دربست قبرستان
در سراسر دنیا سوانح جاده‌ای هزینه‌های مالی، جانی و زمانی بسیاری را بر دوش دولت‌ها و جوامع قرار می‌دهد. این هزینه‌ها در کشورهای جهان سوم نسبت به کشورهای صنعتی نسبتاً بیشتر بوده و درصد بسیاری از مرگ‌ومیرها را تصادف‌های جاده‌ای به خود اختصاص داده است از آنجایی که جلوگیری از سوانح تحت هیچ‌گونه شرایطی ممکن نیست. امروزه با پیشرفت‌های وسیع مهندسی و تکنولوژیکی تلاش‌های گسترده‌ای در جهت بهبود شرایط کنترل و مدیریت رسیدگی به سوانح جاده‌ای صورت گرفته است که از آن جمله می‌توان ایجاد فضای مناسب حمل‌ونقلی، بهبود شرایط هندسی جاده‌ها و افزایش تجهیزات ایمنی را در سطوح مختلف جاده‌ها و معابر نام برد.مدیریت سوانح امروزه به‌عنوان امری مهم در کنترل مدیریت جامع ترافیک جاده‌ای قلمداد می‌گردد و اهداف آن: 1. رسیدگی سریع به تصادفات و کاهش جراحات امدادرسانی به قربانیان؛ 2. از بین‌بردن موانع ایجاد‌شده برای عبور دیگر وسایل نقلیه و کاهش هزینه‌های وارده در اثر ترافیک؛ 3. جلوگیری از تصادفات ثانویه و افزایش خسارات در این راستا لازمهٔ بهبود مدیریت سوانح استفاده مناسب و با برنامه از تجهیزات و امکانات با بررسی دقیق نیازهای هر نوع حادثه و ایجاد هماهنگی و مدیریت بین اکیپ‌ها و سازمان‌های اجرایی، برای رفع مشکلات ناشی از حادثه می‌باشد.
(1388، بلوکیان رودسری، آرمان؛ لاله سرخی)
در بروز حوادث مختلف رانندگی و تصادفات جاده‌ای کارشناسان دلایل مختلفی را بیان کرده‌اند. یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین دلایل مربوط به حرکات خطرناک راننده است. راننده‌ای که مهارت زیادی در زمینهٔ آشنایی با خودرو و نحوهٔ کنترل آن ندارد، می‌تواند موجب حوادث مرگباری در جاده‌ها شود. اما تنها نبود مهارت نیست که به بروز تصادف منجر می‌شود، بلکه مصرف مواد مخدر، داروهای خواب‌آور و مشروبات الکلی که انسان را از حالت عادی خارج می‌کنند، از مهم‌ترین دلایل بروز سوانح رانندگی هستند.
در تصادفات رانندگی نباید از نقش عابر پیاده به‌راحتی چشم‌پوشی کرد؛ زیرا برخی از عابران پیاده در شرایط مختلف، رفتارهای پرخطری از خود بروز می‌دهند؛ به‌عنوان نمونه به‌جای عبور از خط عابر پیاده و پل‌های مخصوص عابران، از وسط خیابان رد می‌شوند و با این کار می‌توانند حادثه‌ساز شوند. افزون بر عوامل مورد اشاره، بسیاری از کارشناسان بر این باورند که یکی دیگر از دلایل افزایش حوادث رانندگی، فشار زیاد کاری بر رانندگان است؛ زیرا به دلیل مخارج کمرشکن زندگی، تورم و گرانی بسیاری اوقات شاهدیم که افرادی که رانندگی می‌کنند، چندشغله هستند تا از این طریق بتوانند معاش زندگی خود را تأمین کنند. در این شرایط خستگی و خواب بر فرد غلبه می‌کند و تعادل وی را در رانندگی به هم می‌زند.
رفتارهای پرخطر در رانندگی، علاقه‌مندی به سبقت‌های غیرمجاز، نداشتن تمرکز، خودنمایی و تلاش برای جلب‌توجه دیگران از اساسی‌ترین دلایل رفتاری در وقوع تصادفات به شمار می‌روند. به‌طور کلی عوامل انسانی به‌تنهایی نمی‌توانند دلیلی برای وقوع سوانح جاده‌ای باشد. نباید فراموش کرد که استاندارد خودروهای تولید داخل و برخی از خودروهای وارداتی در سطح پایینی قرار دارند و تا زمانی که این نقص‌های فنی برطرف نشود، نمی‌توان انتظار داشت که حوادث رانندگی کاهش پیدا کند. هرچند که در سال‌های گذشته طرح‌هایی برای جایگزین‌کردن خودروهای فرسوده در کشور اجرا شد؛ ولی مشاهده می‌شود هنوز برخی از خودروهای ناوگان حمل و نقل جاده‌ای فرسوده است.در کنار فرسودگی خودروها، مجهز نبودن آن‌ها به کیسهٔ هوا، ترمزهای ضد قفل، کمربندهای ایمنی مناسب و مقاوم نبودن بدنهٔ خودروها از دیگر عوامل خطرآفرین در رانندگی است که نباید نقش آن‌ها را در کنترل یا رخ‌دادن سانحهٔ جاده‌ای نادیده گرفت.
