مازگِه پُرزَلا، اِسپی مَزگَت، دِزگامَزگَت و واژه Mosque

چندی پیش در یوتیوب فیلمی درباره روستای زیبای ابیانه می دیدم، در فیلم یک تابلو بر روی دیواری نشان داده شد، که در آن دو نوشته فارسی بود. نگاره زیر آن تابلو را نشان می دهد.

مازگِه پُرزَلا
مسجد پُرزَلا

مسجد پرزله یکی از مسجدهای کهن ابیانه است که پیشینه ساخت آن دست کم به آغاز سده (قرن) هشتم هجری قمری باز می‌گردد. سنگ نبشه ای بر درب جانب خاوری (غربی) مسجد، زمان ۷۰۱ هجری قمری را نشان می‌دهد که شاید این درب پس از ساخت سازه مسجد در آن نصب شده باشد و بدینگونه دیرینگی (قدمت) سازه بی گمان (قطعا) به پیش از سده هشتم باز می‌گردد.

کهن ترین یادگار ابیانه آتشکده‌ ای است که مانند دیگر سازه های دِه در سراشیبی جای (قرار) گرفته‌ است. آتشکده ابیانه را نمونه‌ای از نیشگاه های (معابد) زرتشتى دانسته‌اند که در همبودهای (جوامع) کوهستانی ساخته می‌ شده است.

مردم ابیانه مسلمان شیعه هستند ولی با نگرش به (با توجه به) دیرینگی روستا و با بودن آیین های کهن در میان مردمان روستا، این باور هست که هنوز آیین های کهن پیش از اسلام و زرتشتی میان مردمان رواگ (رواج) دارد.

ابیانه در روزگار ساسانی دارای سه آتشکده بوده است که امروزه تنها یکی از آنها پابرجا است. هارپاک که آتشکده ای به ریخت (شکل) چهار تاقی است و در محله میان ده در مسیر اصلی (راشتا) جای دارد. به محله ای که آتشکده جای دارد برآزه به چم برآذرگاه گفته می شود.

نیایشگاه باستانی اِسپی مزگت یا ایسپیه مزگت

اِسپی یا ایسپی یا ایسپیهَ در زبان تالشی به چم سِپید و سفید است.

نیایشگاه باستانی اسپی مزگت (مسجد سفید) وابسته (مربوط) به دوره ساسانیان است و در ۸۰ کیلومتری باختر شهر رشت و ۲۲ کیلومتری اواخشتر (جنوب) شهر تالش و در دهستان دیناچال پره‌سر در کناره راست رودخانه دیناچال جای دارد.

سنگ نوشته‌های سازه (بنا) آن وابسته به سده چهارم و آغاز سده پنجم هجری و سفال‌های یافت شده همگی وابسته به سده هشتم هجری (دوره ایلخانی) هستند. این نیایشگاه روزگاری آتشکده بوده است.

https://www.aparat.com/v/pWor6

https://www.aparat.com/v/aLZ3X