نظریه بازی ها - درسی کاربردی برای دنیا و آخرت

به نظر من یکی از جذاب‌ترین مفاهیم در حوزه اقتصاد و همینطور یکی از بهترین درس‌هایی که در دانشگاه گذروندم، نظریه بازی‌ها (Game Theory) هست. با استفاده از نظریه بازی‌ها خیلی راحت می‌تونیم رفتار آدم‌ها رو در شرایط مختلف پیش‌بینی کنیم و به این ترتیب در رفتارمون با سایرین تصمیم‌های بهتری رو اتخاذ کنیم.

توی این پست میخوام نظریه بازی‌ها رو به صورت کلی تعریف کنم و اگر خدا بخواد و زمان اجازه بده، در پست‌های بعدی، بازی‌های مختلف رو معرفی کنم. بازی‌هایی که شاید اگر افراد و علی‌الخصوص مدیران سازمان‌ها باهاشون آشنا باشن، در تصمیم‌گیری‌هاشون بهشون کمک زیادی کنه و جلوی خیلی از مشکلات رو بگیره.

https://virgool.io/p/iggofevybdt2/%D8%AA%D9%88%DB%8C%D8%A7%DB%8C%D9%86%D9%BE%D8%B3%D8%AA%D9%85%DB%8C%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%85%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87%D8%A8%D8%A7%D8%B2%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%D8%B1%D9%88%D8%A8%D9%87%D8%B5%D9%88%D8%B1%D8%AA%DA%A9%D9%84%DB%8C%D8%AA%D8%B9%D8%B1%DB%8C%D9%81%DA%A9%D9%86%D9%85%D9%88%D8%A7%DA%AF%D8%B1%D8%AE%D8%AF%D8%A7%D8%A8%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%88%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AC%D8%A7%D8%B2%D9%87%D8%A8%D8%AF%D9%87%D8%8C%D8%AF%D8%B1%D9%BE%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C%D8%A8%D8%B9%D8%AF%DB%8C%D8%8C%D8%A8%D8%A7%D8%B2%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C%D9%85%D8%AE%D8%AA%D9%84%D9%81%D8%B1%D9%88%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%81%DB%8C%DA%A9%D9%86%D9%85.%D8%A8%D8%A7%D8%B2%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C%DA%A9%D9%87%D8%B4%D8%A7%DB%8C%D8%AF%D8%A7%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%81%D8%B1%D8%A7%D8%AF%D9%88%D8%B9%D9%84%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%AE%D8%B5%D9%88%D8%B5%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%87%D8%A7%D8%B4%D9%88%D9%86%D8%A2%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D8%B4%D9%86%D8%8C%D8%AF%D8%B1%D8%AA%D8%B5%D9%85%DB%8C%D9%85%E2%80%8C%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%D8%B4%D9%88%D9%86%D8%A8%D9%87%D8%B4%D9%88%D9%86%DA%A9%D9%85%DA%A9%D8%B2%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DB%8C%DA%A9%D9%86%D9%87%D9%88%D8%AC%D9%84%D9%88%DB%8C%D8%AE%DB%8C%D9%84%DB%8C%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%B4%DA%A9%D9%84%D8%A7%D8%AA%D8%B1%D9%88%DA%AF%DB%8C%D8%B1%D9%87.

مروری کلی بر نظریه بازی‌ها

نظریه بازی با استفاده از ریاضیات در تلاش است تا رفتارهای دو یا چند بازیکن را که تصمیمات هر یک از آن‌ها بر دیگری تاثیر می‌گذارد، مدل‌سازی نماید.

در نظریه بازی‌ها فرض می‌شود که بازیکنان به صورت عقلانی و در جهت افزایش سود خود، تصمیماتی را اتخاذ می‌کنند. در انتها، سود هر بازیکن باتوجه به تصمیمات خود و همچنین تحت تاثیر رفتار سایر بازیکنان حاضر در آن رقابت محاسبه می‌شود.

نظریه بازی‌ها راه کارهای متفاوتی را برای تصمیم‌گیری در شرایط مختلف پیشنهاد می‌دهد و طبقه‌بندی‌های مختلفی را نیز شامل می‌شوند. از جمله‌ی آن‌ها می‌توان به بازی‌های همکارانه و غیر همکارانه (Cooperative and Non-Cooperative)، متقارن و نامتقارن (Symmetric and Asymmetric)، مجموع صفر و مجموع ناصفر (Zero-sum and Non-zero-sum)، با اطلاعات کامل و ناقص (Perfect Information and Imperfect Information) اشاره کرد. در ادامه هر یک از این دسته‌بندی‌ها را به صورت کلی معرفی می‌کنیم.

انواع بازی‌ها

بازی همکارانه و غیرهمکارانه: یک بازی همکارانه است اگر بازیکنان در آن بتوانند اهداف و تعهدات مشترک ایجاد کنند و در راستای رسیدن به آن با یکدیگر همکاری کنند. در غیر این صورت آن بازی غیر همکارانه است.

بازی متفارن و غیر متقارن: به یک بازی متقارن گفته می‌شود هرگاه نتیجه‌ی آن به استراتژی‌های اتخاذ شده در بازی وابسته باشد، فارغ از اینکه کدام بازیکن آن استراتژی را انجام داده‌است. برای مثال بازی معمای زندانی یک بازی متقارن به شمار می‌رود.

بازی مجموع صفر و مجموع ناصفر: بازی‌های مجموع صفر، نمونه‌ی خاصی از بازی‌های هستند که در آن مجموع سود بازی ثابت است. به بیان دیگر افزایش سود یک بازیکن باعث کاهش در سود بازیکن دیگر می‌شود. از بازی‌های مجموع صفر می‌توان به بازی دوز اشاره کرد. اما در بازی‌های مجموع ناصفر استراتژی‌هایی اتخاذ می‌شود که با استفاده از آن می‌توان کاری کرد تا تمامی بازیکنان سود یا زیان داشته باشند.

بازی با اطلاعات کامل و ناقص: یکی از مهمترین طبقه‌بندی‌های بازی‌ها، بازی با اطلاعات کامل است. در بازی با آگاهی کامل تمامی بازیکنان از حرکاتی که قبلا توسط سایر بازیکنان صورت گرفته آگاهی دارند. شطرنج یک نمونه بازی با اطلاعات کامل است. اما اکثر بازی‌هایی که در نظریه‌ی بازی‌ها مورد بررسی قرار گرفته، بازی با اطلاعات ناقص هستند که از جمله‌ی آن‌ها می‌توان به بازی‌های چکرز و شطرنج بی‌نهایت اشاره کرد.


منابع

- M. Maschler, E. Solan, and S. Zamir, Game Theory. Cambridge: Cambridge University Press, 2013.

- J. Nash, "Non-cooperative games," Annals of mathematics, pp. 286-295, 1951.

- J. Mycielski, "Games with perfect information," Handbook of game theory with economic applications, vol. 1, pp. 41-70, 1992.