توسعه‌ی پلتفرم‌های دیجیتال، قربانی ابهام نظام مسئولیت پلتفرمی در ایران


پلتفرم‌های دیجیتال و مسائل مختلف آن‌ها در اکوسیستم ایران، همواره یکی از مسائل مهم و بر سر زبان در چند سال گذشته بوده است. چالش‌های تنظیم حدود روابط و مسئولیت پلتفرم‌ها در پاسخ به تنظیم‌گران، ورود بازیگران غیرمسئول در این موضوع، تشکیل پرونده‌های قضایی به‌طور مستقیم و بدون در نظر گرفتن نهادهای تنظیم‌گر و البته خلأهای قانونی جدی در این زمینه، این دوگانه را به ذهن متبادر می‌سازد که مسئلهٔ «تنظیم‌گری پلتفرم‌ها» به‌طور ذاتی خود موجب توسعه است و یا در اکوسیستم ایران و با توجه به چالش‌های یادشده، به چالشی در تنظیم‌گری و عدم توسعهٔ اکوسیستم دیجیتال تبدیل شده است.

بر همین اساس، رویداد «مسئولیت پلتفرمی در اکوسیستم دیجیتال ایران» با حضور فعالین اکوسیستم دیجیتال، سیاست‌پژوهان و کارشناسان حوزهٔ پلتفرم ازسوی رستاک، مرکز مطالعات توسعه و رقابت، اندیشکده‌ی حکمرانی شریف و پلتفرم دادیاب در تاریخ 21 اسفند 1401 برگزار شد تا بتواند طرح مسئله‌ای از موضوع یادشده را آغاز نماید.

https://www.aparat.com/v/LzfQ8

گزیده‌ای از پنل سوم رویداد «مسئولیت پلتفرمی در اکوسیستم دیجیتال ایران»

1. فقدان مرجع تخصصی منجر به صدور احکام سنگین برای پلتفرم‌ها شده است!

در نشست سوم این رویداد که به موضوع ابهام نظام مسئولیت پلتفرمی در ایران اختصاص داشت احسان آقامحمدی، وکیل و مشاور حقوقی پلتفرم دیوار که در ماه‌های گذشته چند پروندهٔ باز در دستگاه قضایی تحت بررسی داشته، گفت: در حال حاضر قانون مشخصی در خصوص پلتفرم‌ها و وظایف آن‌ها نداریم و از طرف دیگر فقدان مرجع قانونی متخصص سبب احکام سنگین برای پلتفرم‌ها ازجمله دیوار شده است. رأی تبرئه‌ای که اخیراً از دادگاه گرفتیم نیز به معنای ایجاد یک امنیت حقوقی برای فعالیت دیوار نیست و هرروز امکان تشکیل پرونده جدید وجود دارد.

وی ادامه داد: پلتفرم‌ها به دنبال خودتنظیم‌گری هستند اما این اقدام دوطرفه است و هم بخش خصوصی و هم حاکمیت باید همکاری کنند. متأسفانه حاکمیت همکاری لازم را در این زمینه انجام نمی‌دهد.

آقامحمدی دربارهٔ درخواست‌های اشتباه برخی مقامات حاکمیتی جهت دریافت دادهٔ کاربران بیان داشت: کاش نهادی بود که مسئولیت داده‌ها در کشور را بر عهده داشت تا لزوم ارسال «داده» توجیه می‌شد و ما هرروز با درخواست‌های فراقانونی مراجع مختلف روبرو نمی‌شدیم.

او در پایان به بیان پیشنهادهایی در این خصوص پرداخت و گفت: «ایجاد مراجع تخصصی برای رسیدگی به مسائل پلتفرم‌ها»، «تدوین قوانین و مقررات لازم برای فعالیت پلتفرم‌ها» و «ایجاد سازوکاری برای جلوگیری از درخواست‌های فراقانونی مراجع مختلف امنیتی و قضایی» می‌تواند این چالش را به‌خوبی مدیریت کند.

2. برخی نهادهای قضایی-امنیتی از پلتفرم‌ها درخواست حذف محتوای مجوزدار را می‌کنند!

