توسعه تاب آوری در مدارس

مدارس بعد از خانواده ها، محتمل ترین محل برای دانش آموزان هستند تا آنها شرایطی را تجربه کنند که تاب آوری در آنان تقویت شود. گرچه مدارس قدرت ایجاد تاب آوری را دارند، اما باید کارهای بیشتری انجام داد تا تضمین کرد که برای همه دانش آموزان چنین اتفاقی خواهد افتاد.

به قلم عفت حیدری روانشناس اجتماعی ومترجم 70 عنوان کتاب


روابط و ایجاد تاب آوری
دو موضوعی که در پیشینه موثر مدارس برای ایجاد تاب آوری در دانش آموزان به کرات مورد تاکید قرار گرفته است، مراقبت و شخصی سازی هستند. مدارس با ایجاد محیطی مناسب برای خلق روابطی شخصی، تاب آوری را در دانش آموزان تقویت می کنند. این روابط با معلمان و مربیانی شروع می شود که دارای رویه ایجاد تاب آوری هستند و امید و مثبت اندیشی را منتقل می کنند. این رویه ایی است که می گوید من باور دارم تو از پس آن بر می آیی و به جای آنکه در خطر باشی، متعهد می شوی.

روابطی که تاب آوری را در مدارس ایجاد می کنند با تمرکز بر روی نقاط قوت دانش آموزان مشخص می شوند. در حقیقت، بزرگسالان لازم است با همان وسواس در دانش آموزان به دنبال نقاط قوت بگردند که به دنبال نقاط ضعف آنها هستند. البته این به معنای آن نیست که از رفتار نامناسب یا پرخطر آنها به سادگی رد شده یا آن را نادیده بگیریم. بلکه به این معناست که خیلی ساده تصویر را طوری متعادل کنیم که یک دانش آموز حداقل بازخورد را برای نقاط قوت خود بگیرد. نقاط قوت دانش آموز همان نقاط قوتی است که مانع از رفتار پرخطر وی شده و باعث تاب آوری او می شود.


تحقیقات فزاینده ای نشان داده است که منفی گرایی و برچسب های منفی زدن به کودکان سبب ایجاد مانع برای تغییرات مثبت در آنان می شود. افراد برای تغییر، باید حس خودشکوفایی داشته باشند. آنها باید این امید و باور را داشته باشند که دارای نقاط قوت بوده و توانایی تغییرات مثبت را دارند.

دانش آموزان این باور و امید را طی تعاملاتی که با دیگران دارند، ملکه ذهن خود می کنند. حیاتی ترین مساله برای ایجاد تاب آوری در هر دانش آموز یک رابطه پر از اعتماد است. حتی رابطه ایی که با یک بزرگسال با خانواده یا بدون خانواده برقرار می کند. رابطه ایی که می گوید شما مهم هستید.

هدف مطالعات خطرنگر، شناسایی آسیب پذیریهای دانش آموزان است، به طریق که مداخلاتی ایجاد کند تا خطر را در آنان کاهش دهند و عواقب و پیامدهای مثبتی را در مواجه با این خطرات افزایش بخشند.

واقعیت آن است که دانش آموزان این برچسب ها و منفی گرایی ها را باور کرده و بر اساس آن عمل می کنند. به جای آنکه مسیری به سوی تاب آوری جلوی راه آنها گشوده شود. رویه ایی که اغلب در مورد یک کودک مشکل دار در پیش گرفته می شود، آن است که این کودک محکوم است.

تحقیقات و مطالعات تاب آوری این برخورد را به چالش کشیده و پایه ای را برای رویه تاب آوری فراهم می آورد. بسیاری از آنها را می توان آموخت و به لحاظ محیطی آماده کرد. انجام این اقدامات باعث می شود که تاثیری عمیق تر روی زندگی بچه ها ایجاد شود و تاثیر آنها عمیق تر از عوامل خطر یا زندگی استرس آمیز است.

بسیاری از معلمان گزارش می دهند که آنها تاب آوری را در دانش آموزان خود حس کرده اند. آنها حالا بدون دانستن جزئیات، اصطلاحات و واژه هایی برای شناسایی تاب آوری یاد می گیرند. به هر حال وقتی معلم ها در جستجوی ویژگی مثبت در کودکانی باشند که با وجود محیط های پرخطر تاب آور هستند، کودکان هم می توانند این ویژگی ها را در خود تشخیص دهند.

برخی از معلمان، نقش راهنمای دانش اموزان را بر عهده دارند و واقعیت زندگی این دانش آموزان کارخانه ای را شرح داده و روشن می سازن که چرا الگوی کارخانه ای، مدارس نه تنها مانعی بر سر راه تاب آوری است، بلکه مانعی بر سر راه آموزش دانش آموزان نیز به شمار می رود.

اندازه و ابعاد مدارس نیز مانع دیگری از الگوی کارخانه ای مدارس است. مشکل می توان در چنین فضایی، محیطی محبت آمیز و روابطی قوی برقرار ساخت و آموزش و رشد دانش آموزان و معلمان را شخصی کرد. خیلی سخت است که استانداردهای بالای رفتاری، تحصیلی و حرفه ای در چنین مدارسی برقرار گردد.

در مدارس بزرگ و گمنام، فرهنگ غالب نوجوانان به ندرت بطور جدی با یک فرهنگ بزرگسال ارتباط برقرار می کند و اعتقادات، ایده ها و نگرانی های جدی دانش آموزان را نشان می دهد، اینها عواملی هستند که باعث می شود دانش آموزان بخواهند زودتر بزرگ شوند ( میر، 1995).


*برگرفته از تاب آوری در مدارس: نان هندرسون.مایک.ام میلستین.
برگردان محمدرضا مقدسی، عفت حیدری