دنیایی که نمی بینیم/1: سانسور غیر عامل

سلام

در این نوشته می خواهم حرف های عجیبی بزنم، عجیب نه برای من بلکه برای اکثر کسانی که این نوشته را می خوانند و از الان مثل روز برای من روشن است که در برابر آن موضع مخالف خواهند گرفت. من نه می خواهم و نه می توانم کسی را مجبور به پذیرفتن کنم، اما از شما می خواهم قبل از اعلام مخالفت، ابتدا این نوشته تا را انتها بخوانید و سپس در باره ی آن فکر کنید و اگر دلیلی منطقی و قابل استناد برای مخالفت داشتید حتماً در بخش نظرات مخالفت خود را ابراز کنید.

مفهوم غیر عامل

مفهوم غیر عامل به خودی خود مفهموم گنگی است و وقتی به مفهومی دیگر سوار می شود در وهله ی اول آن را گنگ و نا نفهوم می کند و فهم آن را دشوار می کند اما در ساده ترین حالت می توان مفهوم غیر عامل را در کل برخورد غیر مستقیم و نا محسوس با موضوع دانست. به جای برخورد مستقیم و هزینه زا و محسوس می توان از ابتدا مانع بوجود آمدن موضوع برخورد شد و در صورت ایجاد با آن بدون ایجاد هزینه برخورد کرد.

غیر عامل سازی مفهوم

مفاهیم بسیاری در دنیای امروز غیر عامل سازی شده اند و ما متوجه آن ها نیستیم مثلاً مخالفت غیر عامل والدین با کودک، کودک خواسته ای دارد که والدین موافق آن نیستند به جای برخورد مستقیم با موضوع و دراوردن جیغ کودک (برخورد هزینه زا برای والدین و محسوس برای کودک)، حواس کودک را پرت می کنند یا آن را مشروط به یک امر نا شدنی می کنند. این نوع مخالفت اول هدف والدین را تامین کرده است، دوم هزینه زایی ندارد یا آن را به آینده موکول کرده است سوم کودک احساس مخالفت نمی کند به همین راحتی! نکته ی جالب اینجاست که به خاطر گنگ بودن و نا محسوس بودن مفهوم غیر عامل، خود والدین هم متوجه مخالفت غیرعامل خود نمی شوند یعنی به صورت خودآگاه مخالفت غیر عامل نمی کنند بلکه ناخوداگاه این کار را انجام می دهد. اجازه بدهید برای روشن شدن هرچه بیشتر، یک مثال ملموس بزنیم

پدافند غیر عامل

حتما تا به حال این اصطلاح به گوش تان خورده است، کمی این مفهوم را کاوش کنیم. پدافند نظامی مجموعه اقداماتی است که مانع اجرای عملیات دشمن بر علیه مواضع یا نیرو های خودی می شود. آنچیزی که کلمه ی پدافند در ذهن ما می اورد عمدتاً پدافند عامل مانند سامانه های ضد هوایی یا رادارها است اما پدافند مفهومی است که به خوبی وجه غیرعامل را پذیرفته است برای مثال تاسیسات هسته ای ایران در معرض بالاترین احتمال حمله ی نظامی از سمت دشمن قرار دارد پدافند عامل چگونه از این تاسیسات محافظت می کند؟

• تحرکات دشمن را شبانه روز رصد می کند
• در صورت مشاهده ی تحرکات مشکوک آماده ی برخورد می شود
• با حرکت جنگنده های دشمن به سمت مرز رادار کشف شروع به فعالیت می کند
• با کشف هدف و تعیین متخاصم بودن آن، رادار رهگیری شروع به فعالیت می کند
• با رهگیری هدف، موشک شلیک می شود و رادار کنترل آتش آنرا به سوی هدف هدایت می کند

