5 پرسش کلیدی برای دیزاین استراتژی محصول

مقدمه

"ماهیت استراتژی این است که آنچه را که نباید انجام دهید، انتخاب کنید."
- مایکل پورتر

استراتژی مفهومی حساس برای بخش بخش یک کسب‌وکار، سازمان و حتی یک محصول است. روایت‌های بسیاری از تعریف استراتژی در منابع گوناگون وجود دارد. یک تعریف جامع از استراتژی مبتنی بر تعریف پورتر می‌تواند بدین صورت مطرح گردد:

" انتخاب آگاهانه‌ مجموعه‌ای از فعالیت‌ها برای ارائه ارزش‌ منحصر به فرد. "

انتخاب آگاهانه و ارائه ارزش منحصر به فرد، دو کلیدواژه مهم استراتژی محصول هستند. سوالی که شما، به عنوان یک مدیر محصول باید از خود و سازمان خود بپرسید این است که برای خلق ارزش از طریق محصول برای جامعه هدف، شما اقدام به انجام کدام فعالیت‌ها می‌کنید و از آن مهم‌تر، سمت اجرای چه فعالیت‌هایی نمی‌روید. از سوی دیگر، دیزاین و تعریف استراتژی صرفا به معنی مشخص کردن این که محصول شما به کدام سمت حرکت خواهد کرد نیست. بلکه شما باید تفاوت را در استراتژی مشخص کنید. تفاوت پایدار شما، مزیت رقابتی پایدار شما در مقایسه با رقبا در چه مواردی خواهد بود. به عبارت دیگر، استراتژی به ما کمک خواهد کرد تا پاسخی برای این پرسش که چرا یک مشتری به جای رقبا، محصول ما را استفاده خواهد کرد، فراهم کنیم.

یک روایت قابل اتکا از نحوه تعریف استراتژی و دیزاین آن، روایتی است که در کتاب بازی بُرد (Play to Win) ارائه شده است. مبتنی بر مدل ارائه شده در این کتاب، شما با فراهم آوردن پاسخ برای 5 سوال، قادر به تعیین استراتژی کسب‌وکار، سازمان و یا محصول خود در سطح قابل قبولی از انتزاع خواهید بود. اما پیش از اینکه این 5 سوال را با هم مرور کنیم، بیایید کمی با مفهوم دیزاین استراتژی (Strategy Design) آشنا شویم.

دیزاین استراتژی محصول

اغلب، وقتی صحبت از دیزاین استراتژی به میان می‌آید، استفاده از تفکر دیزاین (Design Thinking) در تعیین استراتژی محصول مورد نظر است. مایندست تفکر دیزاین این امکان را برای مدیران محصول فراهم می‌کند تا از سه زاویه دید کمک بگیرند تا استراتژی محصول خود را دیزاین کنند. اول اینکه، مطلوبیت (Desirability) محصول مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. آیا محصول ما برای جامعه‌ای هدف از مشتریان و کاربران مطلوبیت دارد تا نیازمندی خود را از طریق استفاده از آن برطرف کنند؟ دوم اینکه، قابلیت اجرا (Viability) مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. آیا مشتری برای استفاده از محصول حاضر به پرداخت پول خواهد بود؟ آیا توسعه و ارائه محصول به بازار برای کسب‌وکار، پتانسیل سودآوری خواهد داشت؟ و در نهایت، امکان‌پذیری (Feasibility) مورد بررسی قرار می‌گیرد. آیا اصلا از لحاظ قابلیت فنی، تیم توسعه ما قادر به توسعه و ساخت محصول نرم‌افزاری مدنظر خواهد بود یا خیر. این سه زاویه دید به مدیران محصول کمک خواهد کرد تا استراتژی را برای محصول دیزاین کنیم که انسان-محور (Human-centered) باشد. انسان-محوری کلید خلق محصولات با تجربه مشتری و تجربه کاربر دلنشین است.

5 پرسش کلیدی

مطابق با روایت تعریف استراتژی در کتاب بازی برُد، 5 پرسش کلیدی باید پاسخ داده شوند تا استراتژی یک محصول در سطح انتزاع قابل قبولی دیزاین شود. این 5 پرسش عبارتند از:

1- آمال و آرزوی پیروزی ما چیست؟ | What is our winning aspiration

مقصود شما به عنوان مدیر محصول و کسب‌وکار حامی شما از ایجاد این محصول چیست؟ چرا این محصول را ایجاد می‌کنیم؟

2. در کجا بازی خواهیم کرد؟ | Where will we play

زمین بازی شما کجا خواهد بود؟ چه بازارهایی را هدف قرار خواهید داد؟ جغرافیای ارائه محصول ما کجا خواهد بود؟ سگمنت مشتریان ما و کانال‌های رسیدن به آن‌ها کدام موارد خواهند بود؟

3. چگونه پیروز خواهیم شد؟ | How will we win

ارزش‌‌های پیشنهادی ما شامل چه مواردی هستند؟ چه مزیت‌های رقابتی را در مقایسه با رقبای فعلی و احتمالی آینده در محصول خود ایجاد خواهیم کرد؟ آیا این ارزش‌های پیشنهادی و مزیت‌های رقابتی پایدار هستند؟ برای پایداری آن‌ها چه اقداماتی را در دستور کار قرار خواهیم داد؟

4. چه قابلیت‌هایی باید وجود داشته باشند؟ | What capabilities must be in place

چه قابلیت‌هایی برای ایجاد و ارائه محصول به بازارهای هدف مورد نیاز است؟ فعالیت‌های تقویت‌کننده (Reinforcing activities) و پیکره‌بندی خاص (Specific configuration) موردنیاز محصول ما به چه صورت خواهد بود؟

5. چه سیستم‌های مدیریتی مورد نیاز است؟ | What management systems are required
سیستم مدیریتی پشتیبانی مورد نیاز ما شامل چه امکاناتی خواهد بود؟ سیستم‌ها، ساختارها و معیارهایی که به ما در رسیدن به آرزوی پیروزی (Winning Aspiration) تعریف شده کمک خواهند کرد، شامل چه مواردی خواهند بود؟

سخن پایانی

پرسش به هر یک از سوالات مطرح‌شده در بالا، به مدیران محصول و کسب‌وکارها در شفاف کردن مسیر حرکت به سوی موفقیت و همچنین گرفتن تصمیمات سخت در طول مسیر مدیریت و توسعه محصول کمک قابل توجهی خواهد کرد. تلاش کنید تا در پاسخ به هر یک از سوالات زیر سه زاویه دید مشتری، کسب‌وکار و قابلیت فنی را مورد ارزیابی قرار دهید تا بهترین پاسخ‌ها را برای این سوالات فراهم کنید.