دانشمندان ایرانی پیش از اسلام

شاید که برخی باشند که در گفته ها و دیدگاه هایی (اظهاراتی) نادرست می‌گویند ایران پیش از اسلام هرگز (اصلا) دانشمند نداشته است!!! این دیدگاه و باوِر (اظهارات) شگفت آور (عجیب) است چرا که اگر به آبشخورهای (منابع) پس از اسلام نگاه کنیم، دانشمندان ایران باستان، نماد خِرَدورزی و دانشمندی بوده‌اند؛ از جمله بُزرگمهر و بُرزویه که فراوان از آنها یاد شده است.

در گذشته (طول تاریخ) ایران همچون (از جمله) پس از یورش (تهاجم) الکساندر مقدونی و پس از یورش (تهاجم) پادشاهان تازی (خلفای عربی)، بُنچاک ها (اسناد) و تَزده (مدارک) فراوانی نابود شدند و شوربختانه با آنکه یادگارهای (آثار) فراوانِ هنری و دانش (علمی) از ایران باستان به جا مانده، ولی (اما) نام پدیدآورندگان و گروه‌هایی که در ساختن آنها نَخش (نقش) داشته‌اند به دست ما نرسیده است.

به راستی (در واقع) کارهای ارزنده دانشمندان ایرانی پس از اسلام در ادامه کارهای دانشمندان ایران باستان بوده است و همه دانشمندان ایرانی در همه زمان‌ها ارجمند هستند. در اینجا نام چندی از برجسته‌ترین دانشمندان و اندیشمندان ایران باستان را می‌آوریم و امید است که خواننده گرامی خود برای دانش بیشتر گام بردارد.

هوشتانه

کیمیاگر (هوشتانه استادِ نوآورِ (مبتکرِ) انگاره (نظریه) اتم، دموکریت یونای بوده است) – دوره هخامنشیان

هوشتانه یا اوستَن، یک کیمیاگر و فرزانه (فیلسوف) مُغ ایرانی در زمان هخامنشیان بود. نام دیگر هوشتانه، هیوسایتانه به یونانی و هیوستانیوس به زبان مقدونی است.

او که یکی از کیمیاگران دودمان مغان زرتشت به‌شمار می‌رفت، که در جریان لشکرکشی خشایارشاه به یونان او را همراهی کرد و در آنجا به آموزش کیمیاگری و جادوگری پرداخت.آموزشگاه آموزشی او چنان مورد پذیره (استقبال) قرار گرفت که به گفته پلینی، بسیاری از فرزانگان (فیلسوفان) یونان همچون فیثاغورث، امپدکلس، دموکریت، و افلاطون برای خواندن آن به خارج سفر کردند، و سپس برای آموزش آن بازگشتند

وی همچنین در یونان، آموزگاری دموکریت (نوآور انگاره اتم) را داشت. وی را نخستین نویسنده در جادوگری یاد می کنند و همواره او را یکی از پایه ای ترین بنمایگان (مراجع) کیمیاگری می دانند و یادواره های (آثار) بسیاری به او نسبت داده می‌شده‌است. مردم باستان کاوش سنگ جادو را از او می‌دانستند.

سنگ جادو، سنگی که دارنده آن می‌توانست با بهره‌وری از آن، فلزها را به زَر (طلا) تبدیل کند و با دستیابی به انوشگی زندگی دراز داشته باشد.

آرتاخه (آرتاخایس)

آگاه به مهندسی سازه (از مدیران آبراهه آتوس) – دوره هخامنشیان.

آرتاخه یا آرتاخایس مهندس ایرانی زمان هخامنشیان و از سازندگان کانال آتوس بود. وی زمانی پس از پایان کارش، درگذشت.

آذرباد مَهرَاسپندان

فرازمند (حکیم)، اندیشمند، ادیب و از کارسازترین (تأثیرگذاترین) نفرها در ادبیات پس از اسلام است که در دوره ساسانیان زندگی می کرده است ...

آذرباد مَهرَاسپندان (آتورپات مَهرَسپندان، آتورپات مارسپندان، آتورپات امهرسپنت) موبدِ موبدانِ شمان شاپور دوم ساسانی بود. گفته‌اند برای جلب اعتماد مردم حاضر شد که ۹ من روی گداخته، بر سینه وی ریزند. چنین کردند و بدو رنجی نرسید.

باربُد

باربُد موسیقی دان بزرگ و از نفرهای کارساز در دانش موسیقی است که در زمان ساسانیان زندگی کرده است. باربد برای هر روزی از روزهای هفته نواهایی ساخته بود که این نواهای هفتگانه به نام طرق الملوکیه مشهور است. همچنین آهنگ‌هایی برای هر سی روز ماه که به نام سی لحن باربدی نام‌دار است. و هم ۳۶۰ لحن به شمارگانِ (تعداد) روزهای سال نوای ویژه (خاص) ساخته بوده‌است.

بُروزیه پزشکپزشک (پیشوای پزشکان)، اندیشمند، آشنا به زبان‌های گوناگون – دوره ساسانیان ... برزویه، پزشک در دربار انوشیروان با کسب اجازه از شاهنشاه برای بدست آوردن گیاهی که مرده‌ها را زنده می‌کند مسافرتی به هندوستان کرد و در آنجا کوشید تا خواسته ایش را پیدا کند ولی با کامیاب (موفق) نشد.

ولی دانشمندان هندی به او گفتند که، آن گیاه نَسَک (کتاب) کلیلک و دمنک است و آن نَسَک، نادانان و نابِخرَدان را که به همانند (مثابه) مردگان‌ اند را دانا (عاقل) می‌سازد و بدین سان (ترتیب) به آن‌ها زندگی می‌بخشد.

برزویه نسک کلیله و دَمَنِه را به ایران آورد و آن را به پارسی میانه (پهلوی ساسانی - پارسیگ) برگرداند (ترجمه کرد). در سده هشتم تَرسایی (میلادی) عبدالله ابن مقفع آن را زیر عنوان کلیله و دمنه از پهلوی به عربی برگرداند و سپس آن نَسَک به زبان‌های گوناگون جهان راه یافت.

بزرگمهر بختگان

اندیشمند و وزیر خسرو انوشیروان و نماد خردمندی و کاردانی در دوره پس از اسلام است – دوره ساسانیان.

همچنین می‌توان از این نفرها (شخص ها) نام برد که بسیار کارساز بوده اند:

بوبارس/ ﺑﻮﺑﺮﺍﻧﺪﺍ

از مدیران آبراهه آتوس.

مانی - فرزانه و هنرمندی که داویدنِ (ادعای) پیامبری کرد.

مهرنرسی -وزیر بهرام گور.

نکیسا - موسیقی دان.

در نوشتارهای افسانه ای که سویه (جنبه) پیشینه (تاریخی) دارند:

ثرتیه - از نخستین پزشکان که در اوستا از او یاد شده است.

ویونگهان - پدر جمشید، نخستین کسی که آشنا به فشردن گیاه هوم شد.

جاماسپ - فرزانه و وزیر گشتاسب