بهای همزیستی یا وابستگی در کار و زندگی

سه حالت شخصیتی بالغ، والد و کودک

کتاب تحلیل رفتار متقابل، آشنایی عمیق با سه حالت شخصیتی اصلی، یعنی بالغ، والد و کودک است. این سه‌گانه‌ی شخصیتی را می‌توان قلبِ تحلیل رفتار متقابل دانست.

اریک برن در مدل شخصیتی خود، فرض را بر این می‌گذارد که ما انسان‌ها، در هر لحظه، در یکی از سه حالتِ بالغ (Adult)، والد (Parent) یا کودک (Child) هستیم. اصطلاحی که اریک برن برای وضعیت شخصیتی یا حالت شخصیتی به‌کار می‌برد، Ego-state است که گاهی در فارسی به حالات نفسانی هم ترجمه می‌شود.

معمولاً این سه حالت را با سه دایره روی هم نشان می‌دهند و داخل هر کدام، یکی از سه حرف P و A و C را می‌نویسند:

والد

حالت والد امروزه معمولاً به صورت دایره‌ای تقسیم شده به چهار ربع دایره نشان داده می‌شود:

• پرورش دهنده: پروش دهنده (مثبت) و لوس کننده (منفی).
• کنترل کننده: نظم دهنده (مثبت) و انتقادی (منفی).

بالغ

حالت بالغ به صورت موجودیتی یگانه‌، نشان دهنده‌ی شیوه یا عملکرد “حسابگر” باقی می‌ماند. حالت بالغ متکی به منابع هر دو حالت والد و کودک است.

کودک

حالت کودک امروزه معمولاً به صورت دایره‌ای تقسیم شده به چهار ربع دایره نشان داده می‌شود:

• سازگار شده: یاری‌بخش (مثبت) و مطیع/ مقاوم (منفی).
• آزاد: خودانگیخته (مثبت) و نابالغ (منفی).

در حالی که نظریه تحلیل رفتار متقابل در گذشته بیان می‌کرد که ارتباط موثر باید مکمل باشد، یعنی واکنش بازتابی از مسیر محرک باشد و بهتر آن است که این رابطه‌ی تکمیلی از نوع بالغ به بالغ باشد، در تعابیر مدرن این نظریه مطرح می‌شود که ارتباط و رابطه موثر مبتنی بر رفتارهای متقابل مکمل نسبت به ربع دایره‌های مثبت و نشأت گرفته از آنها است، البته حالت بهتر همچنان همان حالت بالغ به بالغ است. محرک‌ها و واکنش‌ها می‌تواند از هر یک از این هفت حالت خود یا چند مورد از آنها نشأت گرفته باشد و نسبت به یک یا چند مورد از حالات هفت‌گانه‌ی خود پاسخ دهنده بروز یابد.

همزیستی یا وابستگی در تحلیل رفتار متقابل
وابستگی زمانی رخ می دهد که دو یا بیش از دو شخص به گونه ای رفتار کنند که گویی از بین آنها یک شخص واحد ایجاد شده است.

همانطور که می‌دانید حالت‌های نفسانی در انسان به سه قسم تقسیم می‌شوند (والد، بالغ و کودک). در رابطه‌ای نظیر وابستگی، افراد مورد نظر به طور کامل از حالات نفسانی خود بهره نمی‌جویند. برای نمونه، یکی از آنها حالت نفسانی «کودک» خود را حذف می‌کند و فقط از «والد» و «بالغ» خود استفاده می‌کند، در حالی که طرف مقابل وضعیتی خلاف این دارد، یعنی در حالت نفسانی خود باقی می‌ماند و حالت نفسانی دیگر خود را حذف می‌کند. بنابراین آن دو نفر روی هم رفته از سه حالت نفسانی برخوردار هستند. این وضعیت در شکل زیر نشان داده شده است.

حالا کمی عمیق تر میشویم، گویا موضوعی آشناست مخصوصا در محیط‌های کاری می‌تواند مدل رفتاری بین مدیر ارشد و مدیرمیانی و کارمند به شکل زیر باشد که این سه شخصیت در یک همزیستی رفتار می‌کنند؛

در این شرایط افرادی که با شخصیت کودک در مدل مشاهده می‌کنید؛ مدیر و کارمند با انکار توانایی خودشان برای یافتن حل مسئله یا انجام امور و... حالات نفسانی «بالغ» و «والد» خود را نادیده گرفته‌اند و درحالیکه حالت مدیر ارشد “والد” است.

وقتی که همزیستی اتفاق می‌افتد، طرف‌های رابطه احساس راحتی می‌کنند. در این وضعیت احساسی وجود دارد که هر کس در نقشی قرار دارد که از او انتظار می‌رود. لیکن این احساس راحتی به "بهایی" به دست می‌آید یعنی اینکه افراد در وضعیت همزیستی کلیه منابع خود را به عنوان اشخاص بزرگسال مسدود می سازند. (انتخاب می‌کنند و هر انتخاب بهایی دارد)

وابستگی بدون در نظر گرفتن حدود تعامل، شرح و موضوعات مربوطه، در افرادی که قالبا حالت «کودک» را بازی می‌کنند علاوه بر خودسانسوری شدید (ابراز احساسات و عقاید)، منجر به "اختلال اخته‌سازی" می‌شود یعنی باعث ناتوانی و ضعف افراد در استفاده از حالت نفسانی بالغ آنها!!!

به بیان دیگر اگر همیشه از مسیریاب‌های هوشمند استفاده کنید رفته رفته "توانایی" خود را در مسیریابی از دست خواهید داد و این از دست دادن "بهای وابستگی و همزیستی" است.

منبع: (تحلیل رفتار متقابل، یان استورات/ون جونز)

دیگر پست مرتبط با موضوع تحلیل رفتار در محیط کار:

پست دیگر تحملش را ندارم