تجربه سامانه «نام»: ابزار کمک تصمیم گیر جهت نامگذاری اماکن و معابر شهری

امروزه یکی از مولفه ­های اساسی هویت شهری نام گذاری معابر و اماکن شهری به شمار می رود، نام گذاري خيابان ها صرفا ابزاري براي جهت يابي نيست، موضوعی فراتر از یک نام که در برگیرنده­ی وجوه مختلفی از حیات شهرهاست و ابعاد اجتماعي و سياسي مختلفي دارد.

نامگذاري مکان هاي عمومي از نظر عملي و نظري اهميت بسزايي دارند و با توجه به چنين اهميتي، نامگذاری اماکن و معابر شهری را در واقع می توان حکم شناسنامه یک شهر توصیف نمود.

مدیریت و نامگذاری معابر شهری نیازمند تصمیم­ گیری و برنامه ­ریزی جامع و هماهنگ دستگاه ­های ذیربط مدیریت شهری است.

فرآیند نامگذاری معابر چگونه است؟

نامگذاری معابر، خیابان‌ها، میادین و بزرگراه‌ها به نام شهدا، شخصیت‌ها، چهره‌های برجسته علمی، فرهنگی، سیاسی و هنری اقدامی برای زنده نگه داشتن یاد و خاطره و پاسداشت خدمات آنها است.در هر کشور شخصیت‌های برجسته‌ای در حوزه‌های مختلف علمی، فرهنگی، هنری و سیاسی وجود دارد که در طول دوران زندگی خود خدمات زیادی به همه یا بخشی از افراد جامعه انجام داده‌اند؛ شاعرانی که با میراث گرانقدر خود زبان و هویت یک قوم را حفظ می‌کنند، هنرمندانی که فرهنگ یک ملت را پاس می‌دارند، رجال سیاسی که سبب نوسازی نظام اداری یا حفظ تمامیت ارضی یا جلوگیری از فروپاشی یک کشور می‌شوند، نیک‌اندیشانی که با دهش مال خود بخشی از نیازهای جامعه را تامین می‌کنند و شهدایی که با ایثار با ارزش‌ترین سرمایه وجودی خود خاک کشور را از تجاوز بیگانه حفظ و استقلال ملی را تضمین می‌کنند در عِداد این افراد قرار دارند.

معمولا مسئولان کشورهای مختلف برای پاسداشت یاد و خاطره این افراد اقداماتی را انجام می‌دهند که نامگذاری معابر، خیابان‌ها و میادین به نام این شخصیت‌ها از رایج‌ترین آن‌ها است. در کشور ما این اقدام بر اساس آیین‌نامه اجرایی و دستورالعمل آن انجام و مسئولیت نظارت بر آن بر عهده "شورای نظارت بر نامگذاری معابر" است که در سطوح مختلف ملی، استانی و شهرستانی تشکیل می‌شود.

بر اساس بند ب ماده ۷ "دستورالعمل اجرایی آیین‌نامه نظارت بر نامگذاری شهرها، خیابان‌ها، اماکن و مؤسسات عمومی" و بند ۲۴ ماده ۷۱ ‌قانون "تشکیلات، وظایف و انتخاب شوراهای اسلامی کشور و انتخاب شهرداران" مصوب۱۳۷۵ نامگذاری معابر، میادین، خیابان‌ها، کوچه و کوی در حوزه شهری و تغییر نام آن‌ها توسط شورای اسلامی شهر انجام می‌شود.

بر اساس بند ۱ ماده اول "آیین‌نامه نامگذاری شهرها، خیابان‌ها، اماکن و مؤسسات عمومی" که در ۱۷ آبان ۱۳۷۵ به تصویب رسید، نام شخصیت‌های مهم تاریخ صدر اسلام و انقلاب اسلامی و شهدای گرانقدر آن و حوادث مهم تاریخ مبارزات اسلامی مردم ایران در اولویت نخست و نام‌ شخصیت‌های فرهنگی، ادبی، علمی، سیاسی و تاریخی ایران و اسامی راجع به اندیشه، فکر و هنر و نیز مظاهر طبیعت زیبای ایران در مرتبه بعد نامگذاری قرار دارد.

بر اساس بند ۷ این ماده نیز امکان نامگذاری شخصیت‌های سیاسی و مردمی و اماکن خارجی به منظور ایجاد پیوندهای سیاسی و فرهنگی با کشورهای دیگر وجود دارد، البته پیشنهاد این اقدام باید از سوی وزارت امور خارجه و باشد و به تایید شورای فرهنگ‌ عمومی کشور برسد تا قابلیت اجرا داشته باشد، از سوی دیگر در این زمینه اولویت با کشورهای اسلامی است.

