توسعه تاب آوری اجتماعی

تاب آوری اجتماعی را میتوان ظرفیت تبدیل و تحول، تطبیق و سازگاری و توان مقابله با تنش و بحرانهای اجتماعی نامید مطالعات نشان داده که داشتن روابط مثبت در یک دوره از زندگی، موجب کاهش افسردگی در آینده می‌شود. روابط اجتماعی مخصوصاً برای افراد مسن که ممکن است با کاهش توانایی‌های شناختی یا چالش‌های سلامتی مواجه شوند، یک عامل مهم محافظت کننده است.

همان‌طور که می‌دانیم تاب‌آوری یعنی توانایی بهبودی از سختی‌ها و حرکت رو به جلو به روشی مثبت و سازگار. تاب‌آوری توانایی ما برای پیشرفت حتی در مواجهه با چالش‌هاست. هر چه انعطاف‌پذیرتر باشیم، بیشتر می‍‌توانیم خود را با موقعیت‌های نامطلوب زندگی وفق دهیم و کیفیت زندگی‌مان را بهبود بخشیم.
اما نکته مهم اینکه در حالی که بسیاری از تحقیقات در مورد تاب‌آوری بر نقاط قوت فردی متمرکز هستند، این «حمایت اجتماعی» است که می‌تواند بیشترین اهمیت و تأثیر را در زندگی همه ما داشته باشد. قطعاً همگی بر این باور هستیم که هنگام تجربه‌ای تلخ و سخت و زمان رویارویی با فراز و نشیب‌های زندگی، داشتن دوستانی که بتوانیم با آنها صحبت کنیم و نگرانی‌هایمان را با آنها در میان بگذاریم، یک نعمت بزرگ محسوب می‌شود.

اما این همان موردی است که کمتر مورد توجه محققان حوزه تاب‌آوری قرار گرفته است؛ اینکه آنها این نوع حمایت اجتماعی را به ‌عنوان عاملی در افزایش تاب‌آوری افراد در نظر نگرفته‌اند و اغلب برای مطالعه ویژگی‌های فردی اهمیت زیادی قائل شده‌ و زمینه اجتماعی را کمتر مدنظر قرار داده‌اند.البته که نقاط قوت فردی اهمیت زیادی در توسعه تاب‌آوری دارد. مطالعات نشان داده افرادی که شادتر هستند، اهداف جدی‌تری در زندگی دارند، سطح بالاتری از خودکارآمدی داشته و کنترل بیشتری بر موقعیت خود دارند و به نظر می‌رسد زمان بهبودی پس از تروما در آنها سریع‌تر است.

