عقیده بی‌فرجام

هفتۀ پیش بود که بعد از ۸سال که هیچ قطعنامه‌ای علیه ایران تصویب نشده بود، قطعنامۀ سه کشور اروپایی- انگلیس، فرانسه و آلمان- علیه ایران توسط شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی علی‌رغم مخالفت چین و روسیه تصویب شد. در این قطعنامه به ایران توصیه می‌شود که در تمامی مکان‌هایی که برای‌ آژانس مشکوک محسوب می‌شوند همکاری کند. اخیراً آژانس به دو مکان تورقوز‌آباد (همان جایی که بعد مطرح شدن توسط نتانیاهو مایۀ خندۀ فعالین مجازی شد ) و آبادۀ مشکوک شده و درخواست بازرسی‌های بیشتری از این دو مکان کرده‌است.

این قطعنامه هرچند توصیه‌ای بود ولی شاید بتوان گفت جاده‌صاف‌کنی است برای قطعنامه‌های احتمالی بعدی و یا پاس گلی از اروپا به ترامپ تا او راحت‌تر بتواند جلوی برداشته‌شدن تحریم تسلیحاتی ایران را بگیرد.

در واکنش به این اقدام اروپا علی ربیعی، سخنگوی دولت، گفته که این قطعنامه قطعاً بی‌پاسخ نمی‌ماند.

این اقدام اروپایی‌ها در حدود دو سال پس از خروج آمریکا از برجام در اردیبهشت ۹۷ صورت می‌گیرد، همان روزی که روحانی گفت مزاحم توافق (!!!) رفت و از این پس توافق بین پنج کشور دنیا ادامه دارد و به ظریف دستور داد طی تنها چند هفته سازوکارهایی با طرف اروپایی به دست آورند که منافع ایران در برجام حفظ شود. هر چند با توجه به وابستگی شدید کشور‌ها و مخصوصاً شرکت‌های بزرگ اروپایی به آمریکا رسیدن به چنین چیزی نزدیک به محال بود.

پس اروپایی‌ها برای اینکه بتوانند برجام را برای منافع خود حفظ کنند ۱۱ تعهد به ایران دادند که هجده ماه بعد، سخنان روحانی در بهمن ۹۸ شرحِ حال خوبی از آن بیان می‌کند:«شما بعد از خروج آمریکا، مگر به ما یازده تعهد ندادید که به آن عمل کنید؟ به کدام یک از آنها عمل کرده‌اید؟ بی‌تردید وفای عهد، اخلاق، تاریخ و شرافت بالاتر از تعرفه ماشین است. انسان که شرافت و عهدش را به خاطر تعرفه زیر پا نمی‌گذارد!» بله! همان طور که پیداست اروپا برجام را به تعرفه‌های آمریکا بر خودرو‌های اروپا فروخته بود. البته دولت دست روی دست هم نگذاشته بود و طی پنج مرحله اقدام به کاهش تعهدات خود در برجام کرد.

البته اخلاق و شرافت در دنیای دیپلماسی مخصوصاً از غرب انتظار نمی‌رود و تنها تضمین‌های‌عملی از اروپا که رهبر انقلاب تنها یک روز پس از خروج آمریکا توصیه کردند راهکار خوبی بود.

یا اگر واقعاً اروپا خواستار بقای برجام بود، می‌بایست در اعتراض به نقض قطعنامه ۲۲۳۱ سازمان ملل توسط آمریکا با خروج از برجام، علیه آمریکا قطعنامه‌ای را به شورای امنیت می‌برد؛که نه تنها این کار را نکرد بلکه با وقاحت پیشنهاد جایگزینی توافق ترامپ با برجام داده شد که شدیداً از طرف ایران رد شد.

به هر حال این امید دولت به کشور‌های اروپایی-که حتّی خود روحانی گفته بود:«اروپایی‌ها آقا اجازه هستند و آمریکا کدخداست؛ بستن با کدخدا راحت‌تر است.»- همان‌طور که دهۀ هشتاد و قبل‌تر‌ها نیز نشان داده بود، امیدی پوچ بود؛ زیرا همان‌طور که پناه مصدق در ۱۳۳۲ به آمریکا به امید ایستادن جلوی انگلیس جواب نداد بلکه منجر به کودتا با همدستی هردو علیه‌‌ او شد، اینجا هم خیال ایستادن جلوی آمریکا با کمک انگلیس رویایی ییش نبود.

حرف آخر ما در این یادداشت این است، اگر واقعا به گفتۀ سخنگوی دولت قطعنامه بی‌پاسخ نخواهد ماند، پس عجالتاً این موارد را در اولویت قرار دهند: اولاً، اگر دولت از آمریکا در ۱۸ اردیبهشت ۹۷ ناامید شده است، از اروپا نیز ناامید بشود. (هر چند بعضی‌ها هنوز به آمریکا هم امید دارند.) نه به‌ این معنا که دیپلماسی را رها کند بلکه آن را گزینه اضافی «اگر شد، شد. نشد، نشد.» نگاه کند.

ثانیاً (و مهم‌تر از قبلی)، از دولت و سایر امیدواران به غرب نمی‌خواهیم تاریخ گذشته را بخوانند، بلکه تنها به تجارب خود در قسمتی از تاریخ که در دست آنان بوده نگاه کنند و محض رضای خدا نه ‌تنها «تغییر راهبرد» بلکه «تغییر عقیده» بدهند. زیرا قبل از اینکه این برجام «برجامِ بی‌فرجام» باشد، این عقیده، «عقیده بی‌فرجام» بود.

والسلام علی من اتبع الهدی