چگونه سفال مرمری (ابر و بادی) بسازیم؟

طرح مرمری، طرح ماربِل یا طرح ابر و بادی طرحی زیبا و چشم‌نواز است که از در هم آمیختن دو یا چند رنگ متفاوت ایجاد می‌شود. سفال با طرح مرمری یا سفال با طرح ابر و بادی سفالی بسیار زیبا و جذاب است که ترکیب رنگی دلپذیری دارد. ساخت سفال مرمری کاری ساده، سرگرم‌کننده و لذت‌بخش است. در ادامه با راه‌های ساخت سفال مرمری یا سفال ابر و بادی (تکنیک ماربل در سفالگری) آشنا می‌شویم.

به صورت کلی دو راه برای ساخت سفال مرمری (ابروبادی) وجود دارد: 1- رنگی کردن گِل یا خمیر و ساخت سفال با آن، 2- ایجاد پوشش مرمری روی سفال ساده.

در روش اول می‌توانید گِل‌ها را رنگ کنید و با آن‌ها محصول سفالی بسازید. می‌توانید ترکیب گِل‌های رنگی را چرخ‌کاری کنید یا با دست به آن‌ها شکل دهید. راه دیگر برای تهیه سفال مرمری این است که با دوغاب یا تکنیک زیرلعابی طرح مرمری روی سفال ایجاد کنید.

روش‌های تهیه سفال مرمری (ابر و بادی):

تهیه سفال مرمری با چرخ سفالگری

تهیه سفال مرمری بدون چرخ سفالگری (با دست)

ایجاد طرح مرمری روی سفال ساده با تکنیک زیرلعابی

ایجاد طرح مرمری روی سفال ساده با دوغاب

روش اول ساخت سفال مرمری: تهیه سفال مرمری با چرخ سفالگری

در این روش به رس با حداقل دو رنگ متفاوت نیاز داریم. می‌توانید رس آماده با دو رنگ متفاوت بخرید یا آن‌ها را به رنگ‌های متفاوت در بیاورید. در صورت خرید رس آماده، باید اطمینان حاصل کنید که این دو قابلیت ترکیب شدن دارند (همه رس‌ها به خوبی با هم ترکیب نمی‌شوند).

انتخاب رس مناسب

مهم است که اطلاعات زیر را درباره این دو نوع گِل بدانید: آیا این دو در یک دما پخت می‌شوند؟ آیا سرعت انقباض آن‌ها مشابه است؟ آیا مقدار رطوبت آن‌ها یکسان است؟ پاسخ به همه این سوالات باید بله باشد.

استفاده از گِل با رنگ‌های طبیعی متفاوت، ظاهری طبیعی و اصیل به محصول می‌دهد.

اما اگر می‌خواهید محصولتان رنگارنگ با رنگ‌های درخشان و شاد باشد، باید با اِستِین (پودر رنگی) گِل‌ها را رنگ کنید.

رنگ‌کردن گِل‌ها با اِستِین

مقداری اکسید فلزی یا پودر رنگی اِستِین را با گِل مخلوط کنید. این کار ساده است و روش‌های مختلفی برای انجام آن وجود دارد.

ابتدا خاک رس با رنگ روشن انتخاب کنید؛ زیرا رنگ استین را بهتر نشان می‌دهد.

از اِستِین با رنگ دلخواهتان استفاده کنید. به جای استین از اکسیدهای فلزی هم می‌توانید استفاده کنید. اکسیدهای فلزی مواد پودری خام هستند. اگر فراوری شوند و افزودنی‌هایی به آن‌ها اضافه شود که رنگ را پایدارتر کند، تبدیل به استین می‌شوند.

برای رنگ‌کردن گِل، ابتدا مقدار گِل موردنظر را تعیین کنید (مثلا دو پوند)، گِل را وزن کنید و کنار بگذارید. سپس پودر استین را وزن کنید. وزن پودر استین باید درصدی از وزن گِل باشد. مقدار استینی که اضافه می‌کنید، تعیین کننده شدت رنگ است. اگر مثلا مقدار استین 8درصد وزن گل باشد، برای شروع مناسب است. برای استین‌های کم‌رنگ به مقدار بیشتری نیاز است.

