آبروی «برباد رفته» سینمای غرب با چندین دهه ستایش نژادپرستی

فیلم «برباد رفته» که به دلیل نژادپرستانه بودن از لیست نمایش آنلاین یک وی‌اودی امریکایی حذف شد، به ناگهان به صدر پرفروش‌ترین فیلم‌های سایت «آمازون» رفت. این اتفاق شاید واکنشی کنجکاوانه باشد برای دیدن فیلمی در ستایش نژادپرستی و تلاش برای پوشاندن ده‌ها سال ستایش نژادپرستی در هالیوود!

مارگارت میچل، روزنامه نگار امریکایی در سال ۱۹۳۶، تنها رمان زندگی‌اش را با نام «برباد رفته» منتشر کرد؛ کتابی که امروزه از آن به عنوان اثری نژادپرستانه در عالم ادبیات یاد می‌شود.

داستان برباد رفته در دوران جنگ‌های داخلی امریکا رخ می‌دهد. در این جنگ‌ها امریکا به دو منطقه تقسیم شده بود، شمالی‌ها، ایالات‌هایی بودند که برده‌داری را نفی می‌کردند و جنوبی‌ها که مدافع سرسخت برده‌داری هستند. خانواده «اوهارا» که مزارع بزرگ پنبه دارد، به حمایت از ارتش جنوب می‌پردازد. آن‌ها برده‌دار هستند و به برتری نژادی اعتقاد دارند. قهرمان فیلم، اسکارلت دختر خانواده اوهارا است که پس از شکست جنوب از شمال تلاش می‌کند مدیریت زمین‌های بزرگ خانواده را بر عهده بگیرد.

این رمان در کنار ماجرای عاشقانه میان اسکارلت و رت باتلر، نگاه‌های عمیقاً نژادپرستانه‌ای به سیاهپوستان دارد.

میچل، پس از «برباد رفته» رمان دیگری ننوشت و آنقدر عمر نکرد که بتواند اثر دیگری را خلق کند.

با این وجود «برباد رفته» عنوان برترین تک رمان‌نویس تاریخ را برای وی به ارمغان آورد؛ کتابی که بعدها انتشار آن به خاطر نگاه نژادپرستانه‌ای که داشت در برخی ایالات ممنوع شد! با این وجود فیلم اقتباسی که از روی آن ساخته شد، به عنوان یکی از بت‌های تاریخ سینما شناخته می‌شود.

ویکتور فلمینگ در سال ۱۹۳۹، زمانی که برباد رفته پرفروش‌ترین رمان امریکا شده بود، فیلمی را بر اساس داستان آن البته با بازنویسی‌ای که تلاش شده بود از رنگ و بوی نژادپرستانه رمان بکاهد، ساخت.

«برباد رفته»، از زمان اولین اکران تا امروز جزو پرفروش‌ترین فیلم‌های سینما بوده است. مجموع فروش این فیلم توانسته آن را به عنوان پرفروش‌ترین فیلم تاریخ سینما مطرح کند. «برباد رفته» در ایران نیز طرفداران زیادی دارد، جواد طوسی منتقد فیلم درباره این فیلم نوشته است: «فکر می‌کنم کسی که برباد رفته را ندیده باشد، انگار نیمی از سینمای جهان را تجربه نکرده است!» این منتقد ادامه می‌دهد: «بر بادرفته یکی از نمونه‌های استثنایی سیستم فیلمسازی استودیویی در سال‌های طلایی هالیوود بود و مشخصه‌های این نوع سینما و آن دوران را یکجا و به طرزی تمام و کمال به نمایش گذاشت.»

شاید همین نگاه صرفاً فنی به ماجرا باشد که باعث شد برباد رفته با کسب ۱۰ جایزه اسکار یکی از موفق‌ترین فیلم‌های سینمای هالیوود باشد؛ فیلمی که در آن برای اولین بار به یک بازیگر سیاهپوست اسکار داده شد ولی قصه اسکار گرفتن «هتی مک‌دنیل» زنی که در برباد رفته نقش کلفت را بازی می‌کند، خود نشانگر دردی است که سیاهپوستان در امریکا متحمل می‌شوند.

