ارز دیجیتال چیست؟ آنچه باید درباره بازار کریپتوکارنسی بدانید

بازارهای مالی از گذشته‌های دور تا به امروز شکل‌های گوناگونی به خود گرفته‌اند. بعضی از این بازارها در گذر زمان از بین رفته‌اند؛ اما برخی دیگر قدمت طولانی دارند. در این بین بازار دیگری به نام کریپتوکارنسی (Cryptocurrency) نیز در قرن جدید میلادی رسما فعالیت خود را آغاز کرده است. شاید ارزهای دیجیتال نخستین بازاری باشند که رابطه تنگاتنگی با تکنولوژی‌های روز دنیا دارد. بازاری که با بیت کوین فعالیت خود را آغاز کرد ولی در فاصله حدود 13 سال تعداد ارزهای دیجیتال به چند هزار رسیده است. در این مقاله قصد داریم تا به زبان ساده بررسی کنیم که ارز دیجیتال چیست. تا پایان با ما همراه باشید.

ارز دیجیتال چیست؟

ارز دیجیتال یا رمز ارز نوعی دارایی دیجیتال با ارزش است. بر خلاف تصاویری که از رمزارزهای مختلف مانند بیت کوین و اتریوم در فضای مجازی مشاهده می‌کنید، ارزهای دیجیتال به هیچ عنوان ماهیت فیزیکی ندارند. کلید تفاوت ارزهای دیجیتال با سایر دارایی‌های مالی، در فناوری بلاک‌چین نهفته است. هر روز ارز در بستر بلاک‌چین راه‌اندازی می‌شود. در یک شبکه بلاک‌چین با استفاده از قوانین خاصی، تراکنش‌های رمز ارزها به صورت خودکار کنترل می‌شود. این قوانین تحت عنوان الگوریتم‌های اجماع شناخته می‌شود.

بخش عمده ارزهای دیجیتال غیر متمرکز هستند. به این معنی که برای انتقال آن‌ها نیازی به حضور و نظارت نهاد ثالث مانند بانک‌ها نیست. همین ویژگی مهم باعث شده است که بازار رمز ارزها طرفداران زیادی پیدا کند و سرمایه‌گذاران خرد و کلان به سمت خرید ارز دیجیتال متمایل شوند. البته این موضوع به معنی غیرمتمرکز بودن تمام پروژه‌های بلاک چین نیست. بلکه این امکان وجود دارد که سازمان‌ها و شرکت‌های مختلف شبکه‌های بلاکچین خصوصی خود را نیز راه‌اندازی کنند. حتی برخی از پروژه‌ها مانند ریپل با هدف تسهیل و تسریع فرآیندهای بانکی با استفاده از زیرساخت بلاک چین فعالیت می‌کنند. در عین حال ابهامات زیادی نیز پیرامون این دارایی‌ها وجود دارد که در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم.

نگاهی گذرا به تاریخچه ارزهای دیجیتال

تا اینجا بررسی کردیم که ارز دیجیتال چیست. همان طور که احتمالا شما نیز می‌دانید، بیت کوین نخستین ارز دیجیتال است. بیت کوین در سال 2009 توسط فردی ناشناس به نام ساتوشی ناکاموتو رونمایی شد. شاید در آن زمان کمتر کسی تصور می‌کرد که بازار رمز ارزها در فاصله حدود 13 سال به جایگاه امروزی خود دست پیدا کند.

بیت کوین به عنوان یک نوع دارایی دیجیتال همتا به همتا برای حذف واسطه‌ها از چرخ تبادلات مالی آنلاین ابداع شد. این ایده در ابتدای راه خیلی بلند پروازانه به نظر می‌رسید؛ اما امروز بر همگان روشن شده است که ظرفیت حرکت در مسیر حذف واسطه‌ها در تبادلات مالی در ارزهای دیجیتال وجود دارد. در عین حال همان طور که اشاره کردیم، ارزهای دیجیتالی مانند رمز ارز پروژه ریپل با هدف کمک به شبکه بانکی برای تسریع تراکنش‌های بین‌المللی ابداع شده‌اند.

