چگونه بد تدریس کنیم؟ ۱

تدریس بد چگونه است؟

نویسنده : نظیفه سادات موذن

با سلام و احترام فراوان به محضر تمام معلمان و مربیان محترم.

اینجانب پس از سالها نشستن در کلاسهاى درس و استفاده از محضر معلّمان بسیار، به این نتیجه رسیدم که تعداد قابل توجّهى از آموزگاران ما، هیچ اطّلاعى درباره «بد تدریس کردن» ندارند و اصول و قواعد آن را نمى‏دانند. به همین دلیل و از ترس اینکه نکند فضاهاى آموزشى ما دچار یکنواختى و کسالت شوند، راهکارهاى کلاسدارى متنوّع ‏تر و جدیدتر را در قالب ۲۰ نکته به تحریر درآوردم. به این امید که مورد توجه و استفاده قرار گیرد. نکته‏ هاى مورد نظر به این شرح است:

در این مقاله به ده مورد از پرداخته شده است موارد بعدی را در مقاله دوم مطالعه نمایید.

1. به محض ورود به کلاس، وارد بحث درسى شوید و هیچ زمانى را براى آمادگى ذهنى شاگردان در نظر نگیرید. مگر به شما ربطى دارد که ذهن شاگرد هنوز درگیر مسائل ساعت قبل یا زنگ تفریح است؟ شما باید از لحظات ساعت درسى استفاده کنید و خواندن شعر، روایت، بیان یک حکایت یا چیزهایى از این دست، دقایقى از کلاس را مى‏گیرد. اهمیتى ندارد که بیان چنین مطالبى تا چه حد در آمادگى شاگرد و تمرکز حواس او براى درس، مؤثر است.
2. هرگز روش تدریس خود را تغییر ندهید و همواره از همان روش سخنرانى و توضیحى استفاده کنید. لزومى ندارد که با استفاده از روشهاى دیگر تدریس، تنوع ایجاد نمایید و بنابر «قانون شدّت» (۱) با ایجاد هیجان در کلاس، سطح یادگیرى شاگردانتان را بالا ببرید و از مقدار فراموش شدن درس بکاهید. مثلاً براى تدریس درس «جانوران» آنها را براى گردش علمى به موزه جانورشناسى یا باغ وحش نبرید که حیوانات را از نزدیک ببینند و جزئیات مسائل درسى را «مشاهده» کنند و براى شما گزارش از مشاهدات خود بنویسند؛ بلکه به عکسهاى کتاب درسى در این رابطه اکتفا کنید و باز هم به همان روش توضیحى و سخنرانى که خودتان بیان درس را به عهده دارید، تکیه نمایید.
3. احتیاجى نیست که هنگام تدریس، گاهى شاگردانتان را درگیر مطلب کنید و از آنها سؤالاتى بپرسید تا در مسیر درس، تعاملى ایجاد شود. اهمیتى ندارد که سخن گفتن یک جانبه معلم، خستگى و کسالت مى‏آورد و از ضریب یادگیرى شاگرد مى‏کاهد. مهم این است که حجم مورد نظر کتاب را تدریس کنید؛ نه اینکه شاگردان چه درصدى از مطالب را دریافت کرده و آموخته‏اند.
4. اگر شاگردى سؤالى پرسید، توجهى به این مسئله نداشته باشید که جواب دادن به این سؤال در وسط درس، ممکن است مسیر تدریس را تغییر دهد و مدیریت زمان از دستتان خارج شود. نه تنها آن سؤال را (بدون در نظر گرفتن شرایط) پاسخ دهید، بلکه سؤالات دیگرى را هم که در ادامه براى سایر شاگردان پیش مى‏آید، بى جواب نگذراید. به آنها نگوئید که سؤالات را یادداشت کنند و در زمان مخصوصى که از قبل در طرح درستان در نظر گرفته‏اید، بپرسند.
5. در هنگام تدریس، توجهى به روحیه حاکم بر کلاس نداشته باشید؛ مثلاً اگر ساعت قبل یا بعد، امتحانى برگزار شده یا قرار است برگزار شود و شاگردان در ناراحتى یا اضطراب حاصل از آن هستند، هیچ صحبتى در این باره نکنید و براى خارج شدن از این حالت، کمکى به آنها ننمایید؛ بلکه تدریستان را (حتى اگر درس بسیار مهم و مشکل باشد) انجام دهید.
6. براى دسته بندى و توجه دادن به نکات مهم از تخته سیاه یا سایر وسایل کمک آموزشى استفاده نکنید. لزومى ندارد که مطالب، دسته بندى شده و قابل به ذهن سپردن، به شاگرد عرضه شود. احتیاجى هم نیست که با ابزار جدید آموزشى، جدولها، شکلها و تصاویر لازم را به شاگردانتان ارائه کنید. همان روشهاى قدیمى آموزشى، براى رسیدن به یادگیرى مطلوب، کافى هستند.
7. در آغاز آموزش هر مطلب، رفتار ورودى (۲) را ارزیابى نکنید و از کامل بودن ساخت شناختى (۳) شاگردان مطمئن نشوید. مهم نیست که آموخته‏هاى قبلى آنها (حتى آن دسته از آموخته‏ها که پایه درس امروز است) کامل شده‏اند یا نه، به هر حال آنها باید درس امروز را بفهمند و بیاموزند.
8. در امر تدریس شعار «هر چه پیش آید خوش آید» را سرلوحه اعمالتان قرار دهید و «تهیه طرح درس سالانه یا ماهانه و….» را کارى عبث و مربوط به معلّمان بى تجربه بدانید. چه لزومى دارد که شما از ابتداى سال تحصیلى یا دوره آموزشى برنامه داشته باشید و حجم تدریس هر جلسه را برنامه ریزى کرده باشید؟ چه نیازى هست که شما آزمونهاى گاه به گاه داشته باشید و از قبل براى آنها زمان تعیین کرده باشید؟ درباره هر جلسه، شب قبل تصمیم بگیرد و هر طور که سلیقه و حوصله‏تان ایجاب مى‏کرد، مسیر آموزشى یک سال یا دوره تحصیلى را طى کنید و به اتمام برسانید.
9. «وعده» و «وعید» را در هر موقعیتى که احساس نیاز کردید؛ به کار بگیرید و نگران این نباشید که آیا امکان به جا آوردن آنها را دارید یا نه. لازم نیست به فکر مسئله «خوش قولى» باشید و به موقعیت خود در میان شاگردان و تأثیر کلامتان بر آنها فکر کنید. آن لحظه، تأثیر آن وعده یا وعید در کلاس اهمیت دارد که اهداف همان لحظه و همان جلسه درسى را تأمین نماید.
10. وقتى روى تخته یا وایت بُرد مى‏نویسید، به مرتب بودن و منسجم بودن و حتى کامل و صحیح بودن نوشته‏ها توجه نکنید. هیچ کدام از این نکته‏ها اهمیتى ندارد. حتى موقع پاک کردن مطالب، از دست و آستین کمک بگیرید و ترتیبى در پاک کردن و دوباره نوشتن قائل نباشید.

منبع: رسانه شاپ