فصل اول – قسمت اول: معرفی سازها

اولین چیزی که یه شنونده‌ی واقعی موسیقی باید با اون آشنا باشه صدای سازهای مختلفه. لازم نیست بتونیم صدای تمام سازهایی که تو موسیقی به کار میرن رو تشخیص بدیم اما بسته به نوع موسیقی که گوش میدیم باید بتونیم صدای یک سری سازهای مشهورتر رو شناسایی کنیم. از اونجایی که زمینه‌ی فعالیت ما موسیقی امروزی یا اصطلاحا پاپه، توی این پادکست در مورد سازهایی حرف میزنیم که بیشتر توی این سبک از موسیقی به کار میرن.

یک، گیتار.

گیتارها انواع مختلفی دارند که هر کدوم از اون‌ها صدای خاص خودش رو داره. اکثر ما با گیتار کلاسیک آشنایی داریم و احتمالا از نزدیک هم اون رو دیدیم. گیتار کلاسیک همون گیتاریه که توی ویدیوهای اینستاگرام دست اکثر خواننده‌های آماتور میبینیم. گیتار کلاسیک شش تا سیم داره سه تای اون‌ها از جنس پلاستیک، و سه تای دیگه از جنس فلز هستن. صدای گیتار کلاسیک اینطوریه:

(1:53 تا 2:06)

یه نوع دیگه از گیتار که کمتر شناخته شده است، گیتارآکوستیکه. گیتار آکوستیک از نظر ظاهری چندتا فرق جزیی با گیتار کلاسیک داره. اولا سیم های گیتار آکوستیک همگی فلزی هستند. دوما اندازه‌ی کاسه‌ی گیتار آکوستیک عموما از گیتار کلاسیک بزرگتره و در نهایت دسته‌ی گیتار آکوستیک، باریک تر از دسته‌ی گیتار کلاسیکه اما این اختلاف‌های شاید جزئی، باعث شده تا صدای گیتار آکوستیک اولا زنگدار باشه، دوما ماندگاری یا ساستین بیشتری هم داشته باشه. صدای گیتار آکوستیک اینطوریه:

(2:47 تا 3:08)

نوع دیگه ای از گیتار که طرفدارهای موسیقی راک و بلوز بیشتر باهاش آشنا هستن، گیتارالکتریکه. گیتارهای الکتریک انواع و اقسام مختلفی دارند اما نوع مصطلح تر اون، گیتار الکتریک با بدنه صلب یا اصطالحا سالید بادیه. میشه گفت گیتار الکتریک یک گیتار آکوستیکه که کاسه‌ی اون کوچکتر و در خیلی از مواقع با یک چوب صلب و یک تیکه عوض شده و چند تا قطعه‌ی الکتریکی هم برای تقویت صداش به اون اضافه شده. صدای سیم‌های گیتار الکتریک توسط قطعات الکتریکی که بهشون پیکاپ میگن و روی بدنه‌ی گیتار نصب شده‌ان گرفته شده، و از طریق یک کابل به آمپلی فایر یا بلندگو منتقل میشه.

ما میتونیم توی این مسیر یه سری دستگاه‌ها اضافه کنیم تا افکت‌های مختلفی رو به اون بدیم و در نتیجه صداهای متنوعی رو با این گیتار تولید کنیم. صدای گیتار الکتریک در حالت کلی به دو نوع مختلف تقسیم میشه. زلال یا کلین، خشن یا همراه با دیستورشن. صدای کلین گیتار الکترونیک اینطوریه:

(4:17 تا 4:45)

و صدای با دیستورشن اون به این صورته:

(4:49 تا 5:15)

خاطرتون باشه که این گیتارها علاوه بر شکل ظاهری توی یه چیز مهم دیگه هم با هم تفاوت اساسی دارن. تکنیک نوازندگی.

دوم، گیتار بیس.

علت اینکه این ساز رو در بخش گیتارها معرفی نکردیم، اینه که اگرچه این ساز مانند گیتار کوک میشه اما منشا اون گیتار نیست بلکه از سازی به نام کنترباس سرچشمه گرفته. کنترباس، سازیه شبیه به ویالون سل اما بزرگتر، نوازده‌اش، اون رو به صورت ایستاده و با انگشت‌هاش مینوازه. گیتار بیس همونطور که از اسمش پیداست، کاملا شبیه گیتاره منتها طول دسته‌اش بلندتر، و ضخامت سیم‌هاش بیشتره.

دلیل دوم برای معرفی گیتار بیس جدا از انواع گیتارها، نقش اون در قطعات موسیقیه. گیتار بیس برخلاف دیگر گیتارها، عموما نقش ساز پس‌زمینه رو بازی میکنه و به عبارتی بستر رو برای اجرای بقیه‌ی سازها فراهم میکنه. گیتار بیس هم مثل اغلب سازها انواع مختلفی داره. از آکوستیک گرفته تا الکتریک. از چهارسیمه گرفته تا شش سیمه و حتی هفت سیمه و بیشتر اما متداول ترین نوع گیتار بیس در دنیا، نوع چهار سیمه‌ی الکتریک اونه. فراموش نکنیم که گیتار بیس، نوت‌های بم رو اجرا میکنه. صدای این ساز اینطوریه:

(7:05 تا 7:29)

سوم، درامز.

