برای چه رشته ای اپلای کنم ؟

به دلیل پیش­ زمینه تحصیلی و حرفه ­ای­ ام، تماس ­های زیادی با من حول انتخاب رشته تحصیلی برای اپلای، در حوزه ­های مدیریت، اقتصاد، سیاست­ گذاری و سایر علوم اجتماعی می­ شود. در پاسخ به این سوال صرفا نباید بر جنبه های فنی تمرکز کرد زیرا که انتخاب درست برای هر فرد به بستر زندگی او و نقاط شروعش وابسته است. فرصت­ های قابل دسترس برای هر فرد متفاوت است و عدم وارد کردن این موارد به حوزه محاسبات تصمیم، اشتباهی مهلک است.

خودت را بشناس!

شوارزمن (پایه گذار و مدیرعامل صندوق سرمایه گذاری خصوصی بلک استون) در اتوبیوگرافی خود در مورد دیداری صحبت می ­کند که مسیر اولیه زندگیش را تحت تاثیر قرار داده است. این دیدار از نظر من، در راستای هدف این نوشته، بسیار قابل تامل است.

شوارزمن در سال ­های ابتدایی تحصیل خود در دانشگاه یل دست ­آوردهای قابل توجهی در رهبری مطالبات صنفی دانشجویان و روزنامه دانشگاه به دست می­ آورد، و از این رو با توجه به اینکه عضو کلوب «استخوان و جمجمه» هم بوده است، علاقه­ مند به ورود به دنیای سیاست و حوزه عمومی می­ شود. او برای مشورت در این رابطه و به نوعی جا پا بازکردن در دنیای سیاست، نامه ­ای به آوریل هاریمن از دیپلمات­ های برجسته آمریکایی و فرماندار سابق ایالت نیویورک که از فارغ­ التحصیلان یل بوده است ارسال کرده و از او وقت ملاقات می­ خواهد. دفتر هاریمن به او جواب داده و اجازه می ­دهد در طول زمان ناهار ایشان درخواستش را با او در میان بگذارد.

در این قرار ناهار، وقتی شوارزمن در مورد ورود به دنیای سیاست و حوزه عمومی می ­پرسد، هاریمن سوال او را با یک سوال پاسخ می­دهد که «آقای شوارزمن، آیا شما از خانواده ثروتمندی هستید؟» جواب شوارزمن منفی بوده است و هاریمن در همان دیدار به ایشان توصیه می­کند وارد دنیای سیاست نشده و در عوض به حوزه کسب­ و­کار متمرکز شود.

این نوع توصیه­ های صادقانه، در طول زندگی حرفه ­ای بسیار نادر هستند. و من همیشه آرزو دارم پیش­کسوتان حوزه ­های تخصصی در برخورد با جوانان حوزه چنین رویکرد صادقانه و دل­سوزانه ­ای داشته باشند. ملاحظات واقع گرایانه ­ای از این دست حتما بایستی در تصمیم­ گیری­ های کلان به صورت جدی مد نظر گرفته شوند، زیرا در غیر این صورت می­توانند زیان جبران­ناپذیری را در ادامه برای تصمیم­گیر داشته باشند و موجبات سرخوردگی آنها را فراهم نماید. پیروی از شعار « علائق خود را دنبال کنید» از این جهت مخرب است.

جذابیت ­ها و چالش ­های دوره دکترا

خروج از کشور از طریق تحصیل برای دکترا هم­ اکنون در مرکز بحث­ قرار دارد. خروج از ایران برای بسیاری موضوع اولویت بالایی است، که برای آن دلایل خوبی دارند. و پوشش هزینه­ های سال اول جاگیری در کشور هدف نیز از منافع دوره­ های دکتری است، که برای بخش عمده­ ای از دموگرافی مد نظر به حق جذاب است.

با این وجود باید در نظر داشت که دکترا یک تعهد بلندمدت حداقل پنج ساله است. که لزوما دستمزد مساعدی در مقایسه با مهارت­ های فرد کاندیدا ارائه نمی ­نماید. اساسا منفعت اصلی جذب دانشجو از خارج کشور برای دانشگاه­ های هدف، حداقلی کردن سمت هزینه نیروی انسانی عملیات پژوهشی و آموزشی خود با امتیاز ویزا است. مهم­ تر از این باید در نظر داشت که دوره دکترا شما را برای استادی در همان صنعت تربیت می­ کند. و مجموعه مهارت‌های آموزش داده شده بر همین پایه است. در نتیجه ضمانتی وجود ندارد که مهارت­ های به دست آمده به سادگی به بخش صنعتی قابل انتقال باشند. از سویی دیگر تعداد پوزیشن ­های آکادمیک در این صنعت مشخص و محدود است و به دلیل طبیعت شدیدا سلسله مراتبی این صنعت در هر حوزه ­ای، جدا از فارغغ التحصیلان ده دانشگاه رتبه اول آن حوزه، پیدا کردن پوزیشن آکادمیک برای فارغ ­التحصیلان دانشگاه ­های دیگر جان فرسا و بسیار چالش­برانگیز خواهد بود.