مطالعه بیشتر:

سه روش ساده برای تهیه گل رنگی

آماده‌سازی گل رنگ‌شده برای چرخ‌کاری

پس از این که خمیر رنگی تهیه کردید، باید باید آن را به صورت سفال مرمری در آورید تا روی چرخ به آن شکل دهید. ساده‌ترین راه این است که خمیرها را به صورت ورقه‌ای ببرید و روی هم قرار دهید و با آن‌ها توپ بسازید:

از گِل‌های رنگی چند تکه بردارید و به صورت گلوله در آورید. سپس روی آن‌ها را کمی صاف کنید و ورقه‌ای ببرید. بهتر است این کار را با سیم مخصوص برش سفال (clay wire cutter) انجام دهید. پس از این که آن‌ها را بریدید، ورقه‌های رنگی را به تناوب کنار هم بچینید.

آن را به شکل توپ در بیاورید و بفشارید و بچرخانید تا تکه‌های خمیر خوب به بچسبند (توپ را زیاد نچرخانید تا رنگ‌ها متمایز بمانند و با هم آمیخته نشوند). خمیرها را به دفعات اندک چانه بزنید تا تکه‌ها خوب به هم بچسبند. چانه زدن را فقط سه بار دهید؛ زیرا بیشتر از آن، رنگ‌ها را با هم قاتی می‌کند.

چرخ‌کاری سفال مرمری

چرخ‌کاری سفال مرمری مشابه سفال عادی است، اما نکاتی را باید رعایت کنید. اول این که مرکز آوری سفال (فرایند یکنواخت‌کردن توزیع گِل در وسط چرخ سفالگری) را باید سریع انجام دهید. هرچقدر این کار بیشتر طول بکشد، لایه‌های رنگ بیشتر با هم قاتی می‌شوند. اگر این کار را با حرکت به سمت بالا و پایین انجام می‌دهید، بهتر است بیش از دو بار این کار را انجام ندهید. بعد از این که سفال مرکز شد، بقیه کار را مانند سفال‌های عادی انجام دهید.

نکته دوم این است که وقتی چرخ کاری سفال انجام شد، رنگ آن ممکن است چرک‌مرده به نظر برسد؛ ولی وقتی سطح آن را پاک کنید، زیبایی آن مشخص می‌شود. برای تمیزکردن سطح، یک لیسه سفالگری (rib tool) را روی سطح بیرونی ظرف بکشید. لیسه فلزی مناسب‌تر است.

اگر کاسه می‌سازید، می‌توانید سطح داخل کاسه را هم تمیز و پرداخت کنید. اما تمیزکردن درون لیوان سخت است. تا جایی که می‌توانید، درون آن را با اسفنج تمیز کنید. هنگام پرداخت لیوان می‌توانید داخل آن را کمی تمیزتر کنید.

وقتی ظرف یا لیوان شما به سختی چرمینه رسید، می‌توانید آن را تراشکاری و پرداخت کنید. پس از پرداخت، طرح مرمری بیشتر خودش را نشان می‌دهد.

اگر لیوان دسته‌دار می‌سازید، می‌توانید دسته ی آن را هم با طرح مرمر تهیه کنید. دو رشته خمیر رنگی تهیه کنید و آن‌ها را به دور هم بپیچید. سپس این رشته‌های به هم پیچیده را فشار دهید و یکی کنید. رشته‌ی به دست آمده را خم کنید و ته آن را بفشارید و به شکل مخروط در آورید.

وقتی دسته‌ی لیوان را به بدنه چسباندید، دسته را هم تراشکاری و پرداخت کنید (ابزارهای مناسبی برای تراشکاری دسته وجود دارد).

بگذارید سفال بماند و به اندازه کافی خشک شود. اکنون آماده برای پخت است. این نوع سفال مرمری با لعاب شفاف عالی می‌شود.

روش دوم: تهیه سفال مرمری با دست (بدون چرخ)

برای ساخت سفال مرمری با دست، یک ورقه اسلب (سفال تخت و ورقه‌ای) از خمیر مرمری بسازید. بعد از این که اسلب ساختید، از قالب برای ساخت شکل دلخواه استفاده کنید.

ساخت گِل با الگوی مرمری

دو یا چند خمیر رنگی تهیه کنید که اندازه تقریباً یکسانی داشته باشند یا این که یک رنگ را به عنوان رنگ اصلی انتخاب کنید و مقدار آن را بیشتر در نظر بگیرید و بقیه رنگ‌ها رنگ‌های فرعی باشند. هر کدام از خمیرها را فشار دهید و بغلتانید تا به شکل نان ساندویچی دربیایند و بعد آن‌ها را ورقه‌ای ببرید.

