فونت فارسی؛ کاربرد، قیمت، کپی‌رایت و انصاف!

بعضی از نکاتی رو که قبلن نوشته بودم دربارهٔ مسائل حاشیه‌ای مرتبط با فونت فارسی به طور خلاصه اینجا آوردم. از نظرات شما هم مثل همیشه استقبال می‌شه:

فونت فقط برای کتاب و روزنامه نیست!

این مسئله رو از اولین طراحی‌های فونتم حدود ۱۰ سال پیش تا حالا مدام دارم می‌نویسم تو مقاله‌ها و می‌گم هر جا که بحث می‌شه، اما باز هم کسایی هستن که همون ثانیهٔ اول می‌گن که با این فونتها که نمی‌شه متن ریز تو کتاب چاپ کرد یا روزنامه در آورد. تو همهٔ فونتهای دنیا اعم از لاتین و عربی و فارسی و… فونتهای به اصطلاح دکوراتیو، درتی، دیستورتد و… یا یه جورایی که ملت علاقه دارن بگن «فانتزی!» دیده می‌شه و لازم هم هست و تعدادشون هم کم نیست. فونت فارسی هم نیاز داره به این نوع فونتها. فارغ از این که فونتهای من در این زمینه موفق هستن یا نه، بحث اصلی این هست که فونت فقط برای نشر رومیزی نیست. امیدوارم این مسئله روشن شده باشه :) فونتهایی مثل فونتهای «سیاوش» می‌تونن تو کارهای گرافیکی، تایپوگرافی، پوستر، طراحی جلد کتاب، تصویرسازی با حروف، ساخت پترن و… کاربرد داشته باشن.

چه رایگان، چه پولی!

طراحی یک فونت کار وقت‌گیری هست و معمولن نیازمند به روز رسانی مداوم. چه فونت مناسب نشر رومیزی و چه فونتهای مناسب کارهای گرافیکی، رایگان یا پولی بودنشون ارزش اضافی یا کمی براشون ایجاد نمی‌کنه. طراح فونت به هر دلیلی ممکنه فونتش رو رایگان و یا پولی عرضه کنه و این یک امر شخصی هست. ممکنه بعضی از فونتهای رایگان همین سایت، به نظر بعضی کاربران مفیدتر از فونتهایی باشن که برای فروش گذاشته شدن.

کپی‌رایت نداریم، ولی انصاف که داریم!

به نظرم این داستان که چند وقتی هست بین برخی علاقه‌مندان و گاهی متعصبان و بعضی فروشندگان فونت در افتاده که داره سعی می‌کنه به علت منافع شخصی، با هر ترفندی ثابت کنه که در ایران کپی‌رایت داریم، برای اشخاص عادی و همین طور کاربرانی که سالها به طور قانونی و رسمی و… به نقض قوانین کپی‌رایت عادت کردن، خنده‌داره! وقتی سالها همین صاحبان سایت‌ها و بلاگ‌ها و برنامه‌نویسان و توسعه‌دهندگان و طراحان و… همه و همه صدها هزار دلار نرم‌افزار و فونت خارجی رو بدون خریدن دانلود کردن و ازشون بهره بردن و بردیم، این که به محض این که خودمون محصولی تولید کردیم، به یک باره تغییر موضع بدیم و چون منافع خودمون در میان هست، ادعا کنیم که در ایران کپی‌رایت اجرا می‌شه، یک جور دو رویی هست به نظرم. وقتی وزارتخونه‌ها به طور رسمی به بسته‌های نرم‌افزاری مجوز می‌دن که هزاران برنامهٔ کرک شده و فونت لاتین و فارسی و عربی و… رو در خودشون جمع کردن و صدا و سیما هر روز برنامه‌هایی رو پخش می‌کنه که در واقع حقوق انتشار اونها رو نخریده، چطور می‌شه ادعا کرد که ایران به اون چند برگهٔ مرتبط با کپی‌رایتی که امضا کرده، پایبند هست؟ ایران خیلی چیزها رو خیلی جاها امضا می‌کنه که هیچ ارزش حقوقی و قانونی‌ای براش نداره.

پس نخستین گام، پذیرفتن واقعیت هست و نه فرار کردن و تظاهر به چیزی که وجود نداره. خب حالا که کپی‌رایت نداریم، آیا باید شروع کنیم به دانلود فونت‌های فارسی بدون اجازه و رضایت طراح؟ آیا باید اونها رو تغییر داده یا نداده، بذاریم رو انجمن‌ها و سایت‌ها واسه دانلود؟ مسلمن نه! کپی‌رایت نداریم، ولی انصاف که داریم! خیلی چیزها در ایران در قانون نوشته نشده، اما آیا ما اخلاقیات و درستی و راستی رفتارمون رو حتمن باید بر اساس قوانین اجرایی مملکت، شکل بدیم؟ فکر نمی‌کنم! اگر این طور بود احتمالن مدتها پیش کل مملکت فرو ریخته بود!

به نظرم راه‌حل خیلی ساده‌تر از اونی هست که تصور می‌کنیم: اگر واقعن به فونتی که در داخل ایران برای فروش گذاشته شده، نیاز داریم، اون رو بخریم و دیگران رو هم به لینک اصلی هدایت کنیم. اما اگه می‌خوایم فقط اون رو گوشهٔ هاردمون داشته باشیم و به همین دلیل به نظرمون قیمتش زیاد میاد، خب بریم سراغ فونتهای رایگان که تعدادشون هم کم نیست. هیچ دلیلی هم برای به اشتراک گذاشتن فایل فونتهای دیگران در اینترنت یا از طریق ایمیل و فلش‌دیسک و اینها نیست. برای اینکه قیمت‌ها این قدر پایین هست که به سختی به قیمت یک پیتزا می‌رسه! :)

یادم اومد یه اشاره‌ای هم این آخرش بکنم به قانون حمایت حقوق مولفان و مصنفان و هنرمندان که برای هر محصول ادبی و هنری که در ایران تولید، طراحی یا ساخته می‌شه یه سری حمایت‌ها و برای متخلفین مجازاتهایی در نظر گرفته. که خب از هیچی بهتره!

متن کامل این نوشته