مساله آزادی؛ مهمی که باید بدان پرداخت... «Openness»

میزان گشودگی «Openness» در یک پلتفرم

ویکی‌پدیا، از خوبان دنیای پلتفرم‌ها، حرکتی انقلابی در نحوه تولید دایره‌المعارف‌ها به شمار میرود بطوریکه بدون صرف انرژی زیاد برای تولید آن، منبع مراجعات میلیون‌ها نفر قرار گرفته است، اما چرا؟

همانطور که میدانیم پلتفرم ویکی‌پدیا نهایت ازادی را در اختیار نویسندگان قرار میدهد تا درباره موضوعی بنویسند یا موضوعات نوشته شده را ویرایش کنند. این موضوع در عین جذابیت میتواند مشکلاتی را نیز بوجود آورد.به عنوان مثال مقاله‌ای با نام «Murder of Meredith Kercher» که ۸۰۰۰ بار توسط ۱۰۰۰ نفر تغییر کرد و تا حدی این موضوع جدی شد که موسس ویکی‌پدیا مجبور به دخالت در آن شد و به نوعی ارزش اولیه پلتفرم مبنی بر آزادی کامل پلتفرم را زیر سوال برد.

حال سوال اینجاست که یک پلتفرم تا چه حد باید کاربرانش را آزاد بگذارد و یا تا چه حد اتفاقات داخل آن را کنترل کند؟

ابتدا باید بدانیم باز یا بسته بودن یک پلتفرم یک انتخاب صفر و یکی نیست بلکه بازه ای میان این دو است و انتخاب میزان گشودگی «Openness» در یک پلتفرم جزو سخت‌ترین تصمیمات طراحی پلتفرم به‌شمار میرود که میتواند آینده آن پلتفرم را تحت تاثیر قرار دهد.

چالشی که استیو جابز در سال ۱۹۸۰ با طراحی مکینتاش به عنوان یک سیستم بسته با آن برخورد کرد و رقیب او، ویندوز، بوسیله باز گذاشتن سیستم عامل خود حجم انبوهی از نوآوری را به سوی خود کشید.

نمونه دیگر این موضوع ظهور فیس‌بوک و رقابت آن با Myspace است که با توجه به نمودار‌های زیر مشخص میشود تصمیم به‌موقع نسبت به باز گذاشتن پلتفرم منجر به رشد فیس‌بوک و سقوط Myspace شده است.

دیدیم که باز بودن یک پلتفرم باعث افزایش کاربران و افزایش نوآوری خواهد شد اما ریسک‌هایی نیز به همراه خواهد داشت که میتواند کنترل آن را سخت‌تر کرده و یکپارچگی پلتفرم را با مشکل مواجه کند.

در حالت کلی میتوان تصمیمات مربوط به باز یا بسته‌بودن یک پلتفرم را در ۳ دسته بررسی کرد:

۱- مدیریت و رهبری «manager vs. sponsor»

تیم مدیریت فنی در یک پلتفرم وظیفه اصلی‌اش مدیریت عملیات پلتفرم و بهینه‌سازی ارتباط «Interaction» میان استفاده‌کنندگان را دارد درحالیکه صاحبان پلتفرم «Sponsor» وظیفه دارند تا تصمیمات کلی نظیر استراتژی و مسائل حقوقی و … را به عهده گیرند. در حالت کلی ۴ حالت مختلف برای اداره یک پلتفرم میتوان متصور بود که در جدول زیر با مثال‌های واقعی آن مشاهده میکنیم.

۲- مشارکت توسعه دهندگان «Developer participation»

کاری که به منظور باز کردن فضای پلتفرم ایجاد میشود معمولا بدین شکل است که توسعه‌دهندگان برای قسمت های مخلتف پلتفرم دسترسی های مختلفی «Application programming interface» تبیین کرده و آنها را در اختیار کاربران قرار می دهند . این API از الگوریتم ها و پروتکل های خاصی تبعیت میکند تا بتوانند به راحتی با پلتفرم ارتباط برقرار کنند به عنوان مثال روزنامه گاردین API های مختلفی در چند سطح تعریف کرده است که افراد می توانند با این پلتفرم تعامل بیشتری با توجه به سطح خود داشته باشند .

۳- مشارکت کاربر «User participation»

سومین نوع گشودگی در پلتفرم که مدیران باید آن را کنترل کنند مشارکت کاربر است. بسیاری از پلتفرم ها نحوه مشارکت کاربر را در پلتفرم تسهیل کرده اند یعنی یک کاربر به راحتی می‌تواند تولید کننده باشد در حالیکه مصرف‌کننده نیز هست. بنابراین همان کاربرانی که از ارزش ایجاد شده درون پلتفرم استفاده می کنند، خودشان می توانند تولید کننده آن ارزش هم باشند. مثلا کاربران یوتیوب هم می توانند ویدیو تولیدکنند و هم ویدیوهای سایرین را مشاهده کنند، مهمانان Airbnb میتوانند خانه های خود را اجاره دهند و خود نیز در جایی دیگر خانه‌ای اجازه کنند.

گشودگی در طی زمان: مزایا و ریسک ها

همانطور که دیدیم پلتفرم ها می توانند با افزایش گشودگی «Openness» رشد بیشتری را تجربه کنند. مدیر یک پلتفرم باید استانداردها و رویه هایی را برای اندازه گیری میزان شفافیت پلتفرم تدوین کند. مثلا یوتیوب از کاربران برترش می خواهد کیفیت محتواها را کنترل کنند، فیدبک بدهند و محتواهایی که در پلتفرم نیستند را تامین کنند.

چالشی که هنگام ایجاد گشودگی در پلتفرم ایجاد میشود ایجاد تعادل در میزان آن است. اگر یک پلتفرم خیلی بسته باشد احتمال سرمایه‌گذاری شرکایش کمتر میشود و اگر بیش از حد باز باشد امکان سواستفاده توسعه‌دهندگان بیرونی افزایش می‌یابد.

ارزش یک پلتفرم و چیزی که آن را منحصر بفرد می کند توانایی‌اش در برقراری ارتباط بین شرکای داخلی و خارجی است. اما مشخص کردن اینکه چه کسی چقدر و چگونه دسترسی داشته باشد، تصمیم پیچیده‌ای است که نیاز است توجه ویژه‌ای به آن شود.