به تک تک موارد و پیچیدگی و هزینه ی هرکدام فکر کنید، رصد شبانه روز تحرکات دشمن به عوامل متعدد اطلاعاتی نیاز دارد، باید در تمام جغرافیای ایران سامانه ی راداری و پدافندی برد بلند و متوسط مستقر کرد، باید در مقابل جنگ الکترونیک دشمن مصونیت پیدا کرد، باید از آموزش صحیح و هماهنگی و عملکرد صحیح تمام پرسنل اطمینان حاصل کرد و موارد متعدد دیگر با این حال هیچ تضمینی وجود ندارد که عملیات دشمن حتماً با شکست مواجه شود

اما پدافند غیر عامل چه طور؟ پدافند غیر عامل به جای تامین هدف "ممانعت از مانع اجرای عملیات دشمن بر علیه مواضع یا نیرو های خودی" با برخورد مستقیم، به شکل غیر مستقیم عمل کرده است به این شکل که محل این تاسیسات را در مرکزی ترین نقاط ایران تعیین کرده است (اصفهان و قم) به طوری که زمان رسیدن به هدف از همه طرف نسبتاً یکسان است، این مراکز در اعماق زمین احداث شده اند به طوری که انهدام آن ها نیازمند بمب های سنگر شکن است که هزینه ی حمل این بمب ها از لحاظ باری که روی هواپیمای مادر تحمیل می کند بالاست، عمق اهداف، موفقیت حمله را با یک جنگنده غیر ممکن می کند، زیاد شدن تعداد جنگنده ها احتمال کشف و انهدام آن ها را بیشتر می کند. استفاده از بمب افکن های سنگین به صرفه نیست زیرا احتمال کشف به شدت بالا می رود و استفاده از آن هم تضمینی برای موفقیت بوجود نمی آورد. زیاد بودن فاصله ی هدف و طولانی شدن زمان پرواز و تردید در امکان بازگشت استرس خلبانان دشمن را بالا می برد و... جمیع این عوامل باعث می شود دشمن در محاسبات و در اهداف خود تردید کند. پدافند غیر عامل بدون مواجهه مستقیم و هزینه زا با دشمن عملاً به هدف پدافند دست پیدا کرده است (التبه هیچکدام از این ها نفی کننده ی نیاز به پدافند عامل نیست)

سانسور چیست؟

سانسور تلاش در جهت مخفی کردن یک خبر یا منحرف کردن درک عموم از آن به سوی دلخواه است. سانسور در اکثر رسانه هایی که با آن ها سروکار داریم وجود دارد از شبکه های خبری گرفته و مطبوعات گرفته تا سینما و موسیقی و... همه ی ما با موارد سانسور مواجه شده ایم، از سانسور های ناشیانه ی صدا سیما مانند پخش زندگی پنگوئن ها در زمان اتفاق های مهم تا آباژور و زوم کردن روی چهره ی بازیگر زن! و حتی حرفه ای تر مثل د عموی سوباسا و اوشین و... دلیل اینکه ما متوجه این سانسور ها می شویم این است که با سانسور عامل مواجه هستیم، دقیقا مقابل سانسور غیر عامل، مستقیم، محسوس و هزینه زا است برای مثال تلاش برای سانسور کردن نحوه ی پوشش یک خانم در یک فیلم خیلی بیشتر از حالت عادی جلب توجه می کند تا حالت عادی! یعنی نه تنها هدف سانسور را براورده نکرده بلکه دقیقاً در جهت عکس آن عمل می کند. اما در رسانه های حرفه ای تر مفهوم سانسور مانند پدافند غیرعامل سازی شده است.

سانسور غیرعامل

اکنون که با مفهوم غیر عامل و سانسور آشنا شدیم و مصداق های آن را بررسی کردیم بریم سراغ اصل مطلب.

سانسور غیرعامل به دنبال چند هدف مهم است:

• مخاطب هرگز نباید حس کند چیزی از او سانسور می شود.
• سانسور نباید طوری باشد که به اعتبار رسانه ضربه بزند.
• مخاطب باید کاملاً اقناع شود و خود به دنبال تحقیق درباره ی خبر نرود.
• سانسور غیر عامل نباید باعث تعارض در مبانی فکری مخاطب شود.

