دهید تا وقتی که حباب ایجاد شد و از ظرف سرریز شد، حباب‌ها روی ظرف سفالی بترکند. استفاده از یک فنجان وارونه کمک می‌کند قطعه را بتوانید با فاصله از چرخ نگه دارید تا راحت‌تر کناره‌ها را بتوانید لعاب بزنید.

https://ceramicartsnetwork.org/ceramics-monthly/ceramics-monthly-article/Tips-and-Tools-Bubble-Glazing-131805#

هرچه تندتر با نی بدمید، حباب‌ها کوچک‌تر و هرچه آرام‌تر بدمید، حباب‌ها بسیار بزرگ می‌شوند.

اگر می‌خواهید حباب‌ها به‌صورت یکنواخت روی ظرف قرار بگیرند، قطعه را به‌آرامی روی چرخ بچرخانید و ظرف لعاب را هم سطح با قطعه نگه دارید.

برای هر قطعه یک مخلوط لعاب و مایع ظرف‌شویی جدید بسازید و محلول قبلی را دور بریزید، زیرا محلول قبلی به‌تدریج سفت و کلوخه و غلیظ می‌شود.

قبل از این که قطعه را بردارید صبر کنید حباب‌ها تبخیر شوند و لعاب خشک شود. مراقب باشید ظرف هنگام برداشتن لکه‌دار نشود. اگر بعد از خشک‌شدن حباب‌ها تکه‌های ضخیم لعاب روی ظرف دیدید، یعنی بیش از حد از لعاب استفاده کرده‌اید. خطوط لعاب باید نازک و صاف باشد. پس از این که کارتان تمام شد، قطعه سفالی را در کوره بپزید.

تکنیک حبابی با زیرلعابی یا رنگ آکریلیک

اگر از رنگ زیرلعابی برای ساخت لعاب حبابی استفاده می‌کنید، بعد از اتمام کار باید ظرف را در کوره قرار دهید. اگر نمی‌خواهید ظرف را در کوره بگذارید، به جای زیرلعابی از رنگ آکریلیک استفاده کنید.

مواد و ابزار مورد نیاز:

زیرلعابی رنگی یا رنگ آکریلیک

لعاب شفاف

مایع ظرف‌شویی

نی

ظرف برای مخلوط کردن

قلم‌موی نقاشی

قطعه سفالی

ساخت لعاب حبابی با زیرلعابی یا رنگ آکریلیک

مرحله اول: محلول درست کنید

دو قسمت زیرلعابی (یا رنگ) و یک قسمت آب را در ظرفی مخلوط کنید. یک قاشق غذاخوری مایع ظرف‌شویی بریزید. مایع را با نی خوب مخلوط کنید. قوام آن باید مانند خامه تازه باشد.

مرحله دوم: حباب بسازید

قطعه سفالی را بردارید، با نی در مایع فوت کنید و حباب بسازید و بگذارید حباب‌ها به سطح سفال برسند. اگر می‌خواهید حباب‌هایی با اندازه‌های مختلف داشته باشید، باید به‌صورت آرام و یکنواخت بدمید. اگر خیلی محکم فوت کنید، همه حباب‌ها کوچک می‌شوند. اگر یک کاسه بزرگ را با حباب تزیین می‌کنید، از مرکز شروع کنید، بعد به لبه‌ها بپردازید و بعد آن را بچرخانید تا قسمت‌های دیگر را هم با حباب بپوشانید. نیازی نیست صبر کنید تا قطعه کاملاً خشک شود. فقط اطمینان حاصل کنید که همه حباب‌ها ترکیده‌اند. می‌توانید بخش‌هایی را خالی بگذارید تا زیبایی بیشتری داشته باشد.

اگر قصد حباب کاری روی یک لیوان را دارید، دست خود را درون لیوان قرار دهید و آن را با احتیاط در تماس با حباب ها قرار دهید (لیوان نباید با آب برخورد کند). این کار را با دور تا دور لیوان و ته لیوان هم انجام دهید.