این ورقه‌ها را به تناوب رنگ روی هم قرار دهید. سپس این ورقه‌ها را روی هم فشار دهید.

پس از این که ورقه‌ها را به هم فشرده کردید، آن را روی سطح بکوبید. ابتدا برای یک طرف این کار را چند بار بکنید، سپس آن را بچرخانید و با طرف دیگر هم همین کار را بکنید.

با یک سیم برش خمیر را به دو قسمت ببرید و آن‌ها را روی هم قرار دهید. سپس خمیر را دوباره چند بار روی میز بکوبید. این کار باعث می‌شود قسمت‌ها به هم بچسبند و لایه‌های رنگی به‌شکل زیبایی قرار بگیرند.

این کار را زیاد انجام ندهید؛ زیرا لایه‌ها بیش از حد نازک می‌شوند و رنگ‌ها خودشان را نشان نمی‌دهند. هنگام برش به ضخامت لایه‌ها توجه کنید و وقتی دیدید ضخامت آن‌ها کافی است، کار را متوقف کنید.

حالا خمیر به دست آمده را با وردنه تخت کنید. ابتدا کمی آن را با دست فشار دهید و سپس وردنه کنید.

ورقه را با دقت و به آرامی بردارید و روی یک قالب برآمده (مانند یک کاسه وارونه) بگذارید. می‌توانید خودتان یک قالب بسازید.

اگر از کاسه وارونه استفاده می‌کنید، بهتر است پایه آن کاملا صاف باشد. هر طرحی که در کاسه باشد، روی خمیر شما فرورفتگی ایجاد می‌کند.

می‌توانید خمیر را طوری شکل دهید که در اطراف قالب قرار بگیرد. سپس خمیر اضافی را در اطراف لبه قالب کاسه برش دهید. اکنون نیازی به تراشکاری لبه‌ها نیست؛ زیرا می‌توانید بعداً آن‌ها را پرداخت کنید.

وقتی خمیر به خشکی و سختیِ حالت چرمینه رسید، می‌توانید آن را از روی قالب بردارید. می‌توانید لبه‌ها و سطح را تراشکاری و پرداخت کنید.

روش سوم: تهیه سفال مرمری با تکنیک زیرلعابی

روش استفاده از زیرلعابی روشی ساده اما بسیار زیباست.

مواد مورد نیاز برای تهیه سفال مرمری با تکنیک زیرلعابی:

سفال پخته‌شده

فوم اصلاح (فوم ریش‌تراشی)

زیرلعابی

ابتدا روی سطح کار یک ورق پلاستیکی پهن کنید. سپس فوم ریش‌تراشی را روی سطح پلاستیک اسپری کنید. فوم را با خط‌کش یا کاردک صاف و یکدست کنید.

رنگ زیرلعابی دلخواهتان را انتخاب کنید و آن را روی فوم بچکانید. می‌توانید فقط از یک رنگ استفاده کنید؛ اما تجربه نشان داده است چند رنگ جلوه بیشتری دارد. رنگ‌های زیرلعابی دلخواه را به‌صورت یکنواخت روی فوم بچکانید. نوک ابزار مدل‌سازی را روی قطرات زیرلعابی بکشید تا طرح دلخواه ایجاد شود (قطرات زیرلعابی دنباله‌دار شود).

نکته: اگرچه ابزاری که برای این کار استفاده می‌کنید باید نازک باشد، اما ابزارهای بسیار نازک مانند خلال دندان یا سوزن هم مناسب نیست؛ زیرا الگوهای محسوسی ایجاد نمی‌کند. ابزارهای بسیار باریک یا نازک و سوزنی برای قطعات کوچک بسیار مناسب هستند، اما برای گلدان، کاسه یا فنجان از نوک یک ابزار چوبی استفاده کنید.

پس از این که ایجاد طرح با زیرلعابی تمام شد، قطعه سفالی را با دقت روی سطح فوم بغلتانید نیازی نیست آن را داخل فوم فشار دهید. فقط آن را در تماس قرار دهید. به این ترتیب ظرف به مخلوطی از کف و لعاب آغشته می‌شود.

