داستان رمزنگاری

نویسنده: رضا ابوالقاسمی

سلام بچه‌ها :)

تو این سری از نوشته‌ها می‌خوایم شما رو با دنیای رمزنگاری بیش‌تر آشنا کنیم. می‌خوایم از این بگیم که چرا مردم به سراغ رمزنگاری رفتند؟ چه روش‌های مختلفی برای این‌کار داشتند؟ توی این راه با چه چالش‌هایی مواجه شدند و ... .

اگه آماده‌اید که آروم آروم اینا رو بفهمیم، بیاید تا یکم با هم داستان بخونیم :)

داستان رمزنگاری (قسمت اول)

همه چیز از اون روزی شروع شد که انسان‌ها در رقابت بر سر سرمایه‌هایی مثل مزارع و مراتع با هم درگیر شدند. در این مواقع، هر گروهی که اطلاعات بیش‌تری از رقبا داشت، حرکات بعدی اون‌ها رو راحت‌تر پیش‌بینی می‌کرد و می‌تونست خودشو آماده‌ی مقابله کنه. این‌جا بود که اعضای یک گروه رسم‌الخط مخصوصی رو با هم تعیین می‌کردند تا پیام‌هایی که احتمال شنود داشتند رو از افراد خارج گروه مخفی کنند.

تا نگردی آشنا زین پرده رمزی نشنوی

گوش نامحرم نباشد جای پیغام سروش*

البته این مخفی کردن پیام، فقط برای امور اقتصادی و سیاسی و این‌ها نبوده (مثلاً بعضی وقتا برای پیام‌های عاشقانه هم استفاده می‌شده :)))) ). ولی از حق نگذریم بخش عمده‌ی پیشرفت‌هایی که توی رمزنگاری داشتیم، مدیون میدون‌های جنگه؛ مثلاً خیلی از وقتایی که پیغام‌های مهم از پشت جبهه‌ها ارسال می‌شد، اون‌ها رو با یه سری روش تغییر می‌دادند تا اگه سرباز حامل پیام اسیر شد و متن پیام به دشمن رسید، اون‌ها متوجه محتوای پیام نشن.

سابقه‌ی سیستم‌های اولیه‌ی رمزنگاری به مصر باستان برمی‌گرده. به اعتقاد مورخان این پیام‌ها که به کلمات هیروگلیف معروف هستند، جنبه امنیتی ندارن و تنها برای سرگرمی و ایجاد معما استفاده می‌شدند و برخی اون‌ها رو «پیام‌های دنیای پس از مرگ» معرفی می‌کردند.

البته برخی معتقدند که در این متون کدهای رمزی وجود داشته و این کد رمز تنها توسط کاتبان مورد اعتماد پادشاهان برای انتقال پیام از طرف اون‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفته.

بعد از مصری‌ها، مردم از سرتاسر دنیا با اهداف مختلفی پیام‌هاشون رو مخفی می‌کردند. مثلاً بعضی از مردم بین‌النهرین با استفاده از رمزنگاری فرمول ساخت ظروف سفالی رو مخفی می‌کردند و برای نسل‌های بعد خودشون نگه می‌داشتند.

علاوه بر این، عبری‌‎ها در نوشتن کتاب مقدس ارمیای نبی از نوعی رمز خاص که به ATBASH معروف است، استفاده می‎‌کردند. این شیوه رمزنگاری شباهت زیادی به رمز «جانشینی» داشت.

در روش جانشینی، ابتدا پیام‌ها رو به واحد‌های کوچک از الفبا تقسیم می‌کنیم. مثلاً در ساده‌ترین حالت هر حرف رو یک واحد در نظر می‌گیریم. بعد از این، هر واحد رو به علامت متناظر که براش در نظر گرفتیم تبدیل می‌کنیم و متن رو با این علائم جدید بازنویسی می‌کنیم. حالا کافیه گیرنده این تناظر رو داشته باشه تا بتونه متن رو به حالت اصلی برگردونه.

در اوایل قرون وسطی (بین سال‌های ۸۰۰ تا ۱۱۰۰) کاتبان انگلیسی، رمز جانشینی رو به عنوان روشی هوشمندانه برای نوشته‌های رمز شده و راه حلی برای معماها استفاده می‌کردند.

⚠️ حتما در خانه آزمایش کنید ⚠️

در این میان، یونانیان اولین گروهی بودند که برای رمزنگاری از کلید رمز بهره می‌‎بردند. اون‌ها پاپیروس‌‎ها (کاغذ‌های حصیری) رو دور میله‌ای با قطر مشخص می‌پیچیدند و سپس پیام خود رو به صورت افقی بر روی اون می‌‎نوشتند. فقط کسی می‌تونست این پیام رو بخونه که میله‌ای با همون قطر در اختیار ‎ داشت.

تا اینجا نمونه‌هایی از رمزنگاری کلاسیک رو دیدیم. رمزنگاری کلاسیک روشی‌ست که در اون تنها از کاغذ و قلم استفاده می‌شه. در قسمت بعد، رمزنگاری‌های مدرن‌تری رو بررسی خواهیم کرد. تا اون موقع به این سوال‌ها فکر کنید:

چه ویژگی‌هایی یه رمزنگاری رو بهتر از یه رمزنگاری دیگه می‌کنه؟ چرا امروزه از رمزنگاری‌های کلاسیک استفاده نمی‌شه؟ تو دنیای امروزی رمزنگارها با چه چالش‌های جدیدی روبرو هستند؟ ...

*حافظ