ایجاد تاب آوری کودکان در خانواده و مدارس

ایجاد تاب آوری در کودکان، خانواده و مدارس

محمدرضا مقدسی

یک عامل مهم در چگونگی ارتقاء تاب آوری و ایجاد تاب آوری در مدارس، تقویت و حمایت از ارتباط بین مقاطع مختلف مدارس ( دبستان، راهنمایی و دبیرستان) و یا سایر واحدهای آموزشی است.

مدارس به عنوان فضا و فرصتی برای افزایش تاب آوری و کاهش آسیب پذیری دارای جایگاه ویژه ای هستند.( نیومن وبلکبورن، 2002، ویرس و مارکهام، 2005، جکسون، هندرسون، فرانک و هاو، 2012)

برای مثال، تجربیات گذر از مدرسه ابتدایی به مقطع راهنمایی روی سلامت و بهزیستی روانی اجتماعی در آتیه کودکان تاثیرداشته است. ( وست،سوییتینگ یونگ، 2010) در حقیقت رفتن به مدرسه دیگر و مقطع بالاتر فرصت خوبی برای مشارکت و حمایت از والدین فراهم می کند.( براون، کاهن، پارسونج، 2012).

بهرحال افزایش سن ممکن است با افزایش مخاطرات همراه باشد. به ویژه زمانی که کودکان از مشکلات عاطفی رنج می برند و نمی توانند به امر یادگیری مشغول شوند( گالتون، گری و راداک، 1999) ممکن است تاب آوری آنها را پایین بیاورد.

این امر اهمیت چارچوب پیشنهادی ما را برای جمع آوری و انتقال اطلاعات و چگونگی به اشتراک گذاری و دسترسی آنها متذکر می گردد تا مدارس بتوانند سابقه و شرایط دانش آموزان خود را بهتر درک کنند. مساله نقل و انتقالات و رفتن به مقاطع بالاتر در مدرسه می تواند اهمیت این موضوع را نشان دهد که مداخلات به درستی برنامه ریزی و زمان بندی می شوند تا تاثیر آنها افزایش یابد.

برای مثال، شواهد نشان می دهد که انعطاف پذیری و استمرار برنامه های ما می تواند پنجره های فرصت را در دوران مختلف رشد باز کند.( سیتچی، 2010، مستن، برت و کوتس ورث، 2006، مستن، ابرادویک و دیگران، 2006، مستن، لانگ، کو، مک کورمیک و دسجاردین، 2009).استمرار و تطبیق مداخلات ممکن است منتهی به آثار بلند مدت شود ( هکمن، 2006)


فرهنگ
یک عامل حمایتی مهم تاب آوری که در مجموعه ابزارهای ما مورد بررسی قرار گرفته فرهنگ است. چرا که مطالعه فرهنگهای مختلف، ارزشهای اجتماعی، متون تاریخی و محیط های جغرافیایی چگونگی مقابله انسان را به دشواری و ناملایمات نشان می دهد.( کاسترو و موری، 2010) در حقیقت، عوامل حمایتی ممکن است در بسیاری از فرایندهای فرهنگی مثل سنن فرهنگی و ذهبی و فرایندها و آداب و رسوم و خدمات حمایتی اجتماعی و فرهنگی ریشه گرفته باشند. ( کرافورد،رایت و مستن، 2006)

به همین نسبت در میان گروه های خاصی در جامعه نیز، عوامل مثل قدرت، هویت اخلاقی، توانمندی و راحتی در مشارکت با دیگران و تعامل اجتماعی فرهنگی در رویارویی با تبعیضات و ظلم در جامعه بسیار مهم اند( سزالچا و دیگران، 2003، رایت و لیتلفورد، 2002) تنوع و متفاوت بودن تاب آوری فردی با نظریات و چارچوبهای شناخته شده دانشگاهی توسط بسیاری از پژوهشگران فرهنگی مطرح شده است. ( آپونته، 1994، بوید – فرانکلین و بری، 2000). در حقیقت ویژگی های فردی که تاب آوری را بهبود می دهد، ممکن است فقط عوامل محیطی نباشند، اما فرایندهای متنی و ارزشهای فرهنگی را در بر بگیرند.

در حقیقت، بررسی تاب آوری اهمیت فرهنگ را در جعبه ابزار مورد مطالعه ما نشان می دهد، فرهنگ می تواند عامل بسیار موثری در تاب آوری باشد. تمرکز روی حساسیت های اجتماعی، آداب و رسوم مذهبی و مناسبات فرهنگی می تواند منجر به افزایش توجهات به عوامل حمایتی تاب آوری این عرصه باشد. علاوه بر این جعبه ابزار می تواند تضمین کند که مداخلات و روشهای به کار گرفته شده توسط معلمان و کادر مدرسه در موضوعات خود، جهان شمول هستند.

