از روی عکس چطور بفهمیم دندان به عصب رسیده است؟ معرفی 5 علامت مهم

مقدمه: تشخیص اینکه آیا پوسیدگی دندان به عصب رسیده است یا خیر، یکی از مهم‌ترین جنبه‌های تفسیر رادیوگرافی‌های دندانپزشکی است.
تشخیص اینکه آیا پوسیدگی دندان به عصب رسیده است یا خیر، یکی از مهم‌ترین جنبه‌های تفسیر رادیوگرافی‌های دندانپزشکی است. پاسخ کوتاه به این سؤال این است که از روی عکس رادیوگرافی می‌توان با مشاهده میزان نفوذ پوسیدگی (که به‌صورت ناحیه‌ای تیره دیده می‌شود) به سمت مرکز دندان و نزدیکی آن به اتاقک پالپ (که محل قرارگیری عصب دندان است) تشخیص داد که آیا پوسیدگی به عصب رسیده است یا خیر. اگر ناحیه تیره پوسیدگی به اتاقک پالپ رسیده باشد یا بسیار نزدیک به آن باشد، احتمال زیادی وجود دارد که پوسیدگی به عصب دندان آسیب رسانده باشد.

با ما همراه باشید تا به‌طور مفصل توضیح دهیم که از روی عکس چطور بفهمیم دندان به عصب رسیده است. ابتدا ساختار دندان و اهمیت عصب دندان را توضیح می‌دهیم. در ادامه، نحوه تفسیر رادیوگرافی‌ها را برای تشخیص پوسیدگی و آسیب عصب شرح می‌دهیم.

اهمیت شناخت موقعیت عصب در دندان

برای این‌که از روی عکس چطور بفهمیم دندان به عصب رسیده است، ابتدا باید با ساختار دندان و عملکرد عصب‌ها آشنا شویم. هر دندان از سه لایه اصلی تشکیل شده است:

• مینای دندان: لایه خارجی دندان که سخت‌ترین ماده در بدن است و از دندان در برابر آسیب‌ها محافظت می‌کند.
• عاج دندان: لایه میانی که زیر مینای دندان قرار دارد و نسبت به مینای دندان نرم‌تر است. عاج تا ریشه دندان هم امتداد دارد.
• پالپ دندان: لایه داخلی که شامل عروق خونی و عصب‌های دندان است. این بخش حساس‌ترین قسمت دندان است و در صورت آسیب‌دیدن، درد شدید ایجاد می‌کند.

وقتی پوسیدگی به عصب دندان (یا همان پالپ) برسد، معمولاً دندان به درمان ریشه (عصب‌کشی) نیاز دارد. تشخیص این موضوع از روی عکس به تشخیص و درمان مناسب کمک می‌کند.

نحوه تشخیص دندان به عصب رسیده از روی عکس

همانطور که در دندانت آمده است:

عکس‌های رادیوگرافی دندان که به فیلم رادیوگرافی نیز شهرت دارند؛ متشکل از نقاط تیره و روشن است. قسمت تیره به بافت نرم دندان که در مرکزیت دندان واقع شده و پالپ نامیده می‌شود اختصاس دارد. علت روشن بودن این ناحیه را می‌توان سهولت عبور اشعه‌های ایکس از آن عنوان کرد. برای مثال اشعه ایکس قادر نیست از بافت سخت استخوان (بافت کلسیفینه) عبور کند بنابراین عاج و ریشه‌های دندان به رنگ‌های روشن در عکس‌ها مشخص هستند.

مشاهده پوسیدگی

در عکس‌های رادیوگرافی، پوسیدگی به‌صورت ناحیه‌ای تاریک‌تر (Low Density) نسبت به سایر بخش‌های دندان دیده می‌شود. اگر این ناحیه تاریک به‌طور برجسته‌ای به داخل عاج یا پالپ دندان پیشروی کرده باشد، احتمال رسیدن پوسیدگی به عصب وجود دارد.