در بند ۱۰ این ماده تاکید شده فروشگاه‌ها، شرکت‌ها و مراکز کار و پیشه باید از گذاشتن اسامی خارجی جدا خودداری کنند و نام این مکان‌ها باید فقط به زبان فارسی باشد؛ مگر در مواردی که‌ به تشخیص شورای فرهنگ عمومی این اقدام برای ایجاد پیوندهای فرهنگی، علمی و سیاسی ضروری باشد.

بر اساس بند ۲ ماده دوم این آیین‌نامه شهرها، شهرک‌ها، بندرها، رودها، جزیره‌ها، بزرگراه‌ها، خیابان‌ها، بازارها و کوچه‌ها، مدارس و مهدهای کودک‌ها، موسسات تحقیقاتی و مجامع علمی و ‌فرهنگی، تالارهای عمومی، بیمارستان‌ها و مراکز بهداشتی و درمانی، سینماها و مراکز تفریحی و باغ‌ها و بوستان‌ها، میدان‌ها و پایانه‌ها، فرودگاه‌ها، ‌ایستگاه‌های راه‌آهن، پالایشگاه‌ها، کارخانه‌ها، بانک‌ها، مراکز ورزشی و باشگاه‌ها، فروشگاه‌ها، شرکت‌ها و مراکز کار و پیشه که جدیدالاحداث است مشمول نامگذاری است و برای تغییر نام اینگونه مراکز نیز باید طبق دستورالعملی که شورای فرهنگ عمومی تعیین می‌کند، اقدام شود.

با توجه به شواهد، در کلان شهر تهران مشکلات زیادی در رابطه با مدیریت و نامگذاری خیابان ها و کوچه ها تا کنون وجود داشته است. مشکلاتی که مسئولان شهری و شهروندان با آنها درگیر بودند، نبود نقشه های دیجیتال و به روز از معابر، نبود امکان جست و جوی سریع و دقیق در معابر، وجود معابر تکراری و بی­نام، در دسترس نبودن اطلاعات تکمیلی معابر برای مدیران شهری از جمله این مشکلات بوده است.

اما چرخه مدیریت و نامگذاری اماکن و معابر شهر تهران با بکارگیری روالی استاندارد، قابل پیگیری و یکپارچه در تغییر نام اماکن و معابر در مجموعه شهرداری تهران میتواند باعث ایجاد روندی سهل و ساده برای استفاده کاربران و مدیران طرح باشد تا بسیاری از مشکلات در این روند حذف و تاثیر مثبتی در تمام بخش­های شهری داشته باشد.

مواجهه با تمامی این مشکلات و سایر چالش‌هایی نظیر عدم امکان گزارش‌گیری مناسب از مصوبات کمیسیون نام‌گذاری شورا، نبود وحدت رویه در مناطق و عدم وجود استاندارد در درج نام‌ها به انگلیسی موجب شد سازمان فاوای شهرداری تهران، سامانه نام گذاری اماکن و معابر «نام» را به منظور ایجاد روالی استاندارد، قابل پیگیری و یکپارچه در تغییر نام اماکن و معابر در مجموعه شهرداری تهران تعریف و پیاده سازی نماید.

این سامانه یک روال فرآیند محور بوده که با ایجاد کارتابل برای تمامی نقش های موثر در فرآیند نام گذری از نقطه شروع ( روابط عمومی منطقه ) تا پایان روال اجرایی که نصب تابلو در معابر و اماکن می باشد را در بر می گیرد.

این سامانه علاوه بر امکانات عمومی یک سامانه فرآیند محور مکانی، امکاناتی از قبیل نمایش نقشه معابر، مدیریت و گزارش گیری نام معابر مبتنی بر نقشه (با جستجوی گونه بندی‌های مختلف)، جلوگیری از ایجاد نام تکراری در معابر، جستجو و دسترسی دقیق محل درخواست بر روی نقشه، نمایش سابقه تغییرات نام معبر و ... را در فرآیند مکانیزه نام‌گذاری معابر به همراه خواهد داشت.

در آینده نزدیک امکان ثبت درخواست تغییر نام معابر توسط شهروندان، دریافت نظرات شهروندان درخصوص تغییر نام یک معبر و یا پیگیری درخواست‌های ثبت شده شهروندی از طریق اپلیکیشن نقشه همراه تهران با نام «رایا» که نقشه همراه تهران و گردشگری برای شهروندان است.

از جمله ویژگی‌های این نقشه همراه می‌توان به مواردی مثل قابلیت جستجوی اماکن، معابر و محله‌ها، ارائه تصاویر پانوراما از معابر، نمای سه بعدی ساختمان‌ها، مسیریابی خودرو، حمل و نقل همگانی و.. اشاره کرد و همچنین بر روی سامانه آنلاین نقشه شهر تهران (map.tehran.ir) ایجاد خواهد شد.