فصای مجازی و دنیای دیجیتال هم دارای ارکان و ابعادی همانند شبکه های اجتماعی است و شایسته توجه و بررسی است.یادگیری الکترونیکی بازیهای کامپیوتری و تکنولوژی، استفاده بچه ها و جوانان از اینترنت جستجوی سریع را در چند دهه ی گذشته امکان پذیر ساخته است. این امر به دلیل استفاده روز افزون از شبکه های مجازی، تکنولوژی های موبایل و پلتفرم های بازی مسیر شده است.

شکل جدید تعاملات اجتماعی آنلاین و به کاربردن تکنولوژی در همه حوزه های زندگی ممکن است مزایایی برای تاب آوری داشته باشد اما خطراتی هم مثل قلدری به دنبال داشته است. این بخش از مطالعات حوزه تاب آوری و فضاهای مجازی هنوز نوپاست. در واقع نقش جهان مجازی در تاب آوری کودکان و جوانان در پرده ابهام قرار دارد و پژوهشی آن چنانی در این حوزه انجام نشده است. به هرحال مطالعات دیگری وجود دارد که نشان می دهد اشکال مختلف تکنولوژی تا چه حد می تواند برای بهبود خلق و خو و بهزیستی روانی و اجتماعی مورد استفاده واقع شود.

مفهوم استفاده های مختلف از رسانه ها برای تنظیم و مدیریت هیجانات و عواطف و ایجاد انگیزه عاطفی ریشه در نظریات مربوط به کامجویی و خشنودی دارد.( راگریو، 2000)

این امر می تواند تصور جوانان از تاثیرات مثبت اینترنت و تکنولوژی زندگی را توجیه کند، همین امر باعث می شود آنها احساس کنند بخشی از یک جامعه آنلاین هستند ( یانگ مایند، 2015)

در حقیقت، رسانه های اجتماعی می تواند عوامل حمایتی خاصی را مثل دوستی ها و یا پشتیانی های ویژه ای و فضا و فرصتهای را فراهم کند که افراد بتوانند در زمان دشواری کمک و مشاوره بگیرند.

اخیرا پژوهشهای زیادی در مورد بازیهای ویدیویی صورت گرفته است که نشان می دهد ممکن است علاوه بر نتایج منفی امتیازات، تاثیرات مثبتی نیز برای کودکان و جوانان داشته باشد. برای مثال گارنیک، لوبل و انگلس ( 2015) نشان دادند که بازیهایی ویدیویی ممکن است مزایای شناختی مثل مهارتهای حل مسئله، آگاهی فضایی و خلاقیت داشته باشند( جکسون و دیگران، 2012 ).

همچنین بازیهای ویدیویی ممکن است مزایای انگیزشی مثل پرورش نوع خاصی از امید و انگیزه، بهبودی عواطف و احساسات مثبت را همراه داشته باشد.( راشنیلو، اوبراین و پارکس، 2009، رایان، ریگبی و پریزبلسکی، 2006) و در بهزیستی اجتماعی مثل عضویت در یک گروه اثرگذار مثبتی به همراه داشته باشد( کایه، 2015)

مطالعات زیادی در رابطه با بازیهای آموزشی صورت گرفته و موجود است( اونیل، وینس و بیکر، 2005، وگ و دیگران، 2006). نقش دنیای مجازی و تکنولوژی از لحاظ ارتباط آن با تاب آوری بسیار جدید است .

مزایا و معایب این قلمرو نسبت به تاب آوری دانش آموزان در خور توجه است. مدارس ممکن است از جهان مجازی و تکنولوژی با حضور آنلاین و اجتماعات مجازی یا وبلاگ نویسی دانش آموزان استفاده های مثبتی داشته باشند، به این ترتیب استعدادها و علائق دانش آموزان شکوفا شده و در عین حال ارزشها و فرهنگ و اخلاقیات نیز آموخته می شود.

مدارس می توانند از کمکهای آموزشی آنلاین بهره برده و در عین حال اطمینان حاصل کنند که معلمان سلامت و امن بودن فضای مجازی را آموزش داده و خطرات احتمالی اینترنت را برای دانش آموزان و تاب آوری و توانایی آنها در این فضا را درک می کنند.


برگرفته از: کتاب تاب آوری در مدارس دستورالعمل هایی برای تاب آوری در مدارس، کودکان و خانواده ها
مترجمین: محمدرضا مقدسی، عفت حیدری.نشرسخنوران 1400