سمنو، آی سمنو | همه چیز درباره سمنو از طرز تهیه تا رسم و رسوم ایرانی

هرچند سمنو «گل هفت‌سین» و «مال پای هفت‌سین» است و نزدیک به نوروز می‌آید ولی جزو آن دسته از خوردنی‌هایی است که می‌تواند خارج از موقع و فصل هم در برنامه غذایی باشد و برای خوردنش مقید به آمدن نوروز و بهار نبود.

سمنو حلوا‌مانندی پخته‌شده از گندم  است که بین وعده‌های اصلی و فرعی در رفت‌وآمد است؛ گاهی به شکل غذا برای صبحانه یا شامی سبک و گاهی در ‌وعده‌های میانی می‌توانیم میلش کنیم، ‌در هر شکل دوست‌داشتنی است.

این خوراکی خوشمزه، بین بيش‌تر کشورهایی که نوروز را جشن می‌گیرند، مشترک است. در ایران قدیم به سمنو، سمنک می‌گفتند. همسایه‌های‌مان در افغانستان هم به آن سمنک، در ازبکستان سومَلَک، در قزاقستان سومالاک و در تاجیکستان سومنک می‌گویند.

آماده‌سازی و تهیه و طبخ سمنو

آماده‌سازی و مقدمه‌چینی سمنو به اندازه‌ی پختنش دقت و توجه لازم دارد. به این صورت که گندم‌های سالمی انتخاب می‌شوند که قابلیت سبز شدن داشته باشند. آن را خوب تمیز و در آب خیس می‌کنند تا جوانه بزند. گندم‌های نیشک‌زده را در سینی می‌ریزند و رویشان را پارچه‌ای مرطوب پهن می‌کنند تا جوانه‌ها رشد کنند. باید آنها را در جای دور از آفتاب گذاشت چون اگر نور ببینند سریع سبز می‌شوند و طعم سمنو، تلخ می‌شود. این مرحله‌ی مهمی از فرایند سمنو است که شیرینی و تلخی‌اش دست همین نیشک‌ها است.

در مرحله‌ی بعد آنها را می‌کوبند، شیره‌اش ‌را می‌گیرند و با آرد روی حرارت ملایم می‌گذارند و مدام هم می‌زنند تا بافتی یک‌دست پیدا کند و خامی آردش از بین برود. این هم زدن مداوم هم یکی دیگر از فوت‌های بهتر شدن سمنو است. ترکیب شیره و آرد ذره‌ذره خود را می‌گیرد و غلیظ می‌شود. به اینجا که رسید مغزهایی مثل گردو و بادام، چه بی‌پوست و چه با پوست، در آن می‌ریزند و آن را دم می‌کنند تا چند ساعت بعد که سمنو قوام بیاید.

کیفیت و سلامت گندم

مهمترین چیزی که در کیفیت سمنو نقش دارد، ماهیت گندم و آرد آن است. گندم سمنو باید مطلوب و دور از آفت و پوسیدگی باشد. دانه‌های پُر و سفت گندم نشانه‌ای از کیفیتش دارد. همچنین مهم است که گندم‌های سمنو تمیز باشد و آلودگی و ضایعاتی در آن نباشد.

در سمنوی ساوا تمام این مشخصه‌های کیفیت گندم دیده شده؛ گندمش، گندم دیم قزوین است و کاملا تمیز و در سلامتی کامل به سر می‌برد و آردش هم آرد کامل گندم است. این خصوصیت را از بافت متخلخل و سبکی که دارد می‌توانیم تشخیص دهیم.

+مشاهده و خرید سمنو گندم محلی ساوا

شکر و افزودنی‌های دیگر

در فرایند آماده‌سازی سمنو، جوانه‌های نقره‌ای گندم در اثر کوبیدن و حرارت دیدن، نشاسته‌هایش می‌شکند و قند تولید می‌کند. بنابراین، سمنو برای شیرین شدن نیازی به شکر و افزودنی‌های دیگر ندارد.

پس اگر به دنبال سمنویی هستید که شیرینی و طعمش طبیعی و بدون افزودنی است، می‌توانید به سمنوی ساوا اعتماد و با خیال راحت از این خوردنی‌ سالم میل کنید. سمنوی ساوا همچنین از وجود مواد نگه دارنده در امان است. بنابراین اگر تازه‌تازه خرید کنیم و آن را در رژیم غذایی‌مان به موقع بخوریم، نیازی هم نیست که نگه‌دارنده‌ای داشته باشد.

در کتاب آیین شهرداری در قرن 7، اثر ابن اخوه، که درباره مسائل مربوط به دانش اقتصاد و كسب و كار است، از سمنو این‌طور نوشته که سمنوی مانده را شکسته نامند و به تازه نیامیزند و بهترین سمنو آن است که خوب پخته شده و حلاوتش بیشتر باشد. محتسب باید همه این امور را نظارت کند.

آیین و رسم سمنو

سمنو از جمله خوراک‌های آیینی و با رسم و رسوم است و این میراثی است که از گذشته به امروز رسیده. مهم‌ترین قسمت آیین سمنوپزان، مشارکتی بودن آن است. پختن سمنو چون زمان‌بر است و برای به عمل آمدنش نیاز به نیروی زیاد است پس فضایی جور می‌شود برای همیاری و مشارکت جمعی افراد که آیین‌هایی هم با خود می‌آورد. خواندن نماز و دعا، شعر و روضه‌خوانی‌ها، دف‌زنی و شکستن آجیل مشکل‌گشای دورهم، از جمله رسم‌هایی است که تا امروز زنده نگه داشته شده است.

در زمان قاجار، زنی به نام «ماماشَمَلی» مسئول پخت سمنو و گفتن ذکر بود. در مکان سمنوپزان فقط او حضور داشت و تا او اجازه‌ی ورود نمی‌داد، کسی نمی‌توانست وارد آنجا ‌شود.

خوشبختانه رسم سمنوپزی و آیین‌های وابسته به آن، در سال ۱۳۹۴، در فهرست آثار ناملموس ملی ثبت شد که می‌توان به آن افتخار کرد.