روش های بسیاری برای سانسور غیر عامل وجود دارد که نکته ی مشترک در همه ی آن ها زمانبر بودن و صبور بودن است. در اینجا چند روش اصلی را بررسی می کنیم.

• پرداخت جهت دار:

در رسانه ی امروز، سانسور عامل به طور کامل منقرض شده است. هیچ کس خودش را به بی خبری و ندانستن خبری که دوست ندارد نمی زند بلکه اتفاقاً به استقبال آن می رود و به صورت کامل پوشش می دهد اما با استفاده از تکنیک های رسانه ای سعی می کند روایت خود را از خبر به عنوان تنها واقعیت موجود عرضه کند و هر برداشت دیگری از خبر را نفی یا در در صورت ممکن نبودن آن برداشت را تضعیف کند. پرداخت جهت دار زمانی ممکن است که رسانه قبلاً نظام معرفتی خود را در ذهن مخاطب جا انداخته باشد یعنی خوب و بد، مشروع و نا مشروع، قانونی و غیر قانونی و سایر مفاهیم باید قبلاً توسط رسانه تعریف و به مخاطب قبولانده شده باشد تا بعداً بتوان با پرداخت جهت دار روایت را به مخاطب قبولاند.

اگر دقت کنید رسانه ها اجازه نمی دهند در مورد مسائل بنیادی فکری آنان بحثی در بگیرد (ممکن است برخی موارد از دستشان در برود) مثلاً هرگز در بی بی سی فارسی پرسش این نیست که آیا حکومت سلطنتی بریتانیا مشروع است یا نه؟ آیا حکومت های مدعی دموکراسی مانند فرانسه واقعاً همانطور که ادعا می کنند دموکراسی هستند یا نه؟ آیا روایت رسمی طرف های پیروز در جنگ جهانی دوم کاملاً منطبق بر واقعیت است یا تحریفاتی در آن وجود دارد؟ (نویسنده قصد ندارد به هیچ کدام از این سوالات پاسخ دهد و صرفاً برای روشن شدن موضوع مطرح شده اند)

در دنیای اقتصاد زده ی امروز که وجود و عدم وجود هر چیزی وابسته به بررسی با خط کش اقتصادی است، رسانه با هزینه های هنگفت و سرسام آور هرگز به دنبال آگاهی رسانی و کشف حقیقت و پرداخت بی طرفانه نیست، رسانه یک طرف دارد و آن طرف اداره کنندگان آن است.

• اشباع ظرفیت ذهن مردم:

در گوشی من برنامه ای برای اخبار جهان توسط کارخانه نصب شده است. در اکثر اوقات که اعلان های آن را می بینم مهمترین خبر دنیا مربوط به زندگی شخصی فلان بازیگر، اتفاقات روزمره ی طبیعی در فلان شرکت یا کشور و سایر اخباری است که ندانستش هیچ از انسان کم نمی کند. چرا این اخبار این طور به صورت گسترده در سطح جهان منتشر و تاکید می شود؟

یکی از الزامات سانسور غیر عامل اشباع ظرفیت ذهن مردم با موضوعاتی غیر از هدف سانسور است و چه چیزی بهتر از اخبار زرد؟ با هدایت توجه مردم به سوی این اخبار و پر کردن ذهن آنان با موضوعات انحرافی، دیگر جایی برای پیگیری اخبار هدف سانسور باقی نمی ماند. می دانید علت طلاق فلان زوج هنری بر خلاف آنچه قبلاً گفته شده، خشونت مرد نبوده بلکه زن دست به خشونت زده و حتی انگشت مرد را هم قطع کرده؟ کمی در توییتر
و سایر شبکه های اجتماعی تحقیق کنید ببینید این خبر چه حجمی از توجه را نسبت به سایر اخبار واقعاً مهم جلب کرده است.

