سیستان و بلوچستان؛ سرزمین کویر و دریا

استان سیستان و بلوچستان جزو استان‌های مهم کشور به شمار می‌رود که پس از استان کرمان به‌عنوان دومین استان پهناور کشور شناخته می شود.

اصلی‌ترین دلیل اهمیت این استان را می‌توان قرار گرفتن در موقعیت راهبردی و ترانزیتی دانست. ما در این مقاله از مجله گردشگری روم تور مروری بر این استان زیبا خواهیم داشت تا سیستان و بلوچستان را بهتر بشناسیم، اگر به این استان و آداب و رسوم آن علاقه دارید تا پایان مطلب مجله گردشگری روم تور با ما همراه باشید.

معرفی کلی سیستان و بلوچستان

استان سیستان در جنوب شرقی ایران واقع شده و بیش از یازده درصد وسعت کل کشور را از آن خود کرده است. این استان با مساحتی ۱۸۱٬۷۸۵ کیلومتر مربع، دومین استان پهناور ایران به شمار می‌رود. شهر زاهدان مرکز این استان بوده که بخش مهمی از سیستان و بلوچستان را تشکیل می‌دهد. در سال‌های اخیر، در کنار راهبردی بازرگانی و ترانزیتی این استان، کشاورزی، صنعت حمل و نقل، روابط مرزی و تجارت نیز رشد چشمگیری داشته‌اند.

استان سیستان و بلوچستان را می‌توان یکی از باارزش‌ترین استان‌های ایران دانست چرا که از معادنی نظیر مس، کرومیت، سنگ مرمر، سنگ آهک و منگنز برخوردار است. در شمال این استان خراسان جنوبی و افغانستان قرار دارد، در همسایگی مغرب آن نیز استان‌های کرمان و هرمزگان واقع شده و دریای عمان نیز در جنوب سیستان و بلوچستان جای دارد. استان سیستان و بلوچستان به طور کلی از آب و هوایی گرم و خشک برخوردار است. با این وجود تنوع آب و هوایی و اقلیمی ویژه‌ای نیز در این استان به چشم می‌خورد.

سیستان و بلوچستان از مناطق متنوع و زیبایی مانند مناطق کوهستانی، جنگلی و باتلاقی برخوردار بوده که باعث تنوع گونه جانوری و گیاهی نیز در این استان شده است. با ورود به این استان با دو قومیت سیستانی و بلوچی روبه رو می‌شوید که قوم سیستانی به زبان فارسی و قوم بلوچ با گویشی بلوچی صحبت می‌کنند. دین هر دو این اقوام اسلام می‌باشد با این تفاوت که مذهب سیستانی‌ها شیعه بوده و بلوچی‌ها اغلب از مذهب سنی پیروی می‌کنند.

مکان‌های گردشگری

استان سیستان و بلوچستان در جنوب شرقی ایران واقع شده که بخش اعظم آن را کویرهای خشک و سوزان تشکیل داده است. با این حال به دلیل وجود مناطق کوهستانی در بعضی از نواحی این استان و جریان رودخانه هیرمند، جاذبه‌های طبیعی متفاوتی در استان سیستان و بلوچستان مشاهده می‌شود. همان‌طور که میدانید استان سیستان و بلوچستان در جوار دریا قرار دارد. وجود دریا، مناطق کوهستانی و بیابانی باعث خلق مناظری زیبا و متنوع در این استان شده است. در ادامه به معرفی محبوب‌ترین مکان‌های گردشگری سیستان و بلوچستان خواهیم پرداخت.

قلعه رستم

قلعه رستم یکی از زیباترین مکان‌های تاریخی استان سیستان و بلوچستان محسوب می‌شود که بنای اولیه آن را در دوران سلجوقیان ساخته‌اند. با رفتن به این مکان منحصربه‌فرد با بناهای متعددی از دوران ایران باستان و پس از آن، روبرو خواهید شد که به نام محوطه تاریخی حوض دار شهرت دارد. قلعه رستم در فاصله دوری از جاده واقع شده و عواملی مانند شرایط جوی و عدم رسیدگی مناسب باعث وارد شدن آسیب‌های غیر قابل جبرانی به این آثار تاریخی ارزشمند شده است.