در وب‌سایت secondopiniondentaladvice.com چنین نوشته شده است:

پوسیدگی‌های ریشه را می‌توان در عکس‌های اشعه ایکس در زیر ناحیه تاج، نزدیک‌تر به سطح استخوان دید. بسیاری از افراد بر این باورند که وقتی روکش روی دندان قرار می‌گیرد، دیگر جایی برای پوسیدگی وجود ندارد. این تصور اشتباه است. در واقع، الان راحت‌تر می‌توان دچار پوسیدگی شد؛ زیرا روکش مانند یک کلاه عمل می‌کند که پلاک باکتریایی بیشتری را به دام می‌اندازد.

تغییر در ساختار پالپ دندان

در مواردی که پوسیدگی یا آسیب به عصب رسیده باشد، ممکن است در عکس دندانپزشکی تغییراتی در ناحیه پالپ مشاهده شود. پالپ به‌طور طبیعی به‌عنوان یک منطقه شفاف و روشن در مرکز دندان دیده می‌شود؛ اما اگر عفونت یا التهاب وجود داشته باشد، این ناحیه ممکن است متورم شود یا تغییر رنگ دهد. این تغییرات می‌تواند نشانه‌ای از رسیدن عصب به مرحله التهاب یا عفونت باشد.

تغییرات در استخوان اطراف ریشه دندان

وقتی عفونت به عصب دندان می‌رسد، ممکن است از طریق ریشه دندان به بافت‌های اطراف گسترش پیدا کند و منجر به تغییراتی در استخوان اطراف ریشه دندان شود. این تغییرات معمولاً در عکس‌های پری‌ اپیکال به شکل نواحی تیره یا سایه‌دار در اطراف ریشه دندان دیده می‌شوند. این نواحی نشان‌دهنده ازدست‌رفتن تراکم استخوان در نتیجه عفونت هستند. اگر چنین علائمی مشاهده شود، احتمال زیادی وجود دارد که عصب دندان تحت تأثیر قرار گرفته و عفونت به بافت‌های اطراف گسترش یافته باشد.

وجود آبسه (کیست یا توده چرکی)

آبسه‌های دندانی یکی دیگر از نشانه‌های واضح رسیدن عفونت به عصب دندان است. آبسه زمانی ایجاد می‌شود که عفونت ناشی از پوسیدگی یا آسیب دندان به پالپ برسد و در نتیجه، عفونت به ریشه دندان و نهایتاً به بافت‌های اطراف منتقل شود. در عکس دندانپزشکی، آبسه به‌صورت ناحیه‌ای تیره و گرد در نزدیکی ریشه دندان ظاهر می‌شود. این توده چرکی می‌تواند سبب درد شدید، ورم و حتی ایجاد فیستول (مسیرهای چرک به سطح لثه) شود.

تغییر در کانال‌های ریشه دندان

در مواردی که دندان به عصب رسیده است، ممکن است ساختار کانال‌های ریشه دچار تغییر شود. این تغییرات می‌تواند به‌شکل گسترش یا تغییر شکل کانال‌های ریشه در عکس دندانپزشکی و یا با استفاده از دوربین داخل دهانی مشاهده شود. دندانپزشک با توجه به این تغییرات می‌تواند تشخیص دهد که آیا درمان‌هایی مانند عصب‌کشی یا روت کانال لازم است یا خیر.

اگر درمان ریشه انجام داده‌اید، ماده‌ای که کانال را با آن پر کرده‌اند، اکنون در عکس رادیوگرافی به جای سیاه، سفید دیده می‌شود. بنابراین با نگاه‌کردن به عکس‌های اشعه ایکس، تشخیص اینکه آیا دندانی درمان ریشه شده یا نه، بسیار آسان است.