وقتی همه سطح مورد نظر را با این مخلوط پوشاندید، آن را زیر شیر آب بشویید تا فوم ریش‌تراشی پاک شود و جلوه مرمری ظرفتان آشکار شود.

رنگ زیرلعابی با یک لعاب شفاف روی ان بسیار زیبا خواهد شد.

روش چهارم: تهیه سفال مرمری با دوغاب

دوغاب مخلوط آبکی خاک رس و آب است. آخرین روش تکنیک سفال مرمری یا ماربل که به آن می‌پردازیم، استفاده از دوغاب است. سفالی که برای این کار استفاده می‌کنید باید پایه‌ی نسبتاً صافی داشته باشد. در این روش باید صبر کنید تا لایه‌ی پایه‌ی دوغاب هم مانند سفال به سختیِ چرمینه برسد.

ابتدا مقدار کمی دوغاب تزیینی رنگی روی سطح صاف ظرف بریزید. قوام دوغاب باید مشابه خامه‌ی کم‌چرب باشد. اگر سطح سفال به خشکی حالت چرمینه باشد، ممکن است آب دوغاب را به خود جذب کند و دوغاب روی ظرف خشک شود. برای پیشگیری از این اتفاق، ابتدا یک لایه دوغاب تزیینی را روی سطح ظرف بکشید. این کار موجب افزایش رطوبت می‌شود.

اطمینان حاصل کنید که دوغاب خیلی غلیظ نباشد. در این صورت ممکن است قبل از این که بتوانید طرح مرمری روی سفال ایجاد کنید خشک شود. مقدار دوغابی که استفاده می‌کنید به ابعاد قطعه سفالی شما بستگی دارد. باید به‌اندازه‌ای دوغاب بزنید که اگر ظرف را کج کنید، دوغاب به‌آرامی شروع به حرکت کند. لایه‌ای که دو میلی‌متر ضخامت دارد مناسب است. سفال را به‌آرامی بچرخانید تا دوغاب همه قسمت‌ها را به‌طور یکنواخت بپوشاند.

وقتی یک لایه نازک دوغاب مایع روی ته ظرف قرار گرفت، یک دوغاب با رنگ دیگر را به‌کمک قاشق یا Slip trailer به‌صورت نقطه و خط روی آن بریزید. برای زیبایی بیشتر می‌توانید از بیش از یک رنگ استفاده کنید.

سپس سفال را بردارید و آن را در جهت‌های مختلف کج کنید تا مایع دوغاب به آرامی حرکت کند. ظرف را به‌آرامی تکان دهید تا طرح‌های تصادفی روی آن شکل بگیرد.

اگر دوغابی که روی پایه ظرف ریخته‌اید زیاد است، به‌آرامی مقدار اضافی را بیرون بریزید. ظرف را در یک جهت بچرخانید و نگه دارید تا دوغاب اضافی سرریز شود. می‌توانید محل خروج دوغاب اضافی را به‌عنوان شکل طبیعی ظرفتان نگه دارید یا اگر می‌خواهید آن را از بین ببرید، دوغاب را از آن قسمت قطعه پاک کنید و روی آن از دوغاب پایه‌ای بریزید که قبل از طرح مرمری روی ظرف ریختید.

وقتی الگوی روی ظرف به شکل دلخواهتان درآمد، بگذارید سفال خشک شود و آن را بپزید. استفاده از لعاب شفاف روی ظرف، رنگ‌ها را بیشتر نشان می‌دهد و جلوه آن را بیشتر می‌کند.

سخن پایانی

موارد گفته شده تعدادی از تکنیک‌هایی بودند که برای تهیه سفال مرمری به کار می‌روند. بهترین کار این است که هرکدام از این روش‌ها را آزمایش کنید و ببینید کدام را بیشتر دوست دارید. خوبی این تکنیک‌ها این است که می‌توانید با تغییر رنگ‌ها جلوه‌های متفاوتی ایجاد کنید.

این محتوا ترجمه‌ای است از محتوای وب‌سایت the pottery wheel به آدرس اینترنتی زیر:

https://thepotterywheel.com/how-to-make-marbled-pottery/

مطالعه بیشتر:

انواع روش های ساخت و شکل دهی سفال

12 روش جذاب برای تزیین سفال

صفر تا صد تکنیک ماجولیکا در سفالگری

آشنایی با تکنیک اسگرافیتو

چرا و چگونه برای دکوراسیون خانه از سفال استفاده کنیم؟