البته در طول این سال‌ها رمزارزها به حوزه‌های مختلفی ورود کردند. با راه‌اندازی اتریوم در سال 2015، عملا فصل جدیدی در این بازار رقم خورد. بلاکچین اتریوم به عنوان بزرگ‌ترین میزبان برنامه‌های غیرمتمرکز و قراردادهای هوشمند شناخته می‌شود. در قالب این شبکه توسعه‌دهندگان می‌توانند برنامه‌های خود را در محیطی غیرمتمرکز پیاده‌سازی و اجرایی کنند. نمونه‌های مشابه زیادی مانند کاردانو، پولکادات و... نیز برای اتریوم وجود دارند.

امروزه فناوری بلاکچین و ارزهای دیجیتال در حوزه‌های مختلف امور مالی، سرگرمی، بانکداری و حتی پرداخت‌های روزمره در برخی از کشورها استفاده می‌شوند.

انواع ارز دیجیتال

انواع ارز دیجیتال چیست؟ این سؤال مهمی است که باید برای آشنایی بیشتر با این دارایی‌های جدید درباره‌اش بحث کنیم. مثلا شما در لیست قیمت ارزهای دیجیتال پول نو مجموعه‌ای از کوین‌ها و توکن‌ها را می‌بینید که در ادامه به تفاوت آن‌ها می‌پردازیم. بر اساس دیدگاه‌های مختلف می‌توان رمزارزها را طبقه‌بندی کرد. با وجود این، رایج‌ترین دسته‌بندی ارزهای دیجیتال به شرح زیر است:

1. کوین (Coin)

اشاره کردیم که ارزهای دیجیتال مبتنی بر فناوری بلاکچین راه‌اندازی می‌شوند. به هر ارز دیجیتال که دارای شبکه بلاک‌چین اختصاصی باشد، کوین (Coin) می‌گویند. طبیعتا اولین کوین در بازار، بیت کوین است. اتریوم، لایت کوین، ریپل و... نیز از جمله کوین‌های معروف بازار کریپتوکارنسی هستند. یک نکته مهم وجود دارد که بد نیست در این جا اشاره کنیم. به کلیه ارزهای دیجیتال به غیر از بیت کوین، در اصطلاحی رایج آلت کوین (Altcoin) گفته می‌شود.

2. توکن (Token)

توکن‌ها فاقد بلاکچین اختصاصی هستند. آن‌ها روی شبکه‌های بلاکچین موجود ساخته می‌شوند. بخش قابل توجهی از ارزهای دیجیتال موجود در بازار از نوع توکن هستند. بلاک‌چین اتریوم به عنوان بزرگ‌ترین میزبان توکن‌ها شناخته می‌شود. پروژه‌های مبتنی بر بلاک‌چین معمولا از این ظرفیت برای تعریف ارزهای دیجیتال اختصاصی خود استفاده می‌کنند. از جمله معروف‌ترین توکن‌ها می‌توان به تتر، دای (DAI) و شیبا اینو اشاره کرد. در صفحه خرید تتر می‌توانید مشاهده کنید که پول نو از تتر روی ۶ شبکه بلاکچین مختلف پشتیبانی می‌کند.

نقد و بررسی امنیت ارزهای دیجیتال

وقتی پول خود را در بانک می‌گذارید، صفر تا صد مسئولیت تامین امنیت دارایی شما بر عهده بانک است. اما داستان در خصوص بازار ارزهای دیجیتال کاملا متفاوت است. اشاره کردیم که شبکه‌های بلاک چین به صورت غیر متمرکز مدیریت می‌شوند. در این شرایط هر یک از افراد حاضر در بازار رمز ارزها در زمینه حفاظت از دارایی خود مسئولیت بر عهده دارند.

با نگاهی به اخبار ارزهای دیجیتال در سال‌های اخیر می‌توانید کلاهبرداری‌های مختلفی که در این بازار رخ داده است را مشاهده کنید. این اتفاقات به دلیل ناآگاهی و زودباوری سرمایه‌گذاران پروژه‌های مختلف رخ می‌دهد. شما به عنوان سرمایه‌گذار در بازار رمز ارزها باید اطلاعات کافی در خصوص فناوری بلاک چین و نحوه تأمین امنیت تراکنش‌ها در آن داشته باشید. به این ترتیب می‌توانید ارزهای دیجیتال مختلف را از نظر میزان امنیت و اعتبار ارزیابی کنید.

