نخستین نوشته به نام یزدان

نخستین نوشته را به پیروی از نیاکانمان با نام ایزد، خدواند بزرگ و بخشنده مهربان آغاز می کنیم. در پیش از اسلام نیز ایرانیان نوشته های خود را با نام خداوند آغاز می کردند. در نوشته های پارسی میانه (پارسیگ) که در دوران ساسانی نوشته شده اند، مانند نَسک (کتاب) شهرستان های ایرانشهر که به یادگار مانده اند، ایرانیان نوشته ها را با واژه به نام دادار آغاز می کرده اند که به دنبال آن واژه اورمزد می آید. از این دسته نَسک ها می توانیم به کارنامه اردشیر بابکان (پاپکان)، یادگار زریران و بُندَهِشن اشاره کنیم (نَسک شهرستان های ایرانشهر - برگداننده شهران جلیلیان). دیگر نَسک های نوشته شده به زبان پارسی میانه در زیر آمده اند.

مینوی خِرَد

ماتیکان یوشت فَریان

درخت آسوریگ

نسک یادگار بزرگمهر با گزاره - رسته (جمله) پَت نامی یزدان (pād nām ï yazdān) آغاز شده است که در آن پَت به چَم (معنی) به و نامی به چم نامِ است که در کنار هم به نام یزدان خوانده می شوند.نسک شهرستان های ایرانشهر با پَت نامی دادر (pād nām ï dādār) آغاز شده است. به نام یزدان را می توانیم همسان با به نام خدا(وند) یا بسم الله در عربی بدانیم.

نگاره زیر آغاز نسک شهرستان های ایران را نشان می دهد. واژه ای که با رنگ قرمز نشان داده ایم، همانی است که امروز آن را دادار می نویسیم. در زمان ساسانیان ۷ دبیره (خط) بوده که یکی از آنها ویژه نوشتن نسک ها و پیمان ها بوده است. نگاره زیر به همین دبیره که به آن دبیره پهلوی می گویند، نوشته شده است.

از دیگر دبیره ها می توان به گشته دبیره برای نوشتن سنگ نوشته ها و دین دبیره برای نوشتن اوستا اشاره کرد. تفاوت دبیره پهلوی با گشته دبیره در این است که واک های (حرف های) گشته دبیره از هم جدا نوشته می شوند، و از این رو برای نوشتن سنگ نوشته ها به کار می رفته است.

در نگاره بالا دو واژه پس از واژه دادار آمده اند که نگارش امروزی آنها وِه اَبزونیگ (weh abzōnïg) و به چم امروزی، نیک افزونی بخش خوانده می شود. نیک افزونی را می توانیم همسان با بخشنده مهربان یا الرحمن ارحیم در عربی بدانیم. پس پَت نامی داداری وِه اَبزونیگ همان به نام خداوند بخشنده مهربان یا بسم الله الرحمن رحیم است. البته بر اساس گفته شهران خلیلیان می توانیم پَت نامی داداری وِه اَبزونیگ را به گونه به نام دادار نیکی افزاینده نیز بخوانیم.

می بینید که نیاکان ما بسیار خدا باور، یگانه پرست و نیک اندیش بودند که نه تنها نوشتن نسک ها بلکه کارهای خود را با نام خداوند، ایزد آغاز می کردند. ابزونیگ فرنامی (لقبی) است برای اورمزد (ōhrmazd)، بخشنده همیشگی و افزونی بخش فراوانی (برکت) و تندستی.

این نوشته از نسک شهرستان های ایرانشهر - شهران جلیلیان گرفته شده است.

همچنن پیش تر از ساسانی ها و در دوران باستان، در زمان پادشاهی داریوش بزرگ (داریوش یکم) نیز سنگ نوشته ها با نام خدای بزرگ، اهورامزدا آغاز شده است که یک نمونه از آن بند ۱ از سنگ نوشته تخت جمشید است. خدای بزرگ (است) اهورامزدا، که این زمین را آفرید، که آن آسمان را آفرید، که مردم را آفرید، که شادی مردم را آفرید، که داریوش را شاه کرد، یک شاه از بسیاری، یک فرماندار از بسیاری.

حکیم ابوالقاسم فردوسی نیز به پیروی از پیشنیان، شاهنامه خود این شاهکار جهان را با نام خدواند آغاز می کند.

به نام خداوند جان و خرد
کزین اندیشه برتر نگذرد
خداوند نام و خداوند جای
خداوند روزی ده رهنمای
خداوند کیوان و گردان سپهر
فروزنده ماه و ناهید و مهر
ز نام و نشان و گمان برترست
نگارندهٔ بر شده پیکرست

همچنین در باور ایرانیان، هر روز از ماه دارای یک نام ویژه است و نام نخستین روز هر ماه، هرمزد، خدای خِرَد است. بنابراین فردوسی بر پایه آموزه های نیاکان خود، شاهنامه خودش را با، به نام خداوند جان و خرد --- کزین برتر؛ اندیشه‌بَر؛ نگذرد آغاز کرده است.