پلتفرم های دیجیتال در کشاکش میان توسعه و ابهام چهارچوب تنظیم گری

پلتفرم‌های دیجیتال و مسائل مختلف آن‌ها در اکوسیستم ایران، همواره یکی از مسائل مهم و بر سر زبان در چند سال گذشته بوده است. چالش‌های تنظیم حدود روابط و مسئولیت پلتفرم‌ها در پاسخ به تنظیم‌گران، ورود بازیگران غیرمسئول در این موضوع، تشکیل پرونده‌های قضایی به‌طور مستقیم و بدون در نظر گرفتن نهادهای تنظیم‌گر و البته خلأهای قانونی جدی در این زمینه، این دوگانه را به ذهن متبادر می‌سازد که مسئلهٔ «تنظیم‌گری پلتفرم‌ها» به‌طور ذاتی خود موجب توسعه است و یا در اکوسیستم ایران و با توجه به چالش‌های یادشده، به چالشی در تنظیم‌گری و عدم توسعهٔ اکوسیستم دیجیتال تبدیل شده است.

بر همین اساس، رویداد «مسئولیت پلتفرمی در اکوسیستم دیجیتال ایران» با حضور فعالین اکوسیستم دیجیتال، سیاست‌پژوهان و کارشناسان حوزهٔ پلتفرم ازسوی رستاک، مرکز مطالعات توسعه و رقابت، اندیشکده‌ی حکمرانی شریف و پلتفرم دادیاب در تاریخ 21 اسفند 1401 برگزار شد تا بتواند طرح مسئله‌ای از موضوع یادشده را آغاز نماید.

گزیده‌ای از پنل اول رویداد «مسئولیت پلتفرمی در اکوسیستم دیجیتال ایران»

پلتفرم‌های دیجیتال؛ چالش تنظیم‌گری یا بازوی اصلی توسعه؟

در پنل اول این رویداد با عنوان «پلتفرم‌های دیجیتال؛ چالش تنظیم‌گری یا بازوی اصلی توسعه؟» محمد جلال، مشاور فناوری اطلاعات وزیر اقتصاد و امور دارایی بیان داشت که تعریف دقیقی از پلتفرم در کشور نداریم. ازنظر او پلتفرم شبیه زمین بازی است و شباهتی به یک بنگاه ندارد. افزایش دانش در حوزه پلتفرم‌ها سبب آگاهی حاکمیت و به‌کارگیری روش‌های معقول‌تر نسبت به این پدیده جدید می‌شود. او معتقد بود پلتفرم‌ها یک پدیده هستند و در ذات خود نه مثبت و نه منفی‌اند. درنتیجه با پیش‌فرض‌های منفی نباید به سراغ آن‌ها رفت.

محمد اصغری، بنیان‌گذار پلتفرم دادیاب نیز دربارهٔ مواجههٔ اروپا با مسئلهٔ اقتصاد دیجیتال گفت: در اتحادیهٔ اروپا هنگام مواجهه با موضوع اقتصاد دیجیتال و پلتفرم‌ها، 200 مطالعه توسط دانشگاه برای پارلمان اروپا انجام شد. ما در کشور مشکل سیستمی داریم و تا زمانی که شکست سیستمی در کشور اتفاق نیفتد، رگولاتوری جایی در سیستم اداری کشور نخواهد داشت.

1. حکومت ها توانایی هماهنگ شدن با تغییرات سریع پلتفرم‌ها را ندارند!

اصغری ادامه داد: به نظر می‌رسد که در آیندهٔ نزدیک، اجماع از سوی بخش خصوصی جایگزین حاکمیت می‌شود زیرا تغییرات خیلی زیاد در حال رخ دادن است و حکومت‌ها و دولت‌ها توانایی هماهنگ شدن با آن را ندارند.

مصطفی عبداللهی کارشناس رگولاتوری هلدینگ هزاردستان سخنران بعدی این نشست بود و گفت: تنظیم گری توسعه‌محور باید جایگزین تنظیم گری تهدیدمحور شود تا بتوانیم مسیر به بلوغ رسیدن پلتفرم‌ها در کشور را هموار کنیم. فناوری به تنظیم‌گری در این مسیر کمک کرده است. به‌عنوان‌مثال مقایسهٔ تنظیم قیمت‌ها در فضای مجازی با فضای بیرونی، به‌خوبی قدرت فناوری را در تنظیم قیمت نشان می‌دهد.

