دانشجوی دکترای مهندسی برنامه‌ریزی حملونقل، کارشناس مرکز تهران هوشمند
اندازهگیری عملکرد در برنامه‌ریزی حملونقل
با افزایش جمعیت و گسترش شهرها و همچنین گسترش شهرنشینی، مشکلات متعدد جدیدی دامنگیر شهرها شده است. یکی از مهم‌ترین مشکلات شهرها بحث ازدحام ترافیک و چالش‌های مربوط به حوزه جابه‌جایی است. در حالی که شهرهای مختلف دنیا به لحاظ ویژگیهای فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی دارای ویژگیهای متفاوت و متمایز با یکدیگر هستند، عموما با مشکلات مشابه در حوزه‌ی جابه‌جایی مواجه هستند. روش‌های گوناگونی جهت حل این مشکلات ارائه شده است که بسته به ویژگیهای خاص هر یک از شهرها نیازمند پیگیری سیاست ها و راهکارهای اجرایی مختص خود هستند.
برنامه ریزی استراتژیک یک فرآیند بلند مدت، توامان و چرخه‌ای است که نیازمند سنجش مداوم می‌باشد. در شهرهای مختلف دنیا سیاستگذاران حوزه جابه‌جایی و برنامه‌ریزی شهری اهداف متفاوتی را در نظر می‌گیرند. برای سنجش وضعیت موجود و میزان دستیابی به اهداف بالادستی، تعبیه شاخص‌های سنجش وضعیت عملکردی امری ضرروی است. در حوزه جابه‌جایی شهری، شاخص‌های متعددی ارائه شده‌اند که هر یک از این شاخص‌ها بخش‌های متفاوتی از اهداف بالادستی را تحت پوشش قرار داده و به برنامه‌ریزان حوزه شهری کمک می‌کند تا با سنجش مداوم وضعیت شبکه از نقاط ضعف و قوت حوزه جابه‌جایی شهری مطلع شده و به تناسب آن در سیاست‌های خود بازنگری نمایند.
اندازه گیری عملکرد
در برنامه‌ریزی و اجرای پروژه‌های مربوط به حملونقل و حوزه جابه‌جایی نیازمند تعریف مفهومی به نام اندازهگیری عملکرد هستیم. در این چارچوب تمام برنامه‌ریزی‌ها و پروژهای حوزه جابه‌جایی باید با رویکرد عملکردی تعریف شده تا به صوت پیوسته و دینامیک میزان دستیابی به اهداف اندازه گیری شده و در نتیجه عملکرد کل سیستم بهبود یابد. مراحل زیر نشان داده مولفه‌های یک برنامه‌ریزی استراتژیک و عملکرد محور است:
- تعریف اهداف کلی برنامه و پروژه حمل‌ونقلی.
- شناسایی اهداف عملکردی خاص که به شکلی عینی، کمی و قابل اندازه گیری بیان شده است.
- شناسایی معیارهای عملکردی خاص برای اندازه گیری یا ارزیابی نتایج خروجی، سطح خدمات و نتایج مربوط به هر یک از مولفه‌های برنامه یا پروژه.
- شناسایی عواملی که می‌توانند موجب بهبود عملکرد سیستم حملونقل شوند.
- شرح منابع مورد نیاز برای دستیابی به اهداف عملکردی .
با توجه به به مراحل بالا رویکرد عملکرد محور باید دغدغه های زیر را پوشش دهد:
- اندازهگیری عملکرد باید علاوه بر نگرانی‌های گردانندگان سیستم ، رضایت استفاده‌کنندگان سیستم حمل و نقل را منعکس کند.
- اندازه گیری عملکرد قبل، حین و بعد از ارائه خدمات حملونقل می تواند بر توانایی تشخیص مشکلات و ایجاد راه حل های سازمان برنامه ریزی تأثیر بگذارد.
- اندازه گیری عملکرد می تواند از فرصت جمع آوری بازخورد در زمان واقعی از کاربران سیستم بهره‌مند شود، زیرا سرویس حملونقل اغلب در همان زمان تولید مصرف می شود.
- سازمان‌های حمل و نقل به دلیل دشواری در تفسیر، نباید از اقدامات نرم، مانند درک مشتری از ایمنی، به نفع اقدامات سخت، مانند تعداد تصادفات در بزرگراه‌ها غافل شوند.
