کشف ردپاهای ۱۱۳ میلیون ساله دایناسورها

درباره خبر کشف ردپاهای ۱۱۳ میلیون ساله دایناسورها در پی خشکسالی ممتد در بستر رودخانه پالوکسی در پارک ایالتی دره دایناسورها، تگزاس، ایالات متحده، یکی دو روز است که اخبار فراوان و تفسیرهای عجیب و غریبی به گوش می‌رسد. سعی می‌کنم در حد فهم خودم موضوع را شرح دهم. قصد اقناع هم ندارم…

به نظر می‌رسد اشتباه اصلی بسیاری از عزیزان در برداشتی است که از ربط‌دادن رودخانه، ردپا، قدمت، گل و لای و رسوبات در ذهن خود دارند. این رد پاها در محیطی گل‌آلود ایجاد شده‌اند، منتها نه در محیط گل‌آلود کف این رودخانه. ۱۱۳ میلیون سال پیش، این منطقه اصلا شبیه امروز نبوده است.

طی میلیون‌ها سال، انبوه رسوبات روی هم انباشته شدند، لایه‌های قدیمی‌تر زیر فشار لایه‌های بالایی سخت شدند و ضخامت این لایه‌ها روی هم به صدها متر رسید. اقلیم، جغرافیا و سطح آب‌ها هزاران بار عوض شد و هر لایه با توجه به شرایط محیط رسوب‌گذاری با ویژگی‌های متفاوتی نهشته شد.

ردپاهای دایناسورهایی که ۱۱۳ میلیون سال پیش در آن نواحی زندگی می‌کردند، بر روی گل‌هایی به جا مانده‌اند که پس از تر شدن خاک به خاطر بارشی مقطعی به وجود آمدند و بعد هم زیر آفتاب خشک شدند و آنقدر باران نیامد تا گرد و غبار یا سیلابی از چند کیلومتر آنسوتر، ردپاهای خشکیده را مدفون کرد.

بعد شکل دنیا عوض شد. رسوبات جدیدتر در محیطی متفاوت روی رسوبات قبلی آمد. آن دایناسورها منقرض شدند. دایناسورهایی دیگر تکامل یافتند. بعد همه منقرض شدند. رسوب‌گذاری ادامه پیدا کرد و ردپاها زیر صدها و شاید هزاران متر رسوبات جدیدتر مدفون ماندند و مأمون از آسیب باد و باران.

همچنان که قلعه کوه‌ها بالا می‌آمدند، دست فرسایش هم تیزی قله‌ها را کند می‌کرد و رودخانه‌های تازه، طی هزاران سال، رسوبات میلیون‌ها ساله را شکافتند، شستند و بیرون کشیدند. اینطوری بود که تکه‌ای از لایه‌های قدیمی رسوبی گاهی از زیر لحاف سنگین بیرون می‌افتاد و رنگ آفتاب می‌دید.

آنچه زمین‌شناسان و دیرینه‌شناسان انجام می‌دهند، جستجوی جاهایی است که دست طبیعت یا پای رودخانه‌ها قبلا لحاف سنگین را کنار زده و می‌توان نگاهی به لایه‌های خیلی قدیمی انداخت. سازند گلن‌روز هم به همین شکل به یاری رودخانه پالوکسی از زیر آهک‌های ادواردز بیرون زده و گنج‌هایش آشکار شده.

این ردپاها (که تعدادشان به صدها مورد می‌رسد) از دیرباز و عمدتا در بستر رود شناخته شده بودند و نه تنها به یکی از مثال‌های سنتی از مطالعه ردپای دایناسورها در کتاب‌های درسی تبدیل شده بودند، بلکه کل آن ناحیه پارک ایالتی دره دایناسورها نامیده شد و محل تفرج و تفریح مردم گردید.

مشهورترین نمونه آن‌ها هم که برای اولین بار ۸۰ سال پیش ثبت و گزارش شد، مسیر عبور دایناسوری گوشت‌خوار و دایناسوری گیاه‌خوار است که احتمالا حکایت از تعقیب و گریزی ۱۱۳ میلیون ساله دارد. این ردپاها در بستر رودخانه بودند و تنها با تغییر مسیر رود می‌شد آن‌ها را مطالعه کرد…

منتها تغییرات آب و هوا از خواست انسان‌ها پیروی نمی‌کند و حتی این مورد مشهور و تاریخی، گه‌گداری زیر سیلاب و رسوبات مخفی می‌شد؛ هرچند تلاش زیادی برای حفظ آن وجود داشت. منتها این منطقه پر از ردپاهای دیگر هم هست که بیشتر آن‌ها زیر آب کم‌عمق رودخانه قرار دارند و گاهی هم زیر رسوبات.

ردپاهایی که خبر آن باعث بروز موجی از تردیدهای عجیب در میان متخصصان همه‌فن‌حریف ما شده، آخرین بار بیست سال پیش دیده شده بودند ولی این مدت زیر رسوبات کف رودخانه مخفی بودند و کسی هم نگرانشان نبود. حالا خشکسالی بیرونشان آورده، مردم هم رفته‌اند گل‌ولای را از روی آن‌ها شستند…

خبرش به دو دلیل سروصدا کرده: جلب توجه مردم نسبت به خشکسالی و البته جلب توجه گردشگران به پارک ایالتی دره دایناسورها. بازدید از این پارک برای افراد بالای ۱۲ سال، روزی هفت دلار هزینه دارد و همین پول‌ها هستند که صرف نگه‌داری پارک، حفاظت از میراث طبیعی آن و پژوهش علمی می‌شود.

رشته توئیت از Erfan Khosravi ◆ عرفان خسروی