درامز یک ساز کوبه‌ایه یعنی سازی که با ضربه زدن نواخته میشه. به احتمال قوی درامز رو همه‌ی شما میشناسید. درامز همون سازیه که توی ایران، به اشتباه به جاز مشهور شده که البته اسم غلطیه. همون سازیه که نوازنده روی یک صندلی پشت یکسری از تبل های مختلف میشینه، و با دوتا چوبی که به دست میگیره بهشون ضربه میزنه. درامز انواع بسیار متنوعی داره و هر نوازنده قطعات مورد علاقه‌ی خودش رو کنار هم میچینه و میشه گفت هر درامر، یا نوازنده‌ی درامز، ساز مخصوص به خودش رو داره. صدای ساز درامز اینطوریه:

(8:12 تا 8:31)

چهارم، کیبورد:

کیبورد یک ساز جدید از خانواده‌ی سازهای کلاویه‌ای یا کلید داره. این ساز رو شاید توی عروسی‌ها دیده باشید. سازی شبیه پیانو که کلی دکمه و اهرم و چراغ روشه و میتونه صدای سازهای مختلف رو شبیه سازی کنه اما مصطلح ترین صداهایی که از کیبورد توی موسیقی‌های مردمی میشنویم، صدای پیانو و ارگه. صدای کیبورد در حالت پیانو، که احتمالا همه میشناسینش، اینطوریه:

(9:02 تا 9:22)

صدای کیبورد در حالت ارگ هم این شکلیه:

(9:27 تا 9:59)

پنجم، ویولن.

کمتر کسی پیدا میشه که ساز ویولن رو نشناسه و یا تا حالا صداش رو نشنیده باشه. ویولن یک ساز زهی، و یا سیمیه که با وسیله‌ای به اسم آرشه نواخته میشه. ویالون یکی از اصلی‌ترین سازهای موسیقی کلاسیکه اما به دلیل موسیقی گوشنوازش، خیلی راحت راه‌ش رو به انواع دیگه‌ی موسیقی پیدا کرده. مثلا ویولنی که توی موسیقی ایرلندی یا توی موسیقی محلی کشور آمریکا استفاده میشه و به غیر از تکنیک نواختن فرق چندانی هم با ویولن شناخته شده نداره، اسمش هست فیدل. صدای ویولن که احتمالا همه‌ی شما شنیدینش، اینطوریه.

(10:41 تا 11:01)

حالا که اسم و صدای چند ساز مصطلح در موسیقی مردمی یا پاپ رو شنیدیم، میریم سراغ مرحله‌ی بعدی یعنی تشخیص اون‌ها در قطعات موسیقی مختلف. تشخیص سازهای مختلف فقط و فقط از یک راه امکان پذیره. به دقت گوش دادن. کاری که ما قراره بکنیم، اینه که تشخیص بدیم چه سازهایی تو یک قطعه موسیقی وجود دارن و مهم‌تر از اون، هر کدوم چه نوایی رو مینوازن و برای این‌کار، لازمه که آهنگ مورد نظرمون رو چندبار گوش بدیم و هربار تمرکزمون رو بذاریم روی یک ساز به خصوص. با تمرین و ممارست، به جایی میرسیم که دیگه لازم نیست قطعات موسیقی رو برای تشخیص سازها و نواهاشون چند بار گوش بدیم و تو همون دفعه‌ی اول میتونیم همه‌ی این‌ها رو تفکیک بکنیم.

برای اینکه بهتر متوجه منظور من بشید یک قطعه‌ی کوتاه براتون اجرا میکنیم که از سازهای مختلفی درساختن و نواختن‌اش استفاده شده. اول بخش مربوط به هرساز، که در اصطلاح موسیقی بهش لاین میگن رو جداگانه اجرا میکنیم، بعد همه‌ی اون لاین‌ها رو با هم ترکیب میکنیم. اون وقت سعی میکنیم صدای هر ساز، و چیزی که مینوازه رو تشخیص بدیم. لاین مربوط به درامز اینطوریه:

(13:02 تا 13:40)

و این هم مربوط به گیتار بیس

(13:44 تا 14:12)

و این لاین گیتار آکوستیک.

(14:15 تا 14:54)

لاین کیبورد در حالت ارگ

(14:58 تا 15:26)

و در نهایت، لاین گیتار الکتریک.

(15:32 تا 15:59)

حالا این لاین‌ها که قطعات پازل آهنگ ما رو تشکیل میدن رو کنار هم قرار میدیم و یک بار دیگه بهشون گوش میدیم. سعی کنید لاین‌هایی که شنیدید رو از هم تفکیک کنید و همزمان با آهنگ اصلی، اون رو به صورت جداگانه حس کنید.