شکستن نخستین تحریم نفتی به دست ژاپن

پس از ملی شدن صنعت نفت ایران به دست دولت مصدق در 29 اسفند سال 1329، انگلستان و ایالات متحده در واکنش به این اقدام، خرید نفت از ایران را تحریم کردند.

انگلستان در بیانیه‌ای رسمی اعلام کرد هر کشوری که از ایران نفت بخرد، باید منتظر اقدام انگلستان علیه خود باشد. هدف آن بود که با جلوگیري از فروش نفت، اقتصاد ایران از کار بیافتد. این نخستین تحریم قتصادی ایران در تاریخ معاصر محسوب می‌شود.

در این میان شرکت ژاپنی ایده‌میتسو کوسان (出光興産) تصمیم می‌گیرد این تحریم را بشکند و از ایران بی‌واسطه نفت بخرد. مالک و مدیر شرکت سازو ایده‌میتسو (出光佐三) ابتدا برادر کوچک خود کِی‌سوکه (計助) را در پوشش خبرنگار به ایران می‌فرستد تا با دولت مصدق مذاکره کند.

در 23 مارس سال 1953 (3 فروردین 1332) کشتی نفتکش شرکت ایده‌میتسو موسوم به نیشّومارو (日章丸) با 55 خدمه از بندر کوبه به راه می‌افتد. مقصد در ابتدا عربستان سعودی معرفی می‌شود، اما کشتی در حقیقت به سوی بندر آبادان حرکت می‌کند.

کشتی در خلیج فارس با پرچم ژاپن از میان ناوهای انگلیسی عبور می‌کند و در ساعت یک بامداد دهم آوریل (21 فروردین)، در تاریکی آب‌های آبادان، در بارانداز شماره ۱۹ بندر آبادان پهلو می‌گیرد. بلافاصله بارگیری نفت آغاز می‌شود که حدود دو روز به طول می‌انجامد.

پس از اعطای هدایایی از دولت ایران به ناخدای کشتی تاتسوئو نی‌ئی‌تا (新田辰夫)، نیشّومارو صبح روز پانزدهم آوریل (26 فروردین) از آبادان به راه می‌افتد و در فضایی آکنده از نگرانی و اضطراب از آب‌های کم‌عمق خلیج فارس از کنار کشتی‌های انگلیسی عبور می‌کند.

نیشّومارو نهم آوریل (19 اردیبهشت) در بندر کاواساکی ژاپن پهلو می‌گیرد و به این ترتیب نخستین تحریم نفتی ایران در هم می‌شکند. ایده‌میتسو بلافاصله در مصاحبه‌ای تاریخ اعزام بعدی نفتکش نیشّومارو به ایران را اعلام می‌کند تا تحریم انگلستان را کاملاً بی‌اثر نشان دهد.

دولت انگلستان که ادعای مالکیت نفت خریداری شده را داشت دو بار از شرکت ایده‌میتسو شکایت می‌کند. بار اول رأی به سود ایده‌میتسو صادر می‌شود و بار دوم با مذاکره مخفیانه ژاپنی‌ها، انگلستان شکایت خود را پس می‌گیرد و از شرکت ایده‌میتسو عذرخواهی می‌کند.

این ماجرا در چندین اثر مشهور ژاپنی روایت شده است که مشهورترین آن‌ها رمان تاریخی تحسین شده «مردی که دزد دریایی نامیده شد» نوشته نائوکی هیاکوتا (百田尚樹) است که تا ابتدای سال 2014 یک میلیون و هفتصد نسخه از آن به فروش رفت و چند جایزه معتبر ادبی گرفت.

در سال 2014 یک کتاب مانگا در ده جلد، و در سال 2016 یک فیلم سینمایی به کارگردانی تاکاشی یامازاکی (山崎貴) از روی این رمان با همین نام ساخته شد. واقعه کشتی نیشّومارو را می‌توان نماد دوستی ایران و ژاپن دانست.