جواب سوالات درس چهارم دین و زندگی دوازدهم

جواب تدبر در قرآن صفحه 43 درس چهارم دین و زندگی دوازدهم

خدای بی نیاز که جز کمال و سعادت بندگانش را نمی‌خواهد، در کلامی به پیامبر می‌فرماید:

قُل اِنَّما اَعِظُکُم بِواحِدَةٍ اَن تَقوموا لِلّٰهِ مَثنیٰ وَ فُرادیٰ…
(به بندگانم) بگو شما را فقط یک موعظه می‌کنم، [و آن] اینکه به صورت جمعی و فردی برای خدا قیام کنید…

در آیاتی دیگر می‌فرماید:

اَلَم اَعهَد اِلَیکُم یا بَنی آدَمَ اَن لا تَعبُدُوا الشَّیطانَ اِنَّه‌و لَکُم عَدُوٌّ مُبینٌ * وَ اَنِ اعبُدونی هٰذا صِراطٌ مُستَقیمٌ.
ای فرزندان آدم، آیا از شما پیمان نگرفته بودم که شیطان را نپرستید که او دشمن آشکار شماست؟ * و اینکه مرا بپرستید [که] این راه مستقیم است؟

با تفکر در این آیات توضیح دهید که:

۱) مقصود از قیام گروهی و قیام فردی چیست؟ برای هر کدام نمونه هایی ذکر کنید.

پاسخ: مقصود از قیام جمعی یاری یکدیگر در اهداف الهی و نظارت همگانی است تا جنبه اجتماعی توحید عملی تحقق یابد. زیرا حرکت در راه های بزرگ و طولانی به صورت گروهی و جمعی آسان تر انجام می شود و با سختی ها و مشکلاتش بهتر مبارزه می گردد. اما لازمه تشکیل جمع مناسب قیام فردی است که هر فردی رابطه خود را با خدا خودش خانواده جامعه و خلقت هماهنگ و تنظیم نماید. بنابراین قیام جمعی برای عوامل بیرونی است و قیام فردی برای عوامل درونی است. و از آنجایی که همه جهات زندگی را شامل می شود زمینه بسیار مناسبی برای خالص کردن بندگی است.

مثال برای قیام فردی: ورزش کردن به نیت بالا بردن آمادگی جسمانی جهت انجام بهتر وظایف الهی
مثال برای قیام جمعی: تلاش اجتماعی برای پیشگام شدن در علم و فناوری جهت جلوگیری از سلطه بیگانگان

۲) آیا میان عبارت «اَنِ اعبُدونی» و «اَن تَقوموا لِلِّٰه» رابطه ای می بینید؟ توضیح دهید.

پاسخ: بله؛ عبارت «فقط مرا بپرستید» اشاره به عهد فطری خداوند با انسان در مورد بندگی خالصانه اوست. و عبارت «فقط برای خدا قیام کنید» موعظه او در قیام برای خداست که به معنای بندگی خالصانه خداست. این رابطه بیانگر آن است که عبادت خداوند منحصر به عباداتی مانند نماز و روزه نیست؛ بلکه هر کاری که نیت آن الهی باشد قدمی در راه عبادت و بندگی خداست.

پاسخ تفکر در حدیث صفحه 45 درس چهارم دینی دوازدهم

امیرالمؤمنین علی می‌فرماید:
فاعِلُ الخَیرِ، خَیرٌ مِنهُ؛ وَ فاعِلُ الشَّرِّ‌، شَرٌّ مِنهُ.
در این سخن حکیمانه تفکر کنید و رابطهٔ آن را با اخلاص توضیح دهید.

پاسخ: فاعل خیر به دلیل دلدادگی عاشقانه ای که به خدا دارد و می خواهد کارهای فراوانی را انجام دهد تا از هر جهت مورد پسند معشوق قرار بگیرد و این یعنی اخلاص در اندیشه و قلب.

اما فاعل شر به دلیل پیروی از هوای نفس و بیزاری از حقیقت با همه حقایق جهان هستی مغایر است و می خواهد قوانین آفرینش مطابق میل او تغییر کنند. اما محدودیت های عالم اسباب و ابزار دنیایی مانع اوست، به همین دلیل نیت مشرکانه و خواست قلبی او بسی بدتر از عمل او است.