یک درمان موفقیت‌آمیز عصب‌کشی روی این دندان پرمولر خمیده انجام شد. ریشه‌ها تمیز، شکل‌دهی و ضدعفونی شدند. بیمار پس‌از عصب‌کشی احساس بهتری داشت. به‌زودی یک روکش روی دندان قرار خواهد گرفت تا دندان برای سال‌های طولانی مقاوم و قوی باقی بماند.یک بیمار زن ۲۶ ساله با درد، ناراحتی و حساسیت به سرما و گرما مراجعه کرد. دندان پرمولر فوقانی او دارای یک حفره بزرگ بود که تا ریشه گسترش یافته بود. باکتری‌های موجود در حفره دندان وارد عصب دندان شده و باعث ناراحتی او شده بودند.یک درمان موفقیت‌آمیز عصب‌کشی روی این دندان پرمولر خمیده انجام شد. ریشه‌ها تمیز، شکل‌دهی و ضدعفونی شدند. بیمار پس‌از عصب‌کشی احساس بهتری داشت. به‌زودی یک روکش روی دندان قرار خواهد گرفت تا دندان برای سال‌های طولانی مقاوم و قوی باقی بماند.

نحوه تحلیل دقیق‌تر عکس‌های رادیوگرافی

تحلیل دقیق عکس‌های رادیوگرافی نیاز به تجربه و تخصص دارد و هرکسی از عهده تحلیل دقیق آن‌ها برنمی‌آید. بااین‌حال، روش‌هایی وجود دارد که می‌توانند به شما کمک کنند:

مقایسه با دندان‌های مجاور

مقایسه ساختار و وضعیت دندان مشکوک با دندان‌های سالم مجاور به تشخیص دقیق‌تر کمک می‌کند. اگر تفاوت قابل‌توجهی در اندازه پالپ، تراکم مینای دندان یا شکل ریشه مشاهده شود، احتمال آسیب به پالپ بیشتر است.

بررسی تغییرات در استخوان‌های اطراف ریشه

تحلیل استخوانی یا ضایعات استخوانی اطراف ریشه دندان به‌عنوان نشانه‌های گسترش عفونت به بافت‌های اطراف درنظر گرفته می‌شوند. این تغییرات به‌صورت نواحی تاریک‌تر در اطراف ریشه دیده می‌شوند.

سطح استخوان شما در عکس اشعه ایکس نمایان می‌شود و رنگی مشابه دندان‌ها دارد. سطح استخوان سالم درست در "CEJ" (Cemento-Enamel Junction) قرار می‌گیرد. این جایی است که تاج دندان شما با ریشه ملاقات می‌کند. تاج از مینا ساخته شده است و ریشه از سمان، بنابراین محل اتصال سمان-مینا وجود دارد.

وقتی تحلیل استخوان دارید، خط استخوان پایین‌تر از علامت CEJ در عکس‌های اشعه ایکس است یا اینکه یک فضای خالی سیاه به شکل مثلثی و مورب در کنار دندان در حال شکل‌گیری است.

استفاده از رادیوگرافی بایت‌وینگ و پری‌اپیکال به‌طور هم‌زمان

ترکیب این دو نوع عکس به دندان‌پزشک اجازه می‌دهد تا پوسیدگی را از زوایای مختلف مشاهده و پیشرفت آن را به پالپ بهتر ارزیابی کند.

بررسی تغییرات شکلی در پالپ

پالپ دندان به‌طور طبیعی شکل خاص و منظمی دارد. تغییرات در این شکل به‌صورت نامنظمی یا گشادی غیرعادی، نشانه‌ای از التهاب یا نکروز پالپ است.

تفسیر توسط متخصص دندان‌پزشک

همیشه تفسیر نهایی عکس‌های دندان‌پزشکی باید توسط یک متخصص دندان‌ پزشک انجام شود. دندان‌پزشک با درنظرگرفتن علائم بالینی و تصاویر رادیوگرافی، بهترین تصمیم درمانی را اتخاذ می‌کند.