از «سوی چراغ» تا «ژوپیتر»

- آیا سرخ همان سفید است؟!
- سوی چراغ چه ربطی به ژوپیتر، خدای خدایان کوه المپ دارد؟
- غار حرا چه ربطی به البرز، کوه مقدس ایرانیان باستان دارد؟

واژه‌ی فارسی «سو» در عبارت‌هایی مانند "سوی چراغ"، "کورسوی امید"، "سوسو زدن" و "سوی چشم" در اصل به معنی «نور» است و در زبان اوستایی هم به صورت‌های -sūka و -saoča نمونه‌های فراوان دارد.
این واژه در اصل از ریشۀ ایرانی باستان -suč به معنی «سوختن» آمده. خود واژه‌های سوختن و سوز از همین ریشه‌اند.
این ریشۀ فعلی ایرانی باستان از ریشۀ هندواروپایی -k̑euk به معنی «سوختن، درخشیدن» بر جای مانده. نور محصول «سوختن» آتش است و به‌سادگی می‌توان انتظار داشت که این ریشه و مشتق‌هایش معنی «نور» هم داشته باشند.

- از همین ریشه است Cook در انگلیسی به معنی «پُختن» و «آشپزی».

همان‌طور که در هندی باستان نیز -śukra که از همین ریشه است معنی «روشن، درخشان و سفید» داشته.
این لغت هندی باستان همانی است که در اوستایی به صورت -suxra آمده.
مفهوم‌های سفیدی و روشنی فاصله‌ای از هم ندارند و هندی‌ها از همین طریق -śukra را در معنی سفیدی به کار برده بوده‌اند ولی ایرانی‌ها suxra را در بافت‌هایی مانند -suxra «سوزان» به کار می‌برده‌اند و بر خلاف هندی‌ها به «سرخیِ» آن توجه داشته‌اند.
به این ترتیب بوده که این واژه در زبان‌های ایرانی معنی «قرمز» یافته بوده. -suxra در پهلوی suxr و سپس در فارسی «سرخ» شده است.

همچنین از همین ریشه با اندکی دگرگونی سرواژه‌ی «ژو» است بر سر نام «ژوپیتر» خدای خدیان کوه المپ (کوه رخشنده‌ی خدایان، معادل البرز* برای یونانیان)؛ از این روست که «ژوپیتر»؛ خدای آذرخش؛ در واقع «پدر نور» است:

ژو-پیتر = سو–پدر (پدر نور)

زئوس (زوس) نام دیگر ژوپیتر نیز باز برگرفته و دگرگون‌شده‌ی همین واژه است.

در بیشینه‌ی دین‌های جهان، رابطه‌ی مستقیمی میان نام خدا (و به طور کلی نام‌های مقدس) با نور و روشنی وجود دارد که در جُستاری دیگر به بررسی آن‌ها خواهم پرداخت...

* البــرز = اَل (نور و روشنی) + بُرز (برج، بلندی) = کوه نور، بلندای رخشان

- اَل هنوز در اصطلاح «اَلــو گرفتن آتش» به جا مانده است.

- بُرز (بورگ) همان است که در نام بسیاری از شهرهای جهان مانند هامبورگ، سن‌پترزبورگ و... به جا مانده است، به معنای جای بلندی که شهرها را بر آن بنا می‌کرده‌اند.
«البرز» در اوستایی «هرا-بُرزئیتی» است که «هرا» نیز شکلی دگرگون‌شده از همان است و این واژه در نام کوه و غار «حرا»؛ جایگاهی که پیامبر اسلام در آن، پیام الله را دریافت کرده است در خور ژرفکاوی بیشتر است.