در برخی موارد، تاب‌آوری ممکن است بسته به نوع سختی‌هایی که با آن مواجه می‌شویم کمی متفاوت به نظر برسد، مانند از دست دادن همسر در مقابل تأثیرات دراز مدت سوء استفاده جنسی در دوران کودکی. همچنین باید توجه داشته باشیم که برخی از عوامل محافظتی که ممکن است به یک گروه از افراد کمک کند، لزوماً به گروه دیگر کمک نخواهد کرد. مطالعات نشان می‌دهند که تاب‌آوری یک ویژگی پایدار نیست، بلکه در طول زمان در نوسان است و در معرض تغییرات رشدی یا محیطی است، نه صرفاً ویژگی‌های شخصی.
اگرچه ممکن است تصور کنیم در مواجهه با سختی‌ها، راحت‌تر است که خودمان را تغییر دهیم اما تحقیقات نشان می‌دهند که روابط مثبت و محیط‌های حمایتی نقش مهمی دارند. در دسترس بودن حمایت اجتماعی در همه اشکال آن اعم از حمایت ابزاری، حمایت عاطفی، حمایت از نحوه تفکر شما در مورد چیزها، همگی مهم هستند و به ما در مواجهه با چالش‌ها کمک خواهند کرد. در واقع روابط اجتماعی مثبت، کلید تاب‌آوری هستند. داشتن روابط اجتماعی با کیفیت، به وضوح یک استراتژی برنده در زندگی است که با رفاه روانی و جسمی بیشتر مرتبط است.
مطالعات نشان داده که داشتن روابط مثبت در یک دوره از زندگی، موجب کاهش افسردگی در آینده می‌شود. روابط اجتماعی مخصوصاً برای افراد مسن که ممکن است با کاهش توانایی‌های شناختی یا چالش‌های سلامتی مواجه شوند، یک عامل مهم محافظت کننده است.
بسیاری از محققان حیطه تاب‌آوری اجتماعی معتقدند اگر داشتن روابط اجتماعی ضعیف را در مقابل سایر عوامل خطر مانند سیگار کشیدن و چاقی قرار دهیم، عدم ارتباط اجتماعی، به همان اندازه، یک عامل خطر قوی برای وقوع مرگ است.
در یک مطالعه همسرانی که به با همسر خود احساس همدلی و همگامی قوی داشتند، واکنش کمتری نسبت به شوک الکتریکی خفیف نشان دادند. همچنین لمس مراقبتی یک پرسنل مراقبت‌های بهداشتی، درد قربانیان تصادف را تا شش ماه بعد کاهش داد.
روابط حمایتی به ویژه روابط حمایتی که باعث ایجاد دلبستگی، همدلی، اتحاد قابل اعتماد و یکپارچگی اجتماعی می‌شود، توانسته به آن دسته از کودکانی که از ناراحتی‌های روانی رنج می‌بردند، بسیار کمک کند به طوری که آنها با داشتن روابط اجتماعی مثبت و ارتباط با دیگران، پس از نوجوانی به بزرگسالان سازگارتری تبدیل شوند.
انجمن روان‌شناسی آمریکا در گزارشی درباره تاب‌آوری نوشت: «مطالعات بسیاری نشان می‌دهند که عامل اصلی تاب‌آوری داشتن روابط مراقبتی و حمایتی در داخل و خارج از خانواده است. روابطی که عشق و اعتماد ایجاد می‌کند، الگوهایی را ارائه می‌دهد و تشویق و اطمینان می‌دهد، به تقویت تاب‌آوری فرد کمک می‌کند.»
شاید به همین دلیل است که وقتی دچار مشکل می‌شویم، طبیعتاً به شبکه‌های اجتماعی خود پناه می‌بریم خواه آنها ما را مورد حمایت عاطفی و اجتماعی قرار دهند خواه صرفاً یک تماشاگر باشند.
تاب‌آوری اجتماعی تا حدودی به فرهنگ نیز بستگی دارد. آنچه برای تاب‌آوری در یک فرهنگ مهم است ممکن است در فرهنگ دیگر اهمیت کمتری داشته باشد. به عنوان مثال، در فرهنگ‌های جمع‌گرایانه‌تر که رفاه گروه بیشتر از رفاه فرد ارزش‌گذاری می‌شود، حمایت اجتماعی ممکن است در غلبه بر موانع بیشتری اثرگذار باشد. علاوه بر این، برخی از ویژگی‌های فردی که از تاب‌آوری در یک فرهنگ حمایت می‌کنند، ممکن است در فرهنگ دیگر آسیب وارد کنند.
تاب آوری ما ممکن است به همان اندازه که به نقاط قوت شخصی ما مرتبط است، به محیط اجتماعی و دایره حمایتی ما نیز مربوط باشد. شبکه‌های تأمین اجتماعی، تاب‌آوری شهروندان را افزایش می‌دهند. در کشورهایی که حمایت‌های اجتماعی از قبیل مراقبت‌های بهداشتی رایگان و همگانی و مرخصی والدین با حقوق، توسط دولت ارائه می‌شود، مردم شادتر و سالم‌تر هستند و همین استراتژی به آنها کمک می‌کند تا از چالش‌ها و بلایا نجات پیدا کنند. هنگامی که این حمایت‌ها حذف می‌شوند، افراد از نظر روانی رنج می‌برند.

تاب‌آوری با ارتباطات اجتماعی قوی‌تر، همراه است. بسیاری از محققان پیشنهاد می‌کنند که داشتن یک زندگی نوع دوستانه‌تر و با معناتر به ما کمک می‌کند در هنگام وقوع مصائب، تاب‌آورتر باشیم. شواهدی از تحقیقات دیگر نشان می‌دهند که نوع دوستی با روابط اجتماعی مرتبط است و به تاب‌آوری و انعطاف‌پذیری کمک می‌کند.
تمرین قدردانی نیز روابط و شبکه‌های حمایت اجتماعی را تقویت کرده که به کاهش استرس و افسردگی کمک می‌کند. یک مسیر خوب برای رسیدن به احساسات هدفمند و با معنا که منابع خوبی برای تاب‌آوری هستند، درگیر شدن با فعالیت‌های معنادار است که برای افراد دیگر سودمند بوده و قطعاً یک مؤلفه اجتماعی بزرگ محسوب می‌شود.
بسیاری از افرادی که از یک شکست رنج می‌برند اغلب تشویق می‌شوند که به یک درمانگر مراجعه کنند و یا به یک گروه حمایتی بپیوندند یا در کارهای داوطلبانه شرکت نمایند. همه این فعالیت‌ها در ریشه خود فرصتی برای ارتباط اجتماعی و عاطفی عمیق‌تر یا گسترده‌تر دارند.
حتی باورهای مذهبی برای بسیاری از افراد فرصتی برای تعمیق روابط اجتماعی است. مثلاً به این فکر کنید که اعضای یک محله یا شهر یا روستا در مسجد دور هم جمع می‌شوند تا به افراد نیازمند در جامعه کمک کنند.
نتیجه اینکه اگر نتوانیم تأثیر حمایت اجتماعی در تاب‌آوری را درک کنیم، ممکن است در نهایت خود را برای شکست آماده کنیم. اگر بپذیریم که تاب‌آوری صرفاً به معنای تمرکز بر نقاط قوت شخصی و غلبه بر مشکلات به صورت فردی نیست، راه‌های بیشتری برای خود و دیگران ایجاد می‌کنیم که سیستم‌های حمایتی خود را تقویت نماییم.
همه ما برای رشد، شکوفایی و به‌زیستی و تاب‌آوری نیازمند دست‌های حمایتی یکدیگریم