شب جشن اسکار در هتلی برگزار شد که در آن مدیران سفیدپوست هتل اجازه ورود سیاهپوست‌ها را به سالن نمی‌دادند و حتی اجازه داده نشد که «مک دنیل» در کنار سایر عوامل فیلم بر سر یک میز بنشیند. این بازیگر سیاهپوست در انتهای سالن هدایت شد و در تمام زمان مراسم به تنهایی در آن گوشه باقی ماند، به طوری که وقتی به عنوان برنده جایزه اسکار روی سِن مراسم رفت، به گریه افتاد، ولی این تنها بخش گزنده ماجرای اولین برنده سیاهپوست اسکار نیست. بازیگر بربادرفته در سال ۱۹۹۹ چشم از جهان فروبست و با وجود افتخار سینمایی که به دست آورده بود، سیستم نژادپرستانه در هالیوود اجازه دفن وی در گورستان ستاره‌های هالیوود را نداد.

به رغم نگاه‌های یک سویه و اغراق‌آمیز به «برباد رفته» این فیلم از نگاه فلسفی به نژادپرستی از سوی بسیاری از منتقدان سینما مورد مذمت قرار گرفته است. سعید مستغاثی می‌گوید: «به نظرم نژادپرستانه‌ترین فیلم تاریخ هالیوود فیلم بربادرفته است که در آن نه تنها ارباب و رعیت میان سفیدان و سیاهان وجود دارد که حتی سفیدان فیلم رسماً جزو فرقه کوکلاس کلانند. این تازه چیزی است که در جلوی دوربین است، پشت صحنه هالیوود بماند که در آن عوامل فیلم‌ها و هنرمندان چه ارتباطی با فرقه‌های نژادپرست دارند.»

«برباد رفته» با شوآف پراسم و رسم‌تر شد!

حدود ۸۰ سال از زمان ساخت نسخه سینمایی «برباد رفته» می‌گذرد؛ فیلمی با بیش از سه ساعت زمان که علاقه‌مندان سینما آن را به عنوان یکی از ۱۰۰ اثر برتر تاریخ می‌شناسند. در همه این سال‌ها نگاه نژادپرستانه در فیلم اگر چه از سوی برخی محافل سینمایی تقبیح شده ولی هیچ گاه آن نگاه به حدی نبوده است که باعث توقف اکران‌های مختلف آن شود.

یک روز پس از آنکه اچ‌بی‌او فیلم «بر باد رفته» را به دلیل دیدگاه‌های نژادی حذف کرد، این فیلم در رأس فهرست پرفروش‌های سایت آمازون قرار گرفت.

سایت آمازون چندی پیش به مناسبت دو صفحه دی وی‌دی را به قیمت ۵۵ /۲۹ دلار ارائه کرد و امکان اجاره دیجیتال آن را نیز ۹۹/ ۳ دلار و خرید آن را ۹۹/ ۹ دلار تعیین کرد. «بربادرفته» از چهارشنبه پنجمین فیلم پرفروش آمازون بود و پس از «شکار»، «پرندگان شکاری»، «پسران بد برای همیشه» و «مرد نامرئی» قرار داشت، اما حالا و پس از آنکه شبکه پربیننده «اچ بی‌اُ» به خاطر جوّ اعتراضات ضد نژادپرستی این روزهای امریکا، این فیلم را از فهرست آرشیو خود حذف کرده، در رأس فهرست فروش قرار گرفته است.

به نظر می‌رسد سایت‌های ارائه کننده محتوای تصویری و گردانندگان هالیوود سال‌ها فرصت داشته‌اند که برباد رفته را از خروجی‌های سایت‌ها حذف کنند ولی این اتفاق نیفتاده است، چون هنوز هم عقایدی که در این فیلم ترویج می‌شود در جامعه امریکا طرفداران زیادی دارد. «بربادرفته» در واقع روح و سیطره‌ای که بر ساختار جامعه امریکایی با وجود لغو برده‌داری سایه انداخته را بازتاب می‌دهد و آیینه‌ای از واقعیت امریکا در برهه‌ای از زمان است.