آدرس: در فاصله ۷۰ کیلومتری جنوب زابل قرار دارد. ( مشاهده روی نقشه )

شهر سوخته

شهر سوخته از دیگر آثار تاریخی و بی‌نظیر استان سیستان است که می توان به آن اشاره کرد. این اثر که جزو مکان‌های گردشگری محبوب به‌حساب می‌آید، به‌عنوان نماد تمدن کهن شرق فلات ایران نیز یاد می‌شود. در میان این محوطه باستانی آثاری به دست آمده که نمونه قابل توجهی از ابزار پیشرفته صنعتی، هنری، معماری و سایر علوم را درون خود جای داده است. این آثار تاریخی و ارزشمند نشان دهنده اقتدار و شکوه شهر سوخته در ایران باستان می‌باشد. جالب است بدانید که نام شهر سوخته در سال ۲۰۱۴ به‌عنوان هفدهمین اثر از ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.

آدرس: در ۵۰ کیلومتری از جنوب غربی زابل قرار دارد. ( مشاهده روی نقشه )

ارگ جلال آباد

ارگ جلال آباد از آثار تاریخی استان سیستان و بلوچستان به شمار می‌رود که در مرز ایران با افغانستان واقع شده است. این ارگ زیبا در اواخر دوره قاجار و اوایل حکومت پهلوی اول به دست محمد علی خان کیانی که از کارگزاران دولت انگلیس در ایران بود، ساخته شد. ظاهر ارگ جلال آباد مربعی بوده و چهار برج دیده بانی در چهار گوشه آن قابل مشاهده است.

آدرس: واقع در فاصله ۲۴ کیلومتری از شهر زابل. ( مشاهده روی نقشه )

تالاب لیپار

تالاب لیپار را می‌توان یکی از زیباترین و پرطرفدارترین جاذبه‌های گردشگری طبیعی استان سیستان و بلوچستان دانست. یکی از علت‌هایی که این تالاب را آن‌قدر خاص و متفاوت کرده، صورتی رنگ بودن آن است. دلیل صورتی رنگ بودن تالاب لیپار وجود نوعی جلبک درون آن می‌باشد. خوب است بدانید که میزان و رنگ آب این تالاب در فصول مختلف تغییر می‌کند، برای بازدید از این مکان زیبا، بهترین زمان اواسط زمستان تا نخستین روزهای بهار است.

آدرس: در ۲۰ کیلومتری شرق چابهار در نزدیکی روستای لیپار. ( مشاهده روی نقشه )

کوه‌های مریخی

کوه‌های مریخی جزو زیباترین و باشکوه ترین جاذبه‌های طبیعی استان سیستان به‌حساب می‌آیند. این کوه‌های مرتفع که با نام کوه‌های مینیاتوری نیز شناخته می‌شوند، در امتداد کوه‌های زاگرس قرار دارند. در اطراف این کوه‌ها هیچ نوع پوشش گیاهی به چشم نمی‌خورد زیرا نواحی اطراف این کوه‌ها در اصلاح زمین شناسی بدبوم هستند.

آدرس: در فاصله تقریبی ۵۰ کیلومتری شرق بندر چابهار قرار دارند. ( مشاهده روی نقشه )

قلعه چهل دختران زابل

قلعه چهل دختران زابل یکی از محبوب‌ترین آثار تاریخی استان سیستان و بلوچستان می‌باشد که در کوه خواجه قرار دارد. مردم محلی سیستان، این قلعه را با نام اوشیدا شناخته و علاقه زیادی به آن دارند. این قلعه از قدمتی به درازای دوره ساسانیان برخوردار بوده که افسانه‌های مختلفی از آن نقل می‌شود. قلعه چهل دختران بر بالای صخره‌ای بلند واقع شده و بر دره سوخته مشرف است.

آدرس: در۳۵ کیلومتری جنوب غربی زابل قرار دارد. ( مشاهده روی نقشه )

خوشمزه ترین غذاهای سیستان و بلوچستان

غذاهای استان سیستان و بلوچستان آنقدر خوش عطر و طعم می‌باشد که با یکبار امتحان شما را طرفدار دائمی خود می‌کند. همان‌طور که میدانید دامپروری در این استان رواج بسیاری دارد، بنابراین اغلب غذاهای محلی‌شان نیز از گوشت تهیه می‌شود. در ادامه بیشتر با غذاهای خوشمزه و محبوب سیستان و بلوچستان آشنا می‌شویم.