سیاوش گودرزی، مدیر روابط عمومی پلتفرم طاقچه در این نشست گفت: باوجوداینکه طاقچه پلتفرم حوزهٔ نشر دیجیتال است و تمام آثار مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را دارد، با مشکلات مشابه پلتفرم دیوار مواجه است؛ درصورتی‌که شرایط متفاوتی را به لحاظ موضوع کسب‌وکار دارد.

وی ادامه داد: به‌عنوان‌مثال از نهادهایی تماس گرفته می‌شود و درخواست می‌شود تا اثری که دارای مجوز است برداشته شود که این نشان‌دهندهٔ اختلال در تنظیم گری این حوزه و عدم تدقیق حدود وظایف نهادهای مختلف است.

او بیان داشت: ما نسبت به دیوار این ویژگی را داریم که هم کتاب و هم کتاب صوتی دارای مجوز هستند و بعد روی پلتفرم ما منتشر می‌شوند اما نبود سازوکار رسیدگی به مشکلات و مسائل پیشامد، کسب‌وکارهای پلتفرمی را دچار مشکل کرده است.

3. عدم مشارکت جدی بخش خصوصی در سیاستگذاری و بی‌معنا شدن تنظیم‌گری مشارکتی

مریم رضایی کارشناس رگولاتوری هلدینگ هزاردستان نیز گفت که وجود رویه‌های نادرست و خلأ قانونی سبب شده بخشی از نیروی انسانی خود را به آموزش و تعامل رگولاتورهای متعدد کشور جهت توضیح اقتضائات کار یک پلتفرم اختصاص دهیم. او نیز تأکید داشت که تعریف مشخصی از پلتفرم نداریم، قوانین موجود بسیار تفسیرپذیر هستند و در دو حوزهٔ پلتفرم و داده سبب ایجاد مسائل عمده‌ای شده است. در جلساتی که بخش خصوصی توسط نهادهای حاکمیتی دعوت می‌شود تا نظر خود را در مورد یک پیش‌نویس سند بدهد اولاً حاضر به در اختیار گذاشتن آن پیش‌نویس به بخش خصوصی نیستند و صرفاً نظرات لحظه‌ای خواسته می‌شود و گاهی اوقات هم از نظرات پلتفرم‌ها سوءاستفاده می‌شود و برای پیشبرد اهداف مورداستفاده قرار می‌گیرد. مسئلهٔ دیگر ازنظر او، خدشه‌دار شدن برند پلتفرم‌ها پس از پایان پرونده‌های قضایی است. رضایی اظهار داشت که وقتی حکم تبرئهٔ دیوار آمد ما با کاربر این مشکل را داشتیم که گمان می‌کرد حتماً داده آن‌ها در اختیار حاکمیت قرار داده شده که تبرئه شدیم و این تصور در مورد دیگر پلتفرم‌ها نیز رخ می‌دهد.

4. تفاوت میان مسئولیت و تعهد در پلتفرم‌ها

بشیر صدیقی، عضو هیئت علمی دانشگاه امیرکبیر آخرین سخنران این نشست بود و گفت: مسائل پیش‌آمده بیشتر متوجه تعهد پلتفرم‌ها است درحالی‌که پلتفرم‌ها در حوزهٔ مسئولیتی ایجابی نیز نیازمند کنشگری هستند. ظهور پدیده‌های جدید همچون ChatGPT عامل به چالش کشیده شدن نگاه موجود به مسئولیت پلتفرم‌ها و لزوم بازنگری هرچه زودتر در آن است.

این رویداد قرار است تا با تمرکز بر موضوعات تخصصی حوزهٔ پلتفرم، به برگزاری ادامه دهد تا با توجه به اکوسیستم دیجیتال ایران، به چالش‌ها و راهکارهای این حوزه دست یابد.

برای دسترسی به اخبار بیشتر در مورد این رویداد به تلگرام ، بله یا آپارات رستاک سر بزنید.

صفحه‌ی رستاک در ویرگول نیز مطالب رستاک و دیگر مطالب مرتبط با تحقیقات بازار و حکمرانی ارتباطات و رسانه در ایران را به اشتراک می‌گذارد.

  • یادداشت مربوط به نشست اول و دوم رویداد در ویرگول رستاک: https://vrgl.ir/iPuYi