اُهرمزد

در زبان و فرهنگ كهن ايرانيان، ويژه‌ترين نام خداوند «اُهرمزد» است، به معنی «خرد هستی بخش» يا «سرور خردمند». اين واژه در زبان فارسی «هُرمُزد» شد. «هرمزد»، هفت چگونگی يا صفت دارد: بهمن (انديشه نيك)، ارديبهشت (برترين و بهترين راستی و پاكی)، شهريور (برترين فرمانروايی)، اسفند (تقدس و پاكی و فروتنی)، خرداد (افزايش و رسايی) و اَمرداد (بی‌مرگ/ بی‌مرگی و جاودان/ جاودانگی).

در متون عرفانی متاخر چون آثار عطار نيشابوری در جوانی‌اش، به هفت شهر عشق (مهر) اشاره شده است كه ريشه در اين هفت ويژگی خداوند دارد و اين هفت ويژگی خداوند نيز ريشه در باورهای ديرين «مهری» دارد كه اكنون جای پرداختن بدان نيست. آن هفت شهر عشق عبارتند از: طلب و عشق و معرفت و استغنا و توحيد و حيرت و فقر و فنا.

اين فنا همان گم شدن (جان‌ گرفتن) در هستی و جاودانگی (فناء فی‌الله) است. عطار می گويد: سايه‌ای از هستی خود وارهيد / در بر خورشيد، نورالنور شد. «اَمرداد» به معنی «بی‌مرگ» و «جاودانه» است و از اوست كه زندگی در جهان جريان دارد. بنا بر روايت ابوريحان بيرونی، در باور كهن ايرانيان، «اَمرداد» حفظ‌كننده گيتی است و خوردنی ها و داروهایی كه اصل گياهی دارند از اوست.

«اَمرداد» تجلی صفت جاودانگی هستی و جان جهان و خدای جان‌آفرين است و اوست كه با سرپرستی گياهان و نمو و بالش برگ و گل، چهره هستی را هر روز رنگی می دهد و هر سال از درون خار خشك، برگ‌تر می‌آورد و به ديدگان مشتاق رهروان وادی هستی، با هزاران زبان، نشان می دهد كه مرگی در ميان نيست؛ آنچه هست تداوم زندگی است.

اكنون كه جايگاه ويژه «امرداد» در فرهنگ ايرانی روشن شد، از نگاه زبان‌شناسی تاريخی اين واژه را بررسی كنيم. در زبان‌های باستانی ايران «اَ» آغازين، واژه را منفی می كرده و پيشوند صفت‌ساز بود. اين «ا» در فارسي نو فرو افتاد: (همچون) چون «اَپورنای» و «اَبُرنای» و «برنای»، «اَناهيد» و «ناهيد»، و «اَمرداد» و «مرداد».

«اَمرداد» در زبان كهن ايرانيان به گونه «اَمِرِتات» به معنی بی‌مرگ/ بی‌مرگی و جاودان/ جاودانگی است، از ريشه «مر» به معنی مردن و «اَ» حرف نفی است. با اين روی، بر ايرانيان است كه با آگاهی از اين دگرگونی در زبان، باز هم پنجمين ماه از سال را به گونه كهنش «اَمرداد» به كار برند! به آيين دگرگونی‌های زبانی يا آوايی ننگرند؛ نگاه‌شان به فرهنگ نياكان باشد و «مرداد» را كه برابر با «ميرايی» و دور از «خداوند جان و خرد» است به كار نبرند. فرمان، فرمان پايداری فرهنگ است و نه دگرگونی زبان و آوا و ...!

https://virgool.io/pishineh-eran-shahr/%D9%85%D9%8F%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%AF-%D9%86%D9%87-%D8%A7%D9%8E%D9%85%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%AF-%D8%A2%D8%B1%DB%8C-blhnapqvbkeh

این نوشته برگرفته از تلگرام بنیاد نیشابور و بدست استاد فریدون جنیدی در روزنامه اعتماد به چاپ رسیده است

در فرهنگ ایرانیان، در گذشته هر روز از ماه نامی داشت که از میان این سی نام، دوازده نام آن همسان با نام ماه های دوازده گانه بوده و از این رو، در هر ماه و در آن روزی که نام روز همسان نام ماه بوده، جشنی بر پا می کردند. از آنجایی که روز هفتم هر ماه، اَمرداد نام دارد، پس روز اَمرداد از ماه اَمرداد، جشن اَمردادگان است. بنابرین دوشنبه هفته پیش رو، جشن اَمردادگان است.

https://virgool.io/pishineh-eran-shahr/%D9%86%D8%A7%D9%85-%D8%B1%D8%B2%D9%87%D8%A7-%D9%87%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-o4txajqgqtpr
https://virgool.io/pishineh-eran-shahr/%D9%87%D9%88%D8%B4%D9%86%DA%AF-%D8%A2%D8%AA%D8%B4-%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D9%88-%D9%85%D9%88%D8%B4-%D9%BE%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D9%85-pt5othvh8emu
https://virgool.io/pishineh-eran-shahr/%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D9%86-%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%D8%B1%D8%AF%DB%8C%D8%A8%D9%87%D8%B4%D8%AA-%D9%85%D8%A7%D9%87-%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C-%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D8%B3-yjmt1nm5q4q5
https://virgool.io/pishineh-eran-shahr/%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%85-%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D8%A7%D9%88%D9%8E%D8%B1%D9%90-%D8%B2%D8%B1%D8%AA%D8%B4%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D9%86-ugtco4zpqbp7
https://virgool.io/pishineh-eran-shahr/%D9%BE%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%B2%DB%8C-%D8%AA%DB%8C%D8%B4%D8%AA%D8%B1-%D8%A8%D8%B1-%D8%A7%D9%BE%D9%88%D8%B4-%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D8%AA%DB%8C%D8%B1-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D8%A7%D9%87-%D8%AA%DB%8C%D8%B1-ohqstzwji0cp