مرحله سوم: بپزید

اگر می‌خواهید چند رنگ حباب روی ظرفتان باشد، صبر کنید اولین رنگ خشک شود، بعد مراحل یک و دو را با رنگی دیگر انجام دهید. پس از این که تمام حباب‌ها خشک شدند، یک لعاب شفاف روی همه جای ظرف بزنید. می‌توانید دو لایه لعاب با قلم‌مو بزنید (لایه اول را با آب رقیق کنید تا رنگ را نَبَرَد).

نکات تکنیک حباب

انتخاب رنگ مناسب: حباب هرگز نمی‌تواند سطح کار را کامل بپوشاند. به همین دلیل لازم است رو یا زیر این لایه حبابی، یک لایه لعاب باشد. رنگ یا سایه‌ای که برای لعاب‌کاری انتخاب می‌کنید بسیار مهم است. تضاد رنگی لایه حبابی با لایه زیرین موجب می‌شود خطوط حباب بهتر دیده شود و جلوه زیباتری دارد.

رنگ‌های مختلف حباب: اگر می‌خواهید حباب با رنگ‌های مختلف روی ظرف داشته باشید، بعد از خشک شدن حباب‌ها، محلولی با رنگ متفاوت بسازید و عملیات حباب را تکرار کنید.

محافظت از لعاب حبابی: بهتر است یک لایه لعاب شفاف روی لایه لعابی بزنید تا از طرح‌های حباب محافظت کند و جلوه حبابی به مرور پاک نشود. لعاب کاری را با قلم‌مو، اسپری یا روش غوطه‌وری می‌توانید انجام دهید.

قلم موزدن: هنگام قلم‌مو زدن مراقب باشید اثر حباب‌ها خراب نشود. حباب‌ها باید کاملاً خشک شده باشند. برخی سفالگران ظرف را اول دوباره در کوره می‌پزند و بعد لعاب شفاف می‌زنند تا مطمئن باشند اثر حباب‌ها از بین نمی‌رود.

غوطه‌وری: ساده‌ترین راه برای لعاب کاری ظرف. ظرف را به مدت سه ثانیه در لعاب فرو ببرید. شاید لازم باشد این کار را دو بار انجام دهید. فقط قبل از این کار اطمینان یابید حباب‌ها کاملاً خشک شده‌اند.

اسپری: یکی از بهترین راه‌ها برای زدن لعاب شفاف به حباب‌ها اسپری است و کم‌ترین احتمال خرابی الگوی حباب‌ها را دارد.

استفاده از ظرف مناسب برای محلول: ظرفی که در آن حباب می‌سازید نباید خیلی بلند یا خیلی بزرگ باشد، زیرا زیرا رنگ بیشتری باید در آن بریزید و انرژی بیشتری هم برای دمیدن و فوت کردن لازم است. بهتر است از ظرف پلاستیکی مربعی برای ساختن محلول استفاده کنید، زیرا نی در گوشه ظرف می‌ماند. یک پارچه دور ظرف بکشید. وقتی در ظرف می‌دمید و حباب می‌سازید، بر اثر ترکیدن حباب‌ها مایع از لبه ظرف چکه خواهد کرد. پیچیدن پارچه دور ظرف به کاهش سرریزشدن از لبه‌های ظرف کمک می‌کند.

https://potterycrafters.com/bubble-glazing-tips-tools-and-ideas/

چرخاندن ظرف: برای این که حباب به همه قسمت‌های ظرف برسد، ظرف را بچرخانید. برخی هنرمندان ترجیح می‌دهند صفحه گردان را بچرخانند و حباب به ظرف بدمند، اما برخی دیگر تا زمانی که از الگوهای حباب در یک سمت ظرف راضی نباشند، آن را نمی‌چرخانند. از چرخ سفالگری هم می‌توانید استفاده کنید.

استفاده از محلول تازه: هرگز مقدار زیادی محلول رنگ و مایع ظرف‌شویی نسازید. این محلول زود خراب می‌شود و برای استفاده در آینده مناسب نیست. باید این محلول را تازه تهیه کنید.