تنورچه

تنورچه یکی از خوشمزه‌ترین و پرطرفدارترین غذاهای سیستان و بلوچستان است. این غذای لذیذ که در واقع نوعی کباب مخصوص می‌باشد، به دو شیوه آماده می‌شود. در اولین روش گوشت گوسفند را به سیخ میزنند و در روش دوم به صورت درسته گوشت را کباب می‌کنند که در هر دو روش به تنور نیاز است.

ماهیگ پیچ

ماهیگ پیچ یکی از غذاهای دلچسب و خوشمزه بلوچی است که اغلب در فصول بارانی درست می‌شود. در تهیه این غذای بی نظیر جنوبی از ماهی و آرد استفاده می‌کنند، به این صورت که آرد گندم خمیری را آماده کرده و سپس آن را پهن و به دو قسمت تقسیم می‌کنند. ماهی کباب شده با برگ خرما را لای خمیر گذاشته و آن را درون تنور می‌پزند.

دوغ پا

دوغ پا یک خورشت خوش عطر و طعم سیستانی بوده که در پخت آن بجای آب از دوغ استفاده می‌کنند. این غذای معروف سیستان از ترکیباتی مانند گوشت گوساله، دوغ، لپه، زعفران، پیاز خرد شده، روغن، زردچوبه، نمک و فلفل سیاه تهیه می‌شود.

تباهگ

تباهگ یک غذای دلچسب و خوشمزه سیستان می باشد که برای تهیه آن، ابتدا گوشت را با پودر انار و نمک آغشته کرده و سپس آن را در زیر نور آفتاب بر روی طنابی آویزان می‌کنند. پس از گذشت چند روز این گوشت را با برنج پخته واین غذای بهشتی را میل می‌کنند.

اوجیزک

اوجیزک که یک نوع آبگوشت بدون گوشت سیستانی می‌باشد، دارای طعمی بسیار خوشمزه و به یادماندنی است. ادویه اصلی این غذا آچار بوده که از ترکیب آرد گندم، پیاز و زردچوبه تهیه می‌شود. ترکیبات اصلی اوجیزک از گوجه، روغن، آچار، سیب زمینی و پیاز آب تشکیل شده است.

آیین‌ها و مراسم سیستان و بلوچستان

مردمان سیستان و بلوچستان با قدمتی نزدیک به ۵۰۰۰ سال، از فرهنگ غنی و آداب و رسومی مخصوص به خود برخوردار هستند. برای بیشتر آشنا شدن با آداب رسوم جالب و کهن مردمان این استان، با روم تور همراه باشید.

عید نوروز

عید نوروز یکی از مراسمات مهم و صد البته کهن ایرانیان عید نوروز است. این مراسم در تمام نقاط کشور با آداب و رسوم مخصوص به آن منطقه برگزار می‌گردد. عید نوروز در سیستان و بلوچستان با نواختن موسیقی محلی برگزار شده و مردم را به شادی و تفریح دعوت می‌کند. پیوند عمیقی در میان بلوچ‌ها و موسیقی وجود دارد، آن‌ها با سازهایی مانند دهل، ستار و سورنا رسیدن بهار را خبر می‌دهند.

چل بازی

چل بازی یکی از مراسمات جالب سیستان و بلوچستان است. این بازی توسط دو تیم پنج نفره در رودها و تالاب های پر آب برگزار می‌گردد. اگر در فصل بهار رودها پر آب باشند می‌توانید برای تماشای این بازی به یاد ماندنی به سیستان و بلوچستان سفر کنید.

جشن عید فطر

جشن عید فطر از آن دسته آداب و رسومات استان سیستان و بلوچستان به‌حساب می‌آید که در تمام نقاط این استان با دید و بازدید، پخش شیرینی و اهنگ های شاد و جذاب همراه است .این خطه از مردم اغلب سنی بوده و اهمیت زیادی برای ماه رمضان و عید فطر قائل هستند.

لباس محلی

لباس محلی هر منطقه رابطه مستقیمی با آداب و رسوم آنجا دارد. لباس های محلی سیستان و بلوچستان نشان دهنده آداب و سنت و ذوق و هنر بی کران این منطقه می‌باشد. با ورود به این استان قطعا اولین چیزی که نظر شما را به خود جلب می‌کند، لباس‌های زیبا و متنوع زنان و مردان سیستانی و بلوچی است. لباس مردان این منطقه از پیراهن یقه باز، لباده بلند، دستار سفید، کمربند ضخیم و لباس زنان از پیراهن بلند و با حجابی کامل تشکیل شده است.