2. در کشور با تورم نهادهای گوناگون مواجه هستیم!

حنانه اکبری پژوهشگر حوزه دیجیتال با اشاره به شکل‌گیری نهادهای تنظیم‌گر مختلف در کشور گفت: ما در کشور با تورم نهادی روبرو هستیم و این ترس وجود دارد که در آیندهٔ نزدیک با تورم رگولاتور در کشور مواجه شویم. باید به‌جای تولید نهادهای تنظیم‌گر جدید، وظایف نهادهای موجود را اصلاح کنیم. اگر نهاد واسطی وجود داشته باشد که تخصص لازم را در حوزهٔ مربوط داشته باشد و ضمناً به اقتضائات و نگرانی‌های حاکمیت اشراف داشته باشد، اتفاقاتی همچون پروندهٔ پلتفرم دیوار رخ نخواهد داد و پلتفرم‌ها با هزینه‌های اضافی روبرو نمی‌شوند.

وی در ادامه در پاسخ به مقایسه‌هایی که در خصوص عملکرد کشورهای اروپایی در تنظیم گری پلتفرم‌ها انجام می‌شود، اظهار داشت: اشارهٔ مداوم به تجربیات اتحادیهٔ اروپا در مواجهه با پلتفرم‌ها اساساً اشتباه است؛ چون ریشهٔ این مواجهه در اروپا، تنظیم گری پلتفرم‌های آمریکایی و خارجی است و این مسئله در مورد پلتفرم‌های داخلی آن‌ها صادق نیست. درنتیجه استناد مداوم به این تجربیات دارای اشکال بنیادین است؛ هرچند می‌توان از آن برخی ایده‌ها را برداشت کرد.

محمدمهدی جعفریان، مدیر مرکز مطالعات توسعه و رقابت نیز بیان داشت: در یک بازهٔ زمانی کوتاه نمی‌توان پلتفرم‌ها را موظف کرد که مثلاً از هوش مصنوعی استفاده کنند و همه نگرانی‌های حاکمیت را رفع کنند. باید دوره‌های زمانی تعریف شود که پلتفرم بتواند تغییرات لازم را انجام دهد.

3. رویکرد اتحادیه‌ی اروپا منجر به مهاجرت کسب و کارهای پلتفرمی به آمریکا شده است!

در پنل دوم با عنوان «مسئولیت پلتفرم‌ها در قبال محتوای آنلاین در اتحادیهٔ اروپا» مارکو مندولا، متخصص حقوق فناوری اطلاعات در خصوص رویکرد اتحادیه اروپا گفت: اتحادیهٔ اروپا با ایجاد محدودیت‌های فراوان برای استارتاپ‌ها سبب مهاجرت گستردهٔ آن‌ها به آمریکا شد و برای جبران آن در دو کشور پرتغال و استونی آزادی‌هایی را برای فعالیت آن‌ها در نظر گرفت تا بتوانند شکل بگیرند و به بلوغ برسند.

وی ادامه داد: پارلمان اروپا در مورد موضوعات جدید مثل فنّاوری‌های جدید و اقتصاد دیجیتال اختیاری را برای نمایندگان کشورها در نظر گرفته است که بر اساس آن هر نماینده‌ای می‌تواند در موضوعاتی که تخصص ندارد موضوع را به یک فرد یا شرکت متخصص واگذار کند و آن فرد یا شرکت موضوع پیشامد را راهبری کند و به تصمیم برسد. بر همین اساس، تنظیم گری مشارکتی و یا مشارکت بخش عمومی یا خصوصی در فرآیند قانون‌گذاری و سیاست‌گذاری نیز محقق می‌شود.

این رویداد قرار است تا با تمرکز بر موضوعات تخصصی حوزهٔ پلتفرم، به برگزاری ادامه دهد تا با توجه به اکوسیستم دیجیتال ایران، به چالش‌ها و راهکارهای این حوزه دست یابد.

برای دسترسی به اخبار بیشتر در مورد این رویداد به تلگرام ، بله یا آپارات رستاک سر بزنید.
صفحه‌ی رستاک در ویرگول نیز مطالب رستاک و دیگر مطالب مرتبط با تحقیقات بازار و حکمرانی ارتباطات و رسانه در ایران را به اشتراک می‌گذارد.