راهنمای جامع شروع به کار در حوزه مدیریت محصول

آیدین ضیاپور، مشاور و مربی مدیریت محصول و دیزاین اسپرینت
آدرس لینکدین: https://ir.linkedin.com/in/aidinziapour

دوستان سلام! من آیدین ضیاپور هستم و در این مقاله قرار است که با هم در رابطه با نحوه شروع به کار در حوزه مدیریت محصول آشنا شویم. یکی از رایج ­ترین سوالاتی که در چند وقت اخیر در لینکدین و رویدادهای رسمی مدیریت محصول و استارتاپی از من پرسیده می­ شود این است که "چگونه وارد حوزه مدیریت محصول شویم؟" دوستان من! در این مقاله سعی می کنم تا گام های ابتدایی را به شما معرفی کنم که 8 سال قبل خودم از آن ها برای شروع به کار در این حوزه استفاده کردم. مواردی که در ادامه این مقاله با آن ها آشنا خواهید شد، به تعداد زیادی از علاقه­ مندان حوزه مدیریت محصول و بنیانگذران استارتاپ ­ها کمک کرده تا درکی مناسب از مدیریت محصول داشته باشند و با موفقیت فرآیندها و تکنیک های مرتبط با آن را برای ساخت محصولات موفق در بازار به کار بگیرند. بیایید شروع کنیم!

مقدمه

به محصولات دور و بر خود نگاهی بندازید. موبایل، کفش ورزشی، تلویزیون، اینستاگرام، پیام­ رسان و سایر محصولات دیگری که در اطراف شما قرار دارند. آیا تا به حال به این فکر افتاده ­اید که چه کسی مسئول اصلی ساخت و ارائه این محصولات به بازار بوده است؟ چه کسی مسئول این بوده است که محصول مدنظر برای پاسخگویی به نیازهای خاص گروهی از کاربران ساخته شود؟ چه کسی رهبری تیم توسعه و ساخت محصولات پیرامون شما را در دست داشته است؟ و چه کسی به صورت مداوم در حال شناسایی نیازهای کاربران است تا با به روزرسانی های محصول به کمک کاربران برود؟ پاسخ تمامی سوالات بالا یک شخص است: مدیر محصول.

برای این که با نقش مدیر محصول آشنا شوید، در ابتدا باید با مفهوم مدیریت محصول آشنا شوید. در زیر به تعریف هر یک از این مفاهیم می­پردازیم:

1- مدیریت محصول

فرآیند مدیریت محصول، نیازهای فعلی و بالقوه مشتریان را شناخته و این نیازها را به تیم توسعه ساخت محصول ارائه می دهد و سپس آن‌ها را در عمق توسعه محصول به تصویر می‌کشد . مدیران محصول با شناسایی نقاط درد مشتری (Pain Points)، تعیین اندازه تاثیر آن‌ها و هدایت تیم به سمت ایجاد بهترین راه حل، به تصمیم‌گیری در مورد توسعه محصول کمک می کنند.


2- مدیر محصول

مدیران محصول به تنهایی یک محصول را ایجاد نمی‌کنند. بلکه این کار تیم توسعه محصول است . یک مدیر محصول به روشنی دامنه ­های مشکل مشتری را تشریح می‌کند، مقیاس یک مساله را تعیین می‌کند و به طراحی و ساخت تیم‌های توسعه محصول کمک می‌کند. مدیر محصول همواره باید دیدگاه خوب و روشنی برای توسعه محصول جدید و یا به روزرسانی های محصول ارائه دهد. در ادامه با برخی مفاهیم پایه­ ای که در حوزه مدیریت محصول مطرح هستند آشنا می ­شویم.

مفاهیم پایه ای مدیریت محصول

در این بخش با برخی مفاهیم ابتدایی مدیریت محصول آشنا می شویم که به صورت مکرر با آن ها در طول فرآیند مدیریت محصول سر و کار خواهید داشت.

1- چشم انداز محصول | Product Vision

چشم‌انداز محصول توضیح می‌دهد که محصول تکمیل‌شده چگونه به نظر می‌رسد و تمام اعضای تیم را به یک هدف نهایی متمرکز می‌کند. شرح هدف یک محصول، تشریح دلیل ایجاد آن و خلاصه آنچه که محصول برای مشتریان به دست خواهد آورد با استفاده از چشم ­انداز محصول مطرح می شود.

