کارشناس تولید محتوا و مشارکتهای بینالملل/ مترجم
انقلاب صنعتی چهارم و توسعه شهری پایدار
چالش‌هایی که شهرها در سرتاسر جهان با وسعتی متفاوت با آن مواجه هستند، به صورت مستقیم بر توانایی شهرها برای ارایه خدمات و حفظ کیفیت زندگی شهروندان تأثیر می‌گذارد. صنعتی شدن به عنوان عاملی تعیین‌کننده در رشد شهرها، باعث تشدید این چالش‌ها می‌شود، چراکه باعث افزایش آلودگی آب و هوا و تولید پسماند، کمبود منابع طبیعی و تولید بیشتر گازهای گلخانه‌ای می‌شود و غالبا به تشدید شکاف درآمد و ثروت، مهاجرت و فقر در شهرها منجر می‌شود.
در واقع، همزمان با توسعه برق‌رسانی در روند انقلاب صنعتی دوم، شهرها توسعه یافتند، فاصله‌های فیزیکی به دلیل افزایش استفاده از خودروها کاهش یافتند و تعداد و وسعت کارخانه‌ها افزایش یافتند که همگی به افزایش آلودگی، ترافیک و کمبود منابع طبیعی و خسارت به محیط زیست منجر شد. تسریع شهرسازی همزمان با روند صنعتی‌سازی، نه تنها به افزایش فشار بر منابع طبیعی بلکه بر زیرساخت‌ها و خدمات عمومی منجر می‌شود. صنعتی‌سازی باعث افزایش ثروت خالص و اتصال مناطق شهری می‌شود، اما به طور همزمان، چالش‌هایی در زمینه توزیع عادلانه ثروت و ارتقاء خدمات اجتماعی و محافظت از محیط زیست و منابع طبیعی را در پی دارد.
اگرچه صنعتی شدن باعث ارتقاء استانداردهای زندگی در کشورهای توسعه‌یافته می‌شود، شهرسازی و صنعتی‌سازی در کشورهای در حال توسعه غالبا توازن ندارند و در نتیجه، نابرابری در شهرها و کشورها افزایش می‌یابد و شرایط کمبود منابع طبیعی را تشدید می‌کند. در حالیکه چنین چالش‌هایی در روند توسعه صنعتی سنتی وجود دارد، اما افزایش نقش فناوری و توسعه فناوری‌محور، فرصتی کلیدی برای حفظ سطوح صنعتی‌سازی و در عین حال، کاهش تأثیرات جانبی مضر آن است.
در اصل، توسعه استفاده از رایانه‌ها، اتوماسیون، پردازش و تحلیل داده‌ها و اینترنت همگی باعث ساده‌تر شدن فرایندهای صنعتی شد و امکان دورکاری و کاهش فشار بر شهرها را در پی داشت. این شرایط توسعه‌یافته جدید به ارتقاء کارایی نیروی کار و همچنین، کاهش هدر رفت منابع طبیعی و افزایش کلی بهره‌وری منجر شد. همزمان با پیشرفت فناوری، راهکارهای مقابله با چالش‌های صنعتی‌سازی و شهرسازی و گزینه‌های اجرای پروژه‌های توسعه پایدار نیز افزایش می‌یابد.
توسعه فناوری‌های هوشمند که همزمان با انقلاب صنعتی چهارم رخ داد، راهکارهایی متعدد را برای مقابله با چالش‌های صنعتی‌سازی و شهرسازی ارایه داد:
- انقلاب صنعتی چهارم امکان توسعه «شهرهای هوشمند» را فراهم کرده است؛ شهرهایی فراگیر و پایدارتر که به ارتقاء سطح کیفیت زندگی شهروندان کمک می‌کند. در این شهرها پتانسیل تسریع روند شهرنشینی به خصوص در جوامع در حال توسعه، امکان رشد پایدار و کاهش تأثیرات نامطلوب صنعتی‌سازی وجود دارد. در چنین شرایطی، توسعه قطب‌های نوآوری نیز در قالب مراکز رشد به توسعه فناوری‌های پاک، منابع انرژی تجدیدپذیر و توسعه راهکارهایی برای مقابله با چالش‌ها در حوزه خدمات و زیرساخت‌ها که با تسریع روند شهرسازی و صنعتی‌سازی در شهرها ایجاده شده است، کمک می‌کند.
- انقلاب صنعتی چهارم به تسریع روند گذار شهرها به سمت توسعه اقتصاد چرخه‌ای، کاهش انتشار دی‌اکسید کربن از طریق استفاده از خدمات حمل و نقل اشتراکی، توسعه زیرساخت‌ها و افزایش راهکارهای بازیافت و استفاده بهینه از منابع کمک می‌کند. برای اینکه راهکارهای انقلاب صنعتی چهارم به درستی در شهرها (توسعه‌یافته و در حال توسعه) اجرا شود، باید در این شهرها مشارکت نزدیکی میان تمام ذینفعان در بخش‌های خصوصی و دولتی وجود داشته باشد. موسسات دولتی باید از مشارکت شهروندان برای شناسایی مشکلات و از مشارکت بخش خصوصی برای ارایه راهکارهای جدید بهره ببرد.
- فناوری‌های انقلاب صنعتی چهارم این پتانسیل را دارد که به کاهش انتشار کربن و محافظت از محیط زیست و منابع طبیعی، حفظ امنیت غذا، آب و انرژی، و افزایش تاب‌آوری شهرها در برابر تغییرات اقلیمی و بلایای طبیعی کمک کند. برای مثال، فناوری‌های جدید در حوزه جابه‌جایی همانند خودروهای برقی می‌تواند به کاهش انتشار کربن و آلودگی هوا کمک کند و در عین حال، به اشتغال‌زایی در صنایع نوآور منجر شود.
در مجموع، توسعه راهکارهایی برای ارتقاء سطح کیفیت زندگی در شهرها نه تنها حائز اهمیت و مطلوب، بلکه حیاتی است. این در حالی است که گرچه اکثر جمعیت جهان در مناطق شهری زندگی می‌کنند و رشد جمعیت و شهرسازی نیز طی دهه‌های آتی همچنان ادامه خواهد داشت، اما فقط 3 تا 5 درصد از خشکی‌ها در سرتاسر دنیا به مناطق شهری اختصاص دارند. بنابراین، شهرها نیاز دارند تا مدلهایی را برای افزایش کیفیت زندگی و برطرف کردن نیازها به روشی پایدار توسعه دهند
مطلبی دیگر از این انتشارات
شهرهای هوشمند آینده: ساختمانهای هوشمند - بخش اول
مطلبی دیگر از این انتشارات
دهمین روایت تهران هوشمند منتشر شد
مطلبی دیگر از این انتشارات
مدل مشارکت ذینفعان شهری در توسعه نوآوری