Introduction to Platform Business Models

میانگین زمان مطالعه: 3 دقیقه

در اکتبر 2007 در جریان برگزاری کنفرانس بین المللی متخصصان طراحی صنعتی، دو دوست به نامهای برایان چسکی و جو گبیا که از پرداخت اجاره محل زندگی خود در سان فرانسیسکو عاجز بودند، تصمیم گرفتند تختهای خود را به شرکت کنندگان در این کنفرانس اجاره دهند تا اندکی از مشکلات مالی خود بکاهند. آنها در طول مدت سه هفته مهمانانی داشتند و بیش از 1000 دلار به دست آوردند که اجاره ماه بعد را نیز شامل می‌شد. تجربه به اشتراک گذاری فضای اسکان توسط این دو نفر تحولی در یکی از بزرگترین کسب و کارهای جهان (هتلداری) به وجود آورد. این دو مدتی بعد وبسایتی به وجود آوردند که اجازه می‌داد هرکسی در هر مکانی، محل اسکان خود را با دیگران به اشتراک بگذارد.

امروزه Airbnb در 119 کشور جهان فعالیت دارد و بیش از 500 هزار محل اسکان از آپارتمان‌های کوچک تا خانه‌های ویلایی بزرگ پذیرای ده‌ها میلیون مهمان هستند. در آخرین مرحله افزایش سرمایه در آوریل 2014، این شرکت بیش از 10 میلیارد دلار ارزش‌گذاری شد که امروزه تعداد انگشت شماری گروه هتل داری به این سطح رسیدند. آنچه ذکر شد قدرت #کسب-و-کارهای-پلتفرمی است که یک مدل کسب و کاری جدید است که از تکنولوژی برای برقراری ارتباط بین افراد و سازمان ها و منابع موجود در یک اکوسیستم پویا استفاده می‌کند که در آن مقدار بسیار زیادی ارزش افزوده تولید و جابه‌جا می‌شود. Airbnb، Uber و Alibaba تنها سه نمونه از پلتفرم‌های بزرگی هستند که تغییرات بسیاری در صنایع خود به وجود آورده‌اند.

در یک تعریف اولیه، پلتفرم کسب و کاری است که وظیفه برقراری ارتباط بین تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان خارجی را بر عهده دارد تا جابه‌جایی کالاها و خدمات صورت پذیرد و برای هر دو طرف ایجاد ارزش کند.

در سال 2014، به مدت چند هفته، مناظره‌ای عمومی بین یکی از اساتید حوزه مالی دانشگاه نیویورک (Aswath Damodaran) و یکی از سرمایه‌گذاران پرخطر Silicon Valley شدت گرفت. اختلاف بر سر آن بود که سرمایه‌گذاران، ارزش Uber را 17 میلیارد دلار برآورد کرده بودند، اما این استاد حوزه مالی، با لحاظ نمودن حجم بازار تاکسیرانی در دنیا، ارزش Uber را 5.9 میلیارد دلار برآورد می‌کرد. در پاسخ به این برآورد قیمت، Bill Gurley (از سرمایه‌گذاران شناخته شده Silicon Valley) با استناد به تحلیل یک اقتصاددان (W. Brian Arthur) در مورد #اثرات-شبکه‌ای، Damodaran را متقاعد نمود. در داده‌های Uber نیز این مسئله لحاظ شده بود که به دلیل اثرات شبکه‌ای، حجم بازار در سال 2014 سه برابر خواهد شد که این مقدار، همان اختلاف دو قیمت برآوردشده، می‌باشد.

یکی از مفاهیم کلیدی در کسب و کارهای پلتفرمی، اثرات شبکه‌ای می‌باشد. اثرات شبکه‌ای عبارتست از تأثیر تعداد کاربرهای کسب و کار پلتفرمی بر ارزشی که پلتفرم برای هر کاربر خلق می‌کند. این تأثیر با توجه به کارآمد بودن مدیریت یک پلتفرم، می‌تواند مثبت و یا منفی باشد. اثرات شبکه‌ای، منبع اصلی خلق ارزش و مزیت رقابتی برای یک کسب و کار پلتفرمی محسوب می‌شود.

اثرات شبکه‌ای، یک مفهوم جدید اقتصادی را ارائه می‌کند. در کسب و کارهای مرسوم، مفهومی تحت عنوان #Supply-Economies-of-Scale با مضمون بصرفه شدن تولید با افزایش حجم تولید وجود دارد. اما در مدل پلتفرمی، مفهوم #Demand-Economies-of-Scale مطرح می‌شود، بدین معنا که با افزایش سمت تقاضا و به عبارتی تعداد کاربرها، یک پلتفرم کارآ پدید می‌آید. این مسئله نوع مدیریت را از توجه به درون سازمان، به توجه به خارج از آن، تغییر می‌دهد.

اگر کاربران یک پلتفرم را دو طرف تولیدکننده و مصرف کننده فرض کنیم، چهار نوع اثر شبکه‌ای به وجود می‌آید. اثرات شبکه‌ای که هر طرف بر سمت خود دارد و اثرات شبکه‌ای که هر طرف بر سمت مقابل دارد، که هر کدام از اینها می‌تواند مثبت و یا منفی باشد. به عبارتی، تأثیری که افزایش تعداد کاربرها در یک طرف، بر سمت خود و بر سمت مقابل می‌گذارد. وظیفه مهم مدیریت یک پلتفرم، تلاش در جهت کاهش اثرات منفی و افزایش اثرات مثبت می‌باشد. در این راستا، می‌توان به قابلیت Scale نمودن پلتفرم، تسهیل ورود کاربرها و قابلیت جابجا شدن به طرف مقابل اشاره نمود. مجموعه اقدامات در جهت بهبود اثرات شبکه‌ای تحت عنوان #Curation قرار می‌گیرد. این اقدامات، می‌بایست به طور دائمی تست شده، بروز رسانی شود و بهبود یابد.

صادق پارچینی

@sadeghparchini

پدرام رخشان

@pedramrakhshan