- اندازهگیری عملکرد باید میان نیازهای کوتاه مدت و بلند مدت سیستم تعادل برقرارکند و میان نتایج کوتاه مدت و منافع بلند مدت تحلیل هزینه منفعت انجام دهد.
اهداف برنامه‌ریزی عملکرد محور
اغلب دو واژه آرمان و هدف با یکدیگر اشتباه گرفته میشوند. آرمان بیانگیر توصیفی کیفی از وضعیتی مطلوب از نظر تحلیلگران است اما هدف بیانگیر وضعیتی کمی‌سازی شده که اندازهگیری آن امکان پذیر بوده و همه افراد ذی نفع در مورد خروجی اندازه گیری شده اتفاق نظر دارند.
ویژگیهای اندازهگیری عملکرد
1) قابل اندازه گیری بودن: اندازه گیری عملکرد باید با ابزار و منابع موجود قابل اندازه گیری باشد ، هزینه ها باید با توجه به بودجه معقول باشد ، سطح دقت باید با توجه به نیازها قابل مقایسه باشد ، داده ها باید از طریق اندازه گیری زمینه قابل بازیابی باشند.
2) پیش بینی پذیری: معیارهای عملکرد باید بتوانند پروژه ها یا استراتژی های جایگزین آینده را با هم مقایسه کنند و همچنین از ابزارهای پیش بینی موجود برای تعریف آن استفاده کنند.
3) وضوح: اقدامات لازم باید برای سیاست گذاران ، متخصصان و همچنین عموم مردم قابل درک باشد.
4) سودمندی: معیارهای عملکردی باید معیار مستقیمی برای دغدغه مطرح باشند، چه برای انجام مطالعه در آینده و یا اقدامات لازم، یا برای تشخیص کمبودهای حمل و نقل و علل آنها.
5) چند مودی: اقدامات عملکردی باید شامل همه مودهای حملونقل باشد، حتی وقتیکه مود ترکیبی داریم.
6) وابستگی زمانی: ارزیابی عملکردی باید وابسته به زمان باشد و نتایج در سری زمانی قابل اندازهگیری و مقایسه با یکدیگر باشند.
داده های مورد نیاز برای اندازه گیری عملکردی
اقدامات عملیاتگرا تا حدودی به تکنیک های سنتی جمع آوری داده متکی هستند، اما معیارهای گسترده تر تعریف شده احتمالاً به انواع و مقادیر اضافی داده نیاز دارند. به عنوان مثال، اندازهگیری بهره‌وری سیستم حملونقل به طور مكرر به داده‌های نمونه در مورد زمان یا سرعت سفر نیاز دارند، در حالی كه در اندازهگیری پوشش دهی اجتماعی، به اطلاعات اقتصادی - اجتماعی نیاز است.
منابع دسترسی به داده
- نظرسنجی ها که شامل نظرسنجی از خانوار، نظرسنجی در محل کار، نظر سنجی های ترجیحی، نظرسنجی های طولی و پانلی، نظرسنجی‌های داخل وسیله حملونقل و نظرسنجی های پارکینگ.
- سنجش ترافیک که شامل شمارش سنتی حجم ترافیک، تعداد و ثبت طبقه بندی وسیله‌های در حال حرکت.
- سیستم نظارت بر عملکرد بزرگراه ، حاوی داده های خلاصه سالانه در مورد طول سیستم و سفر روزانه ، اثرات زیست محیطی ، تصادفات رانندگی منجر به فوت و آسیب دیدگی ، فعالیت سفر به تفکیک نوع جاده.
- داده‌های سیستم ITS که شامل بکارگیری از فناوری های نظارت بر ترافیک، طبقه بندی خودروهای خودران، کارت های هوشمند و سیستم های ناوبری خودرو است.
چارچوب کلی ارزیابی عملکردی
به طور کلی ارزیابی عملکردی در چهار حوزه مربوط به مدیریت جابه‌جایی قابل تقسیم است. چارچوب کلی این چهار حوزه در شکل زیر نشان داده شده است:
مطلبی دیگر از این انتشارات
هر آنچه که باید از شهر هوشمند بدانیم - بخش اول: شهر هوشمند چیست؟
مطلبی دیگر از این انتشارات
مدیریت شهر با استفاده از رسانههای اجتماعی و توییتر
مطلبی دیگر از این انتشارات
شهر هوشمند یا شهر الکترونیک؛ مساله این است!