هنرهای سنتی سیستان و بلوچستان

یکی از مهمترین منبع درآمد استان سیستان و بلوچستان هنرهای سنتی آنان است. بخش اعظم این هنرها توسط دختران و بانوان هنرمند سیستانی و بلوچستانی انجام میشود. در ادامه به معرفی مهم ترین و پرطرفدارترین هنرهای سنتی این استان خواهیم پرداخت.

سوزن دوزی

سوزن دوزی یکی از مهم‌ترین صنایع دستی استان سیستان و بلوچستان را تشکیل می‌دهد که تنها از دست دستانی توانا و فکری خلاق بر می‌آید. سوزن دوزی محصولات متنوعی را به بازار ارائه می‌دهد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان رومیزی، روتختی، سجاده، سفره عقد، جانماز، کوسن، پشتی، اشارپ و...را نام برد. ایرانشهر، فنوج، زاهدان، پیپ، مته سنگ، بمپور، چانف نیکشهر و روستای ایرندگان جزو مراکز اصلی سوزن دوزی استان سیستان و بلوچستان به‌حساب می آیند.

سیاه دوزی

سیاه دوزی یکی دیگر از هنرهای سنتی سیستان و بلوچستان است که برای تزیین سرآستین و پیش سینه لباس مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این هنر تنها از نخ سیاه رنگ که معمولاً از جنس ابریشم می‌باشد، استفاده می‌کنند. این هنر با ارزش به عنوان یکی از محبوب‌ترین و پرطرفدارترین سوغات در بین گردشگران به شمار می‌رود.

خامه‌ دوزی

خامه دوزی که با نام های خامک دوزی، خمک دوزی وسفید دوزی نیز شناخته میشود، یکی دیگر از هنرهای سنتی سیستان و بلوچستان به حساب می‌آید. از این هنر زیبا و ارزشمند در تزیین لباس، رومیزی، کوسن و جانماز استفاده می‌شود.

حصیربافی

حصیر بافی یکی از هنرهای مهم استان سیستان و بلوچستان به شمار می‌رود که نقش مهمی را در زندگی مردم سیستان و صنعت سوغات آن ایفا می‌کند. مردمان محلی این هنر را در سیستان با نام خولک و در بلوچستان با نام تگرد می‌شناسند. از محصولات تولیدی حصیربافی میتوان سایه بان، پرده، توتن (نوعی قایق حصیری)، جارو، صندل، زیرانداز، جانماز، خورجین و سبد کوچک را نام برد.

سکه دوزی

سکه دوزی پس از سوزن دوزی، از جایگاه ویژه‌ای در هنر سیستان و بلوچستان برخوردار است. در این هنر با ارزش از وسایلی نظیر آینه‌های ریز و درشت، دکمه صدفی، پولک، منجوق و مروارید، پارچه، سکه و صدف، نوار یراق و خرمهره استفاده میشود. محصولات هنر سکه دوزی بیشتر در ازدواج، جشن ها و مراسم شادی کاربرد دارد.

پریوار دوزی

پریوار دوزی که نوعی هنر گلدوزی بر روی پارچه است، حاصل دوخت مستقیم برروی جامه می‌باشد. این هنر منحصربه‌فرد در بین اهالی بومی رایج بوده و اغلب در روستاهای شهرستان سراوان و ایرانشهر کاربرد دارد. در پریوار دوزی زمینه کار پارچه بوده و تنها بخشی از کل زمینه با دوخت پر میشود.

کلام آخر

استان سیستان و بلوچستان یکی از بهترین استان‌های کشور ایران به شمار می‌رود که علاوه بر داشتن زیباترین مکان‌های دیدنی و تاریخی، از هنرهای دستی و غذاهای محلی بسیار خوش عطر و طعمی نیز برخوردار است. سفر به این استان قطعا به یکی از به یاد ماندنی‌ترین سفرهای شما تبدیل خواهد شد. ما در این مقاله از آژانس گردشگری روم تور سعی کردیم تا به معرفی کاملی از استان سیستان و بلوچستان بپردازیم، امیدواریم که مطالب این مقاله گردشگری روم تور برای شما مفید بوده باشد.