معامله دوره دکترا در کوتاه مدت به دلیل خروج از کشور و ایجاد بستر فرود مساعد به شدت جذاب است. ولی در بلند­مدت چشم ­اندازش می­ تواند به گونه ­ای باشد که شما را به حسرت شرایطی که در ایران داشتید، بیاندازد. در نتیجه اگر موضوعی مشخص و مهارت اثبات شده تحقیقاتی و ریاضیاتی ندارید، احتمالا باید حداکثر تلاشتان را نمایید که به سمت دوره دکترا نروید . و اگر رفتید بیشتر متمرکز بر دانشگاه ­های رتبه بالای حوزه باشید، و اگر آن هم فراهم نبود از همان شروع دوره تحصیلی تان به سراغ توسعه مهارت ­های مستقلی بروید که می ­تواند در صنعت انتخابی­ یاریگرتان باشد.

جذابیت ­ها و چالش ­های دوره ­های حرفه­ ای

در صورتی که فرصت و یا منابع کافی مهیا بود که به سراغ برنامه ­های یک ساله و یا دو ساله کارشناسی ارشد بروید، معامله خوبی کرده ­اید. برای این موقعیت در صورتی که از قبل صاحب کسب­ و­کار هستید و منابع لازم برایتان فراهم بود، مطمئنا برنامه های مدیریت اجرایی برایتان راهگشا و جذاب خواهند بود. زیرا که شبکه بین المللی و کیفیت بالای به دست آمده به همراه منابع شخصی­تان می­ تواند ارزش افزوده قابل توجهی را ایجاد نماید. و اگر دانشکده خوبی داشته باشید، احتمالا سال ­های ابتدایی فعالیت حرفه ­ای خود را در مجموعه ­ای چهارچوب دار و قدر سپری می ­کنید و یاد می ­گیرید.

اگر تمایلات متمایل به حوزه عمومی­ و اقتصادی­ تری دارید، و شبکه ­ای از عاملان بخش عمومی در داخل کشور و یا به صورت بین ­الملل در دسترس تان هستند، در این صورت دوره ­های سیاست­ گذاری عمومی نیز می ­توانند برایتان کارآمد باشند. البته دوره­ های سیاست­گذاری عمومی کماکان برنامه آموزشی متحدالشکلی ندارند و بر اساس نوع دانشکده رویکرد آموزشی متفاوتی دارند. در این شرایط توصیه می­ شود سراغ برنامه ­هایی بروید که مهارت­ های ملموس عددی و تحلیلی را در اولویت قرار داده ­اند. زیرا که به احتمال بالا، مزیت اصلی متمایز کننده شما در هنگام ورود به صنعت هدفتان همین مهارت ­های ملموس خواهند بود. و حداقل در سالیان اولیه ، منبع اصلی درآمدی شما خواهند بود. به مرور زمان و در صورت انتخاب ­های درست مطمئنا سایر آموزش­ های سیاستی و مدیریتی نیز در چالش­ های پیچیده ­تر صنعت به کار خواهد آمد. ولی اگر شما مزیتی برای ورود نداشته باشید، به احتمال زیاد به آن مرحله نیز نخواهید رسید.

جذابیت ­ها و چالش ­های دوره ­های معطوف به بازار کار

اگر منابع و یا شبکه­­ های مربوط به دوره­ های حرفه ­ای در حال حاضر در دسترستان نیست، توصیه اکید من آن است که به سمت دوره­ هایی بروید که مهارت ­های ملموس برایتان به همراه داشته باشند. اگر حوزه ­های مهندسی خالص پر کشش در بازار برایتان جذاب نبوده و یا امکان پذیر نیست، دوره ­های نوظهور عددی در حوزه های موضوعی مختلف در اولویت قرار دارند. دوره­ هایی را انتخاب کنید که به دور از کلی­ بافی، مهارت­ های مورد نیاز برای شغلی مشخص را ارائه نماید و شما را در الگوریتم ­ها و نرم ­افزارهای مورد استفاده آموزش دهند. و در مراکز خدمات شغلی دانشکده ­هایشان، روابطی گسترده با مجموعه­ های نیازمند این مهارت­ ها داشته باشد تا شما را بدان­ ها متصل نمایند.

بر سرنوشت خود سوار شوید

در نهایت توصی ه­­ای دیگری که دارم این است که بعد از شروع دوره، فعالانه به دنبال شکل دادن به برنامه آموزشی خود باشید. همچون هر نهاد بزرگ دیگری، اساتید و مدیران آموزشی فعال در دانشکده از یک سیستم انگیزشی پیروی می ­کنند که لزوما ممکن است با منافع شما هم راستا نباشد. در نتیجه از همان روز اول کاملا سوار بر موضوع باشید.

در مورد درس­ های انتخابی و مهارت ­هایی که یاد می ­گیرید سخت­گیر باشید و تحقیق بکنید. مراکز و اساتید موجود در دانشکده را به کار بگیرید و از آنها مشورت بخواهید، تا انتخاب­ هایتان بر اساس واقعیات و فیدبک ­های دریافتی از بازار کار باشد. البته در صورتی که پروژه مطالعاتی شخصی بر اساس علاقه خود داشتید، آن را دنبال کنید و از منابع در دسترس دانشگاه استفاده نمایید. ولی در نظر داشته باشید که هدف اولیه دوره آموزشی شما فراهم آوردن حرفه ­ای برای بقای شماست و مواردی همچون حل مسائل بشریت، خاورمیانه و ایران در وهله ­های بعدی قرار می­ گیرد.