در کنار آن ابزارهای دیگری برای کار در بازار رمزارزها وجود دارند که بررسی امنیت آن‌ها نیز بسیار مهم است. صرافی ارز دیجیتال به عنوان بستری برای معامله رمز ارزها و همچنین کیفی پول ارز دیجیتال بستری برای نگهداری دارایی‌ها به شمار می‌رود. تعداد بی‌شماری صرافی و کیف پول در بازار وجود دارند. اما فقط تعداد محدودی از آن‌ها هستند که از نظر امنیت در وضعیت مطلوبی به سر می‌برند. شما به عنوان فعال بازار رمز ارزها باید در این زمینه تحقیق کنید تا بتوانید از سرمایه خود به خوبی محافظت کنید. برای داشتن امنیت بهتر در زمینه سرمایه‌گذاری حتما زمانی را به آموزش ارز دیجیتال اختصاص دهید و مفاهیم پایه و اخبار ارزهای دیجیتال را دنبال کنید.

صرافی ارز دیجیتال چیست؟

صرافی ارز دیجیتال بستر معاملات رمز ارزها است. خریداران و فروشندگان ارزهای دیجیتال در بستر یک صرافی یکدیگر را پیدا می‌کنند. سپس پیشنهادات قیمت برای خرید و فروش دارایی‌ها را مطرح می‌کنند. نهایتا پس از دستیابی به توافق معاملات خود را به ثبت می‌رسانند. بازارهای معاملاتی مختلفی مانند اسپات و فیوچرز در صرافی‌های رمز ارزها در اختیار معامله‌گران قرار می‌گیرند.

به علاوه اینکه برخی صرافی‌ها امکانات جانبی جالبی مانند ربات‌های ترید خودکار در اختیار معامله‌گران قرار می‌دهند. حتی امکان وام‌دهی ارزهای دیجیتال در بستر صرافی‌ها نیز وجود دارد.

صرافی‌هایی که تا اینجا معرفی کردیم اصطلاحا تحت عنوان صرافی معاملاتی یا P2P شناخته می‌شوند. بخش عمده صرافی‌های بازار کریپتوکارنسی در این دسته قرار می‌گیرند. اما گروهی دیگر از صرافی‌ها نیز هستند که با نام فروشگاهی یا OTCشناخته می‌شوند. در این صرافی‌ها کاربر به طور مستقیم با صرافی وارد معامله می‌شود.

متاسفانه بسیاری از صرافی‌های معتبر بازار مانند بایننس به دلیل مشکلات ناشی کاربران ایرانی را از خدمات خود محروم کرده‌اند؛ اما در عین حال تعدادی از صرافی‌های خارجی مانند کوکوین و همچنین صرافی‌های داخلی در دسترسی کاربران ایرانی هستند. توصیه می‌کنیم قبل از انتخاب صرافی حتما تحقیق کنید و به هیچ عنوان تمام دارایی خود را در یک صرافی قرار ندهید.

کیف پول ارز دیجیتال چیست؟

کیف پول ارز دیجیتال نوعی سخت‌افزار یا نرم‌افزار است که به کمک آن‌ها می‌توانید تراکنش‌هایی که در سطح بلاک‌چین‌ها انجام می‌شوند را مشاهده و مدیریت کنید. با توجه به اینکه کار کردن با شبکه‌های بلاکچین برای کاربران چندان ساده نیست، کیف پول‌های دیجیتال به نوعی نقش واسطه انتقال، دریافت، نگهداری و مدیریت ارزهای دیجیتال در بستر بلاک چین را ایفا می‌کنند .

دو مفهوم کلیدی در خصوص کیف پول دیجیتال وجود دارد که عبارت‌اند از:

کلید عمومی

هر کیف پول ارز دیجیتال دارای یک کلید عمومی اختصاصی است. یک کلید عمومی متشکل از تعدادی کاراکتر حرف و عدد انگلیسی است. به وسیله کلید عمومی درستی انجام تراکنش و انتقال رمز ارزها در شبکه بلاک‌چین بررسی می‌شود. شما می‌توانید کلید عمومی را در اختیار دیگران قرار دهید. این کار هیچ مشکلی برای امنیت کیف پول‌تان به وجود نمی‌آورد.