همچنین دربارهٔ تأثیرات اقتصادی و حقوقی سوانح رانندگی می‌توان گفت که ضررهای ناشی از تصادفات رقم بسیار زیادی را تشکیل می‌دهد. در هر تصادف و یا حادثه جدا از ضررهای روانی ضررهای مالی چون هزینه‌های بیمارستانی و هزینه‌های کفن‌ودفن و دیه و در مورد خودرو هزینه‌های صافکاری، رنگ و تعمیرات به راننده یا خانوادهٔ وی تحمیل می‌شود. در سال این ارقام مبالغ زیادی خواهد بود. برآورد مالی مجلس ایران در سال ۱۳۹۵ گویای این است که تصادفات رانندگی خسارتی معادل ۷ درصد تولید ناخالص داخلی در ایران به بار می‌آورد. آثار حقوقی تصادفات نیز یعنی جبران ضرر و زیان‌های ناشی از تصادفات. این ضررها می‌تواند مادی باشد یا اجتماعی-روانی. ضررهای مادی یعنی جبران هزینه‌های ناشی از تصادف خودرو یا هزینه‌های بیمارستانی است. ضررهای اجتماعی-روانی یعنی بازداشت راننده و زندانی‌شدن او که از نظر روانی لطمه‌هایی به خود راننده و خانواده‌اش می‌رساند.اگر نگاهی به آمار تلفات رانندگی در ۱۸ سال گذشته بیندازیم، تا قبل از دوران پاندمی، نموداری که شیب آن سال‌ها روند کاهشی به خود گرفته بود حالا دوباره رو به صعود دارد و سالانه ایرانیان بیشتری در جاده‌ها جان خود را از دست می‌دهند.
به گزارش روزنامهٔ شهروند، اگرچه سال ۹۴، تعداد جان‌باختگان تصادفات رانندگی در ایران به کمترین عدد در دو دههٔ گذشته رسید و با ۱۶ هزار و ۵۸۴ نفر، امید کاهش این مصیبت همیشگی زنده شد، اما سال ۹۵ این روند ادامه پیدا نکرد و سال ۹۷ هم تاکنون روی خوشی به این کاهش نشان نداده است. آمار رسمی پزشکی قانونی ایران نشان می‌دهد در شش ماه نخست ۹۷، تعداد جان‌باختگان تصادفات رانندگی 1.7 درصد نسبت به مدت مشابه در سال قبل افزایش داشته است. بر اساس این آمار، در شش ماه نخست ۹۷، ۸ هزار و ۸۴۱ نفر در حوادث رانندگی جان خود را از دست دادند که این آمار در مقایسه با مدت‌زمان مشابه سال ۱۳۹۶، 7.1 درصد افزایش داشته است. علاوه‌بر این همچنان درصد مردانی که جان خود را در جاده‌ها از دست می‌دهند بسیار بیشتر از زنان است و در سال ۹۷ هم از مجموع ۸ هزار و ۸۴۱ متوفی حوادث رانندگی، ۶ هزار و ۸۶۴ نفر مرد و یک هزار و ۹۷۷ نفر زن بوده‌اند.
اگر امید به زندگی در کشور ۷۵ سال در نظر گرفته شود، به‌ازای هر مرگ ناشی از سوانح ترافیکی، ۴۰ سال عمر هر ایرانی از دست می‌رود. سالانه حدود 6.5 درصد درآمد ناخالص ملی کشور یعنی چیزی حدود ۳۹ میلیارد دلار صرف کل رخداد سوانح ترافیکی می‌شود. بر اساس آمار رسمی پزشکی قانونی، سالانه بیش از ۵۰ درصد جان‌باختگان حوادث جاده‌ای ۲۰ تا ۵۰ سال دارند.
دی‌ماه ۹۸ بود که زهرا ساعی، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس، در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری خانه ملت بر ضرورت پیش‌بینی بودجه‌ای ویژه برای ایمن‌سازی جاده‌های برون‌شهری تأکید کرد و گفت: «ایمن‌سازی جاده‌های مناطق مرزی موجب افزایش تعاملات با استان‌ها و شهرهای اطراف، رونق و توسعه اقتصادی بیشتر آن‌ها می‌شود.»
وی یادآور شد: «جاده‌های برخی مناطق کشور به دلیل پرتردد بودن بسیار حادثه‌خیز هستند؛ بنابراین ضروری است با همکاری نمایندگان آن‌ها در مجلس در بودجه‌های سالانه اعتباراتی در نظر گرفته شده و با اولویت صرف ایمن‌سازی، دو بانده‌کردن و تعریض جاده‌های پرخطر شود.»
همچنین محمدرضا بادامچی، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس، وضعیت جاده‌های برون‌شهری کشور را بسیار اسفناک دانست و گفت: «بودجه ایمن‌سازی جاده‌ها صرف حوادث غیرمترقبه می‌شود.»
عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی افزود: «ایران کشوری حادثه‌خیز است و به‌طور مداوم در کشور با بحران‌هایی مواجه می‌شویم در واقع وقتی جاده‌ای در دست تعمیر است و بحرانی پیش می‌آید، مجبور می‌شوند بودجه را صرف حوادث غیرمترقبه کنند و از ایمن‌سازی جاده‌ها غفلت می‌شود.»وی با انتقاد از اینکه بسیاری از جاده‌ها از استانداردهای کافی برخوردار نیستند، تصریح کرد: «برخی از جاده‌ها هم متناسب با تعداد خودروها نیست و نیازمند تعریض و بهسازی هستند.»
البته که دوران کرونا و مسائلی که برای کشور و ترددهای رانندگی پدید آورده است، موجب تغییراتی در آمار سوانح رانندگی شده است؛ اما همچنان نباید از خطرات ناشی از عدم ساخت صحیح زیرساخت‌های کشور در حوزهٔ راه‌ها غفلت کرد.منابع: خبرگزاری‌های ایسنا، ایرنا و خانه ملت
مطلبی دیگر از این انتشارات
من کیستم؟ (قسمت سوم)
مطلبی دیگر از این انتشارات
جوکر و آنارشیسم کور
مطلبی دیگر از این انتشارات
برنامهریزی