استفاده از نی بلند:از نی بلند استفاده کنید تا اطراف را بهتر ببینید و حباب کمتر به صورتتان برخورد کند.

کج کردن ظرف: هنگام دمیدن در نی معمولاً ظرف را کج می‌کنیم. مراقب باشید ظرف را بیش از حد کج نکنید.

تنظیم اندازه حباب‌ها: توانید اندازه حباب‌ها را با طرز دمیدن کنترل کنید. هرچه تندتر در ظرف بدمید، حباب‌های کوچک‌تری ایجاد می‌شود. اگر حباب‌های بزرگ می‌خواهید، به‌آرامی و مداوم در ظرف بدمید.

حباب‌کاری بخش‌های دلخواه ظرف: اگر می‌خواهید فقط بخشی از ظرف طرح حباب داشته باشد، باید هنگام لعاب‌کاری نواحی‌ای را که نمی‌خواهید حباب داشته باشد، با یک نوار پوشاننده بپوشانید. پس از این که حباب‌ها خشک شدند، نوار پوشاننده را بردارید و هر رنگی را که به آن قسمت راه پیدا کرده است، با پارچه یا انگشت پاک کنید.

حبابی کردن بخش‌های دلخواه لیوان. عکس از https://www.cc-carft.co.uk/ceramics-with-bubble-technique

نوع مایع ظرف‌شویی: ممکن است نوع مایع ظرف‌شویی روی نتیجه موثر باشد و با بعضی مایع ظرف‌شویی‌ها حباب‌های خوبی ایجاد نشود. مایع ظرف‌شویی‌های مختلف را امتحان کنید تا ببینید کدام نتیجه بهتری می‌دهد.

کم‌رنگ بودن خطوط لعاب: اگر خطوط کم‌رنگ است شاید لازم باشد رنگ بیشتری به محلول اضافه کنید.

حباب‌کاری چند ظرف با هم: می‌توانید چند ظرف را پشت سرهم و با یک محلول حباب‌کاری کنید، ولی همیشه باید غلظت لعاب را کنترل کنید. با هر بار ایجاد حباب در محلول، لعاب سفت‌تر و غلیظ‌تر می‌شود و به جایی می‌رسد که دیگر برای تکنیک حباب مناسب نیست. توصیه می‌شود بعد از این که روی سه یا چهار قطعه کار کردید، محلول لعاب را با یک محلول تازه جایگزین کنید. هرگز سعی نکنید با مخلوط کردن مقدار زیادی لعاب و مایع ظرف‌شویی در زمان صرفه‌جویی کنید. کار با محلول سخت می‌شود و ممکن است خطوط ضخیم لعاب روی ظرفتان ایجاد شود.

تا زمانی که تمام حباب‌ها نترکیده و لعاب خشک نشده، ظرف را برندارید. اگر ظرف را زود بردارید طرح‌های حباب خراب می‌شود. بنابراین قبل از شروع کردن کار ظرف بعدی، اطمینان حاصل کنید که سطح ظرف خشک شده است.

تکنیک حباب برخلاف غوطه‌ور کردن، اسفنج زدن و قلم‌موزدن (که در آن‌ها می‌توان هم‌زمان روی چند قطعه کار کرد) باید با حوصله و به‌صورت تک‌به ‌تک انجام شود.

سطح ظرف: سطح ناصاف قطعه سرامیکی برای این کار مناسب‌تر است، زیرا موجب می‌شود حباب‌ها راحت‌تر روی سطح بلغزند.

انجام دادن توسط کودکان: از آن جایی که این تکنیک ساده و سرگرم‌کننده است، کودکان علاقه زیادی به انجام این تکنیک نشان می‌دهند. در صورتی که مطمئن هستید کودک در نی می‌دمد و محلول را نمی‌مکد، این کار را به کودکان بسپارید.

قابلیت انجام روی سطوح مختلف:تکنیک لعاب حبابی را می‌توانید روی موادی به جز سفال (مانند کاغذ، چوب و پلاستیک) انجام دهید.