البته کلید عمومی را نباید با آدرس کیف پول خود اشتباه بگیرید. آدرس کیف پول در حکم شماره حساب یا کارت بانکی است. این شماره را در اختیار دیگران قرار می‌دهید تا بتوانند به حساب شما پول واریز کنند. کاربرد آدرس کیف پول دیجیتال نیز دقیقا مشابه همین است.

کلید خصوصی

هر کیف پول ارز دیجیتال، یک کلید خصوصی اختصاصی نیز دارد. کلید خصوصی نیز متشکل از تعدادی اعداد و حروف انگلیسی است. کلید خصوصی مانند رمز کارت بانکی شماست. اگر کسی رمز کارت بانکی شما را داشته باشد، می‌تواند به موجودی حساب‌تان دسترسی داشته باشد. به همین ترتیب اگر کسی کلید خصوصی کیف پول شما را به دست بیاورد، عملا صاحب تمام دارایی شما خواهد بود. بنابراین به دقت از کلید خصوصی کیف پول خود مراقبت کنید.

آیا خرید و فروش ارز دیجیتال در ایرانی قانونی است؟

به طور کلی وقتی پای قانون‌گذاری در خصوص بازار روز ارزها به میان می‌آید، فضا کمی غبارآلود می‌شود. دولت‌ها در کشورهای مختلف در مواجهه با بازار رمز ارزها خیلی دست به عصا عمل می‌کنند. به طوری که نه با قاطعیت از ممنوعیت استفاده از این بازار برای شهروندان خود سخن می‌گویند و نه مسئولیت چندانی را در این زمینه متوجه خود می‌بینند.

این رویه شامل حال کشور ما نیز می‌شود. با مرور اظهارنظرها درباره بازار روز ارزها قطعا متوجه تناقضات زیادی بین موضع‌گیری‌های مسئولین اقتصادی کشور خواهید شد. بانک مرکزی تلاش می‌کند تا هیچ‌گونه وجهه قانونی برای ارزهای دیجیتال قائل نباشد؛ در حالی که مسئولات وزارت صمت به تازگی از صدور مجوزهای واردات با استفاده از ارزهای دیجیتال سخن به میان می‌آورند.

بعد از سال 1398 که وزارت صمت دستورالعمل فعالیت مزارع استخراج بیت کوین در کشور را به طور رسمی منتشر کرد، بسیاری از فعالان و سرمایه‌گذاران این بازار نسبت به قانونی شدن فعالیت‌های خود دلگرم شدند. چرا که حداقل بخشی از فعالیت‌های بازار رمزارزها در کشور جنبه قانونی و رسمی به خود گرفت.

البته ناگفته نماند که ماهیت بازار ارزهای دیجیتال به گونه‌ای نیست که دولت‌ها بتوانند شهروندان خود را از فعالیت در آن به طور کامل منع کنند. شاید مهم‌ترین نقش دولت‌ها در این زمینه وضع قوانینی برای جلوگیری از وقوع کلاهبرداری‌ها در این بازار باشد.

به هر حال در این سال‌ها خرید و فروش ارزهای دیجیتال در سراسر دنیا انجام شده است. به نظر نمی‌رسد که دولت‌ها بتوانند معاملات ارزهای دیجیتال را ممنوع کنند. برای روشن شدن قوانین در خصوص بازار ارزهای دیجیتال نیز باید حداقل چند سال دیگر صبر کنیم.

کلام پایانی

در این مقاله به زبان ساده بررسی کردیم که ارز دیجیتال چیست و چه کاربردهایی دارد. بازار رمز ارزها در طول 13 سال گذشته رشد چشمگیری را تجربه کرده است. هر چند که نقدینگی آن با بازارهای دیگری مانند فارکس به هیچ وجه قابل مقایسه نیست؛‌ اما نباید فراموش کرد که این بازار هنوز در ابتدای راه است. به نظر می‌رسد که در آینده شاهد حضور پررنگ‌تر ارزهای دیجیتال در زندگی روزمره خود خواهیم بود. بنابراین بهتر است از همین امروز خود را برای آینده مهیا کنید.