2- مدیریت چرخه عمر محصول | Product Lifecycle Management

مدیریت چرخه عمر محصول ، فرآیند نظارت بر چرخه عمر یک محصول خاص است. این فرآیند شامل چشم‌انداز جامع و برنامه‌های مرتبط با یک محصول، از جمله برنامه طراحی، برنامه ساخت‌وساز و در برخی مواقع برنامه بازاریابی و فروش آن می‌شود . چرخه عمر محصول با مفهوم توسعه آن شروع می‌شود و تا زمانی که به مشتریان برسد ادامه می‌یابد. این چرخه ممکن است بعد از رسیدن محصول به مصرف کنندگان در صورت نیاز به به روزرسانی ها و یا تغییرات مرتبط منجر شود.

3- مسیر بحرانی | Critical Path

در مدیریت محصول، مسیر بحرانی در واقع طولانی‌ترین مدت ‌زمان کلی یک پروژه توسعه محصول است که باید از ابتدا تا انتها کامل شود. فرآیند ایجاد یک مسیر بحرانی نیازمند این است که یک مرحله از توسعه محصول را قبل از شروع مرحله بعدی به پایان برسانید. علاوه بر این این مفهوم به تیم اجازه می‌دهد تا بر روی یک پروژه معین تمرکز کند تا کوتاه‌ترین زمان ممکن برای تکمیل پروژه مشخص شود .

4- مدیریت انتشارات محصول | Product Release Management

مدیریت انتشارات محصول، فرآیند مدیریت و برنامه‌ریزی هر مرحله در انتشار یک محصول است به طوری که تمام اعضای تیم از زمانبندی­ های انتشارات محصول مطلع باشند. مدیریت انتشارات محصول شامل بسیاری از فعالیت ها از توسعه و تست محصول گرفته تا زمانی که یک ورژن از محصول به دست کاربران می رسد، می شود.

5- ارزش پیشنهادی | Value Proposition

طراحی و تولید ارزش پیشنهادی بی نظیر، یکی از مهم ترین مواردی است که کیفیت مدیران محصول را مشخص خواهد کرد. ارزش پیشنهادی محصول شما در واقع بیانگر روش هایی است که محصول شما به نیازها و نقاط درد (Pain Points) مشتریان پاسخ مناسب می دهد. این مفهوم بیانگر این موضوع است که محصول شما چگونه در زندگی کاربران ارزش ایجاد می کند.

6- نقشه راه محصول | Product Roadmap

یک نقشه راه محصول توضیح گسترده‌ای از چشم‌انداز و جهت یک محصول در طول زمان است. از نقشه راه به عنوان راهنمایی برای تمام افرادی که روی محصول کار می‌کنند استفاده می شود. نقشه راه محصول تضمین می‌کند که تمام اعضای تیم با نقش‌های خاص خود در تهیه محصول مناسب برای مشتریان هم‌راستا بوده و بیانگر این است که چرا این محصول ساخته می‌شود و ارزش آن را برای مشتریان توضیح می‌دهد.

7- مشخصات محصول | Product Specification

مشخصات محصول، طرح اولیه‌ای است که توسط مدیریت محصول به تیم توسعه ارائه می­شود. این طرح شامل مواردی نظیر اینکه تیم قرار است به ساخت چه محصولی بپردازد، چرا این محصول باید ساخته شود، این محصول برای چه کسانی ساخته می شود و مواردی از این قبیل خواهد بود. بسته به نوع محصول، شرکت و صنعت، مشخصات محصول می‌تواند با جزئیات زیاد و یا بسیار کوتاه باشد. مشخصات محصول همچنین ممکن است شامل داستان‌های کاربر و پِرسونا (Persona) برای پشتیبانی بیشتر از کار توسعه محصول باشد.

مهارت های مورد نیاز برای شروع به کار

مدیریت محصول اصطلاحا یک نقش 360 درجه است و این یعنی فرد مدیر محصول باید مجموعه ای از مهارت ها را به مرور زمان در خود پرورش دهد و آن ها را به سطح بلوغ مناسبی برساند تا محصولات موفقی را به بازار عرضه کند. در اینجا با برخی مهارت های مورد نیاز مدیریت محصول آشنا می شویم که باید برای موفقیت در این حوزه آن ها را فرا بگیرید:

  • مهارت ارتباطی
  • مهارت سازماندهی کارها
  • خلاقیت
  • مهارت های استراتژیک
  • مهارت تحلیل مسئله
  • مدیریت چرخه عمر محصول
  • مدیریت انتشار محصول
  • دانش طراحی محصول
  • توسعه استراتژی محصول
  • طراحی و ایجاد ارزش پیشنهادی

برای اینکه حرفه خود را در حوزه مدیریت محصول آغاز کنید، به ترکیبی از مهارت‌های فردی و تکنیکال نیاز دارید. برخی از این مهارت ها ممکن است به طور طبیعی در شما وجود داشته باشند و برخی ممکن است به دانش و یا تجربه کاری نیاز داشته باشند. دوستان من! لازم به ذکر است که این فقط مروری بر مهارت‌هایی است که در ابتدای راه به آن نیاز دارید و ممکن است بسته به شرکت، صنعت و محصولی که ارائه خواهید داد مهارت های دیگری نیز به لیست بالا اضافه شود.