• جلب توجه به موضوعات انحرافی:

توجه کرده اید چه مقدار توجه و حساسیت به موجودات فضایی در رسانه های امریکایی وجود دارد؟ و هر زمان اتفاق مهمی در داخل امریکا می افتد ناگهان خبری مهم در مورد مشاهده ی بشقاب پرنده ها و موجودات فضایی منتشر می شود؟ اخباری که به ادعای دولت امریکا جزو مسائل بسیار محرمانه هستند ناگهان به صورت گسترده از رسانه ها سر در می آورد و آن ها هم با آب و تاب و مصاحبه با متخصصان سعی در کاوش ابعاد مختلف آن دارند و توجه بخش زیادی از جامعه ی هیجانی توهمی آمریکا را به سوی خود جلب می کنند و تمرکز توجه مردم را از هدف سانسور بر می دارد. در تمام جوامع همچین موضوعاتی وجود دارد در جامعه ی ما اخبار اختلاس و فساد اقتصادی می توانند همچین کارکردی داشته باشند. بحث بر سر درستی یا نادرستی این اخبار نیست مسئله اینجاست که رسانه از این اخبار در جهت سانسور غیر عامل استفاده ی ابزاری می کند و با برجسته کردن آن ها در مواقع ضرور، افکار عمومی را کنترل می کند.

• بایکوت دسته جمعی:

یکی از روش های سانسور غیر غامل بایکوت دسته جمعی است، به این شکل که رسانه ها به صورت عمدی هرگز به مسائل هدف سانسور نمی پردازند و در نتیجه افکار عمومی هرگز متوجه این دسته از مسائل نمی شود و موضوع هدف سانسور در بخش بسیار کوچکی از جامعه می ماند و هرگز ابعاد تاثیر گذاری پیدا نمی کند. برای مثال هولوکاست را در نظر بگیرید، ابهامات بسیاری در صحت وقوع و اعداد و ارقام و قربانیان وجود دارد اما رسانه ها نه تنها نمی روند صحت یا عدم این ادعا ها را بررسی کنند، بلکه اجازه نمی دهند این ادعا ها اصلاً در سطح جامعه مطرح شوند که توجه کسی را جلب کنند (منظور از رسانه، رسانه های جریان اصلی هستند که تاثیر قابل توجه روی افکار عمومی دارند نه همه ی رسانه ها شامل رسانه های گمنام) رسانه ها به صورت بی طرفانه و عادلانه به تمام موضوعات نمی پردازند، بلکه به صورت جهت دار موضوعاتی را انتخاب می کنند که در چهارچوب راهبر رسانه ای آنان بتواند نقش مثبت داشته باشد.

سانسور غیر عامل به این روش ها و روش های دیگر در رسانه های جریان اصلی و تاثیر گذار بر افکار عمومی سانسور می کند و مردم حتی متوجه وجود آن نمی شوند و تصور می کنند همه چیز را می دانند. ممکن است کسی بگوید رسانه کسی را مجبور نکرده است که حتماً اخبار را از طریق آن دنبال کند و در دنیای امروز هر کس می تواند از طریق اینترنت با منابع خبری نا محدودی دسترسی داشته باشد و سانسور غیر عامل به این ترتیب بی اثر می شود، بله درست است اما چند درصد مردم همچین کاری می کنند؟ شاید کمتر از 1 درصد واقعاً پی گیری می کنند که اصل اتفاق واقعاً چه بوده است. بسیاری از مردم جز تیتر هیچ چیزی را نمی خوانند. بعضا دیده ام کسانی که تصور می کنند چون همه ی رسانه ها را دنبال می کنند پس همه چیز را می دانند، غافل از اینکه سانسور غیر عامل بسیار گسترده تر و نامحسوس تر از چیزی است که بتوان تصور کرد. آن چیزی که تصور ما از جهان را شکل داده اند رسانه ها هستند و آن ها انتخاب می کنند ما چه چیزی را بدانیم و اگر دانستیم در چهارچوب چه نظام فکری و با چه روایتی بدانیم.

آن ها به صورت هدف دار ذهن ما را شکل می دهند.

برای کشف حقیقت، تلویزیون را باید خاموش کرد.