جواب تطبیق صفحه 45 درس 4 دینی دوازدهم

با توجه به تعریف بالا از حُسن فاعلی و حُسن فعلی، موارد زیر را بررسی کنید:

۱) آیا ممکن است عملی دارای حُسن فعلی باشد اما حُسن فاعلی نداشته باشد؟ و یا برعکس، حُسن فعلی نداشته باشد ولی دارای حُسن فاعلی باشد؟ مثال بزنید.

پاسخ: بله ممکن است، مثل ریا کردن در نماز خواندن یا ساختن مساجد و مدارس توسط افراد با نیتی غیر الهی مثل خودنمایی، جلب توجه و ریا.

گاهی نیز حسن فاعلی است ولی حسن فعلی وجود ندارد. در این موارد اگرچه در این موارد فاعل دارای نیت صحیح الهی است، اما به دلیل عدم آگاهی و مهارت، کار را ناقص یا کاملاً اشتباه انجام می دهد و آن را بدون نتیجه یا بیهوده یا با ضرر و ستم به پایان می رساند. مانند اینکه کسی دزدی کند و آن را به عنوان صدقه هدیه بدهد.

۲) اگر فردی تنها برای لاغر شدن و یا سلامت جسم روزه بگیرد روزه اش درست است؟

پاسخ: اگرچه این روزه در ظاهر صحیح است و در واقع حسن فعلی دارد، اما چون نیت فعلی ندارد و از و از حُسن فاعلی بی‌بهره است، مورد قبول درگاه خداوند قرار نمی گیرد.

۳) اگر کسی به نیّت شرکت در نماز جماعت مسجد از منزل بیرون بیاید و به دلیل مانعی نتواند به مسجد برسد، آیا نزد خدا پاداش دارد؟ به چه دلیل؟ در این کار کدام یک از اقسام حُسن وجود دارد؟

پاسخ: بله حتما؛ چون قصد داشت برای نماز جماعت که مورد تاکید خداوند است به مسجد برود، پس قطعاً نیت الهی داشته و این نشان دهنده حُسن فاعلی است.

جواب بررسی صفحه 45 درس چهارم دینی دوازدهم

با توجه به اینکه ریا در مقابل اخلاص قرار می گیرد، بررسی کنید که هر یک از موارد زیر مصداق ریا قرار می گیرد یا مصداق اخلاص؟

۱) حضور در نماز جماعت

پاسخ: حضور در نماز جماعت اگر به قصد قرب الهی و رضای او باشد، حسن فاعلی و مصداق کامل اخلاص است، اما اگر هدفی غیر از رضای خداوند داشته باشد، مثلا برای جلب توجه دیگران باشد، فاقد حسن فاعلی و از مصادیق ریا است.

۲) کمک به افراد نیازمند در حضور دیگران

پاسخ: کمک به نیازمند در حضور دیگران، ظهور در این امر دارد که فرد قصد ریا و و تظاهر دارد. این کار را باید پنهانی و با حفظ آبروی فرد نیازمند انجام دهد نه در مقابل دیگران که موجب تکبر و ریا شود. البته باز هم باید به نیت و مقاصد افراد توجه شود. چه بسا ممکن است کمک کردن در حضور دیگران نمونه کامل اخلاص باشد.

پاسخ بررسی صفحه 48 درس چهارم دینی دوازدهم

یکی از اوصافی که خداوند در قرآن برای حضرت یوسف (ع) ذکر کرده، داشتن اخلاص و رسیدن به مقام مخلَصین است.

با بررسی آیات 32 و 33 سوره یوسف بگویید شیطان چه دامی برای حضرت یوسف (ع) گسترده بود و او چگونه توانست از این دام نجات یابد؟

پاسخ: هنگامی که حضرت یوسف (ع) به سن بلوغ رسید، زلیخا، همسر عزیز مصر، عاشق او شد و او را به گناه دعوت کرد؛ اما حضرت یوسف (ع) امتناع کرد و به خدا پناه برد. اما این خبر به گوش عزیز مصر رسید و پس از بررسی بی گناهی حضرت یوسف (ع) و نیرنگ زلیخا ثابت شد، اما چون این خبر در شهر منتشر شد، عزیز مصر یوسف را به زندان انداخت. راه اصلی نجات حضرت یوسف (ع) از این دام، پناه بردن به خدا و داشتن اخلاص بود که حتی لحظه ای خدا را فراموش نکرد و تسلیم گناه نشد.