شغل های موجود در حوزه مدیریت محصول

اجازه بدید شغل های مرتبط با این حوزه را در سه دسته بندی زیر برای شما معرفی کنم:

- نقش های مدیریت محصول سطح ابتدایی

کارآموز مدیریت محصول، دستیار مدیر محصول، مدیر محصول جونیور (تازه کار)

- نقش های مدیریت محصول سطح میانی

مدیر محصول، مالک محصول

- نقش های مدیریت محصول سطح ارشد

مدیر محصول ارشد، مالک محصول ارشد، Chief Product Officer

مدارک بین المللی معتبر در حوزه مدیریت محصول

در درجه اول اجازه بدهید یک موضوع را برای شما شفاف توضیح بدهم. مدارک حرفه ای بین المللی به هیچ عنوان از شما مدیر محصول حرفه ای و موفق نخواهد ساخت. اما! دانشی که شما با شرکت در دوره های معتبر و امتحانات بین المللی به دست می آورید به شما کمک قابل توجهی برای پیشرفت در این حوزه خواهد کرد. لازم به ذکر است که دستیابی به این مدارک برای شما هزینه زیادی خواهد داشت اما به چشم سرمایه گذاری به این موارد نگاه کنید. با هم بعضی از پیشنهادات من را در زیر بررسی می کنیم:

1- مدرک مدیریت محصول Product School

2- مدرک مدیریت محصول AIPMM

3- مدرک مالک محصول حرفه ای سطح 1

4- مدرک مالک محصول حرفه ای سطح 2

چه کسانی را دنبال کنم

در این بخش با برخی بلاگ ها و افرادی که در حوزه مدیریت محصول به انتشار مطالب می پردازند، آشنا می شویم:

یکی از معتبرترین موسسه های مدیریت محصول در سطح دنیا است. در طول سال دورهمی های بسیاری در سراسر جهان با عنوان پروداکت تانک (Product Tank) برگزار می کند. در ایران هم به همت شرکت اسنپ تریپ، پروداکت تانک تهران به صورت ماهانه برگزار می شود.

از موسسه های معتبر دیگر در حوزه مدیریت محصول است که به برگزاری دوره های آنلاین و حضوری مدیریت محصول اقدام می کند. همچنین همایش سالانه ای با عنوان Product Con برای بررسی و ارائه آخرین تِرندهای حوزه مدیریت محصول برگزار می کند.

پیچلِر از معروفترین افراد فعال در حوزه مدیریت محصول چابک است. او با ارائه ابزارها، کتاب ها و محتواهای با ارزش در حوزه مدیریت محصول کمک بسیار موثری در پیشرفت این حوزه کرده است.

وبلاگ انجمن چابک ایران به روزترین تکنیک ها و تِرندهای حوزه چابکی سازمانی و مدیریت محصول را منتشر می کند. در این وبلاگ به همت اسد صفری عزیز مطالب بی نظیری در حوزه های هدف گذاری چابک، تحول سازمانی چابک، اسکرام، مالکیت محصول و سایر موارد مشابه دیگر منتشر می شود.

در نهایت برای آشنایی با تکنیک ها و روش های مدیریت محصول، دیزاین اسپرینت و تفکر دیزاین می توانید پروفایل من در ویرگول و یا صفحه انتشارات پروداکت فکتوری (کارخانه محصول) را در ویرگول دنبال کنید. همچنین می توانید از طریق لینکدین و یا تلگرام با من در ارتباط باشید.

کتاب هایی برای شروع

در اینجا برخی از کتاب های مفید برای شروع به کار در حوزه مدیریت محصول را با شما به اشتراک می گذارم:

1- مبانی مدیریت محصول چابک

2- قلاب


3- اسکرام کاربردی

4- طراحی ارزش پیشنهادی

حرف نهایی

دوستان من! مطالبی که در بالا ذکر شد تنها برای شروع به کار در این حوزه مناسب هستند و برای ارتقای سطح توانایی و مهارت های خود نیاز به یک برنامه جامع تر برای آینده دارید. در صورتی که هر گونه سوالی در رابطه با شروع به کار در حوزه مدیریت محصول دارید می توانید از طریق کامنت سوال خود را بپرسید و یا از طریق تلگرام با من به صورت مستقیم در ارتباط باشید.

ارتباط از طریق تلگرام: https://t.me/aidinziapour
ارتباط از طریق لینکدین: https://ir.linkedin.com/in/aidinziapour

- شاد و موفق باشید، آیدین