مدل درآمدزایی مریض پلتفرم‌های اشتراک ویدئو در ایران

در سال‌های اخیر، با گسترش اینترنت و افزایش دسترسی کاربران به شبکه‌های پرسرعت در ایران، پلتفرم‌های اشتراک ویدئو (VSP) به‌سرعت به بخشی جدایی‌ناپذیر از فضای دیجیتال کشور تبدیل شده‌اند. آپارات به‌عنوان اولین و بزرگ‌ترین پلتفرم اشتراک ویدئوی ایرانی، در اوایل دهه ۱۳۹۰ ظهور کرد و استانداردهایی را برای این صنعت تعریف کرد که تا به امروز مرجع باقی مانده‌اند. پس از موفقیت آپارات، ده‌ها پلتفرم دیگر مانند نماشا، تماشا، فیلو و جعبه به این عرصه وارد شدند و تلاش کردند با ارائه خدمات متنوع و گاهی مشابه، سهمی از این بازار رو به رشد را تصاحب کنند. اما این تعدد پلتفرم‌ها، در عین حال که نشان‌دهنده ظرفیت بالای بازار است، سوالاتی درباره تمایز و ارزش پیشنهادی واقعی آن‌ها ایجاد می‌کند.

به طور خلاصه، هر یک از این پلتفرم‌ها چه ویژگی‌هایی دارند؟

• آپارات:
  پیشروترین و کامل‌ترین پلتفرم با امکاناتی چون اکانت‌های وریفای‌شده، محتوای اورجینال، اپلیکیشن، پخش زنده، ویدئوهای ۳۶۰ درجه، آپارات کودک و اسپرت، کسب درآمد، و سرویس حفظ حق نشر.
• نماشا:
  دارای امکاناتی مانند ویدئوهای ۳۶۰ درجه، حالت تاریک، اپلیکیشن، دسته‌بندی محتوایی، نظارت محتوایی کمتر و امکان کسب درآمد. اما همچنان در رقابت با آپارات جایگاه پایین‌تری دارد.
• تماشا:
  امکاناتی مانند آپلود ویدئو از آدرس، سایدبار موضوعی، ویدئوهای ۳۶۰ درجه و قوانین شفاف، اما فاقد اپلیکیشن و جایگاه محتوایی قوی.
• فیلو:
  با ویژگی‌های نوآورانه‌ای مانند فیلمک (shorts)، فیلو کیدز، فیلو کلاب، فیلو اسپرتز، اپلیکیشن و کسب درآمد جذابیت‌هایی ایجاد کرده اما همچنان در سایه آپارات قرار دارد.
• دالفک، MP4 و جعبه:
  هر یک دارای دسته‌بندی محتوایی، حالت تاریک، با تمرکز بر فیلم و سریال، اما ارزش‌های پیشنهادی برجسته‌ای که آن‌ها را از رقبا متمایز کند، ندارند.

با توجه به شباهت‌ها و محدودیت‌های ذکرشده، این سوال پیش می‌آید: چرا این پلتفرم‌ها همچنان به فعالیت خود ادامه می‌دهند؟ چگونه بدون ارائه ارزش پیشنهادی منحصربه‌فرد، می‌توانند در بازار باقی بمانند و درآمدزایی کنند؟

مدل درآمدی تولید ترافیک: پاسخ به سوال بقا

یکی از دلایل اصلی بقای این پلتفرم‌ها، مدل درآمدی مبتنی بر تولید ترافیک است. در این مدل:

• به طور کلی شرکت ارتباطات زیرساخت به ISPها(Internet Service Providers) برای ایجاد ترافیک داخلی پول پرداخت می‌کند.
• پلتفرم‌های اشتراک ویدئو برای دریافت پول اختصاص داده شده، به سراغ ISP می‌روند و مذاکره را شروع می‌کنند.
• معمولا ISP درخواست سایت‌ها و اپلیکیشن‌هایی را می‌پذیرد که ترافیک بیشتری را ایجاد می‌کنند و VODها و VSPها با توجه به اینکه محتوای چندرسانه‌ای تولید می‌کنند، درخواست‌شان مورد پذیرش ISP قرار می‌گیرد.
• پلتفرم‌هایی مانندVSPها، با افزایش حجم ترافیک مصرفی کاربران (صرف‌نظر از کیفیت محتوا)، سهمی از این درآمد را به دست می‌آورند.

بنابراین برخلاف مدل‌هایی که به کیفیت محتوا و رضایت کاربران متکی هستند، این پلتفرم‌ها تمرکز خود را بر افزایش ترافیک معطوف کرده‌اند.

چالش‌های مدل درآمدی تولید ترافیک

1. کاهش انگیزه برای تولید محتوای باکیفیت:
• تمرکز این پلتفرم‌ها بر حجم و کمیت محتوا، به جای کیفیت و نوآوری، منجر به کاهش رضایت کاربران و افت کلی صنعت می‌شود.
2. افزایش بی‌هدف بازیگران:
• مدل درآمدی ساده و وابسته به ترافیک، ورود بازیگران جدید بدون برنامه یا استراتژی خاص را تسهیل کرده و رقابت واقعی را از بین برده است.
3. تأثیر منفی بر رشد صنعت:
• پلتفرم‌ها به جای سرمایه‌گذاری در محتوای اورجینال و نوآوری، به استفاده از محتوای تکراری و بی‌کیفیت روی می‌آورند.

وجود پلتفرم‌های متعدد با مدل درآمدی وابسته به تولید ترافیک، بیش از آنکه به رشد صنعت کمک کند، مانعی برای توسعه نوآوری و کیفیت محتواست. اگر این پلتفرم‌ها بخواهند جایگاه واقعی خود را پیدا کنند باید به جای تمرکز بر ترافیک، بر خلق ارزش پیشنهادی منحصربه‌فرد تمرکز کنند و نوآوری، کیفیت محتوا و ایجاد تجربه‌ای خاص برای کاربران، کلید بقای آن‌ها در بلندمدت است. مدل درآمدی فعلی ممکن است به بقا کمک کند، اما رشد واقعی در گرو تغییر نگرش و ایجاد استراتژی‌های پایدار است.