گعده نخست: فلسفه چیست و منطق چه می‌گوید؟

فلسفه، تلاش ذهن بالغ برای فهم جهان

همۀ ما به واسطۀ انسان بودن می‌دانیم که ذهن انسان، پرسشگر و جستجگو است. ذهن دوست دارد نادانسته‌ها را بشناسد و از معماها سر در بیاورد. این پرسش‌ها، به تناسب رشد و بزرگ شدن انسان، بزرگتر و پیچیده‌تر می‌شوند. هنگامی که ذهن انسان رشد می‌کند و بالغ می‌شود، پرسش‌های سر راه آن نیز بزرگتر، پیچیده‌تر، و بنیادی‌تر می‌شوند.

فلسفه مسیری است برای یک ذهن رشد یافته تا پاسخ پرسش‌های بزرگ را با استفاده از تفکر و تعقل، کشف کند و جهان را بهتر بفهمد.

فلسفه به پرسش‌های ساده و پیش پا افتاده کاری ندارد؛ اینکه کدام رنگ را برای لباس و کفش خود انتخاب می‌کنید یا کدام میوه را بر دیگری ترجیح می‌دهید، اهمیتی در فلسفه ندارد. فلسفه در مورد مفاهیم مهم‌تر و زیربنایی‌تر، مانند تعریف عدالت، چیستی معرفت، حقیقت انسان، قطعیت یا نسبیت اخلاق، و وجود یا عدم وجود خدا، انسان را به اندیشیدن وادار می‌کند.

ابزار فلسفه، تعقل و تفکر است. در فلسفه نمی‌توان از دیگران تقلید کرد یا چیزی را صرفا به این علت که فرد دیگری قبول کرده است، قبول کرد.

در تعریف فلسفه می‌توان گفت:

فلسفه تلاش هر انسانی برای فهم ریشه‌ای و فراگیر جهان، به وسیلۀ قدرت ادراک و تعقلش و بر اساس واقعیت‌های عینی است.

«فهم ریشه‌ای و فراگیر جهان» یعنی چه؟

منظور از «قدرت ادراک انسان» چیست؟

«واقعیت‌های عینی» چیستند؟

در گعده‌های بعدی، به پاسخ این پرسش‌ها باز می‌گردیم اما قبل از آغاز بحث در مورد فلسفه، لازم است در مورد «منطق» صحبت کنیم.

منطق، ترازوی اندیشه

منطق علمی است که از «به اشتباه افتادن اندیشه» جلوگیری می‌کند. پس مهم است که قبل از به کارگیری اندیشه در فلسفه، مطمئن باشیم که اندیشۀ ما از به خطا رفتن در امان است.

یکی از مهمترین نتایج «اندیشیدن»، «استدلال کردن» است.

استدلال، یعنی ترکیب کردن منظم جملات صحیح برای رسیدن به یک نتیجۀ جدید. مثلا اگر بگوییم که «الف» منجر به «ب» می‌شود و در عین حال نشان دهیم که «ب» نیز منجر به «ج» می‌شود، می‌توانیم استدلال کنیم که «الف» منجر به «ج» خواهد شد.

ویژگی یک استدلال درست آن است که از ترکیب کردن جملات صحیح، ما را به نحو درستی به یک نتیجۀ قابل قبول برساند.

معنی مغالطه، به اشتباه انداختن است. مغالطه شبیه استدلال است ولی در ساختار (شکل) یا محتوا (علم) دچار اشتباه است و بنا بر این به نتیجۀ اشتباهی می‌رسد.

علم منطق، با مغالطه مبارزه می‌کند.

در گعدۀ بعدی با مقدمات علم منطق و نحوۀ استدلال آشنا خواهیم شد.