شهرهای هوشمند آینده: شهر 15 دقیقه‌ای - بخش دوم

در یک جمله، شهرهای 15 دقیقه‌ای یعنی زندگی کردن به صورت محلی.

در بخش اول به مفهوم شهرهای 15 دقیقه‌ای پرداختیم و اهمیت این مفهوم را ذکر کردیم. در این قسمت به روش‌های پیاده‌سازی موفق این مفهوم در شهرها می‌پردازیم و در نهایت به ارائه چند مثال‌ موجود در سایر کشورها می‌پردازیم.

چگونه می‌توان از اجرای موفقیت آمیز مفهوم شهرهای 15 دقیقه‌ای اطمینان حاصل کرد؟

همه شهرها آماده پذیرش مفهوم شهرهای تاب‌آور نیستند. با این حال، همه آنها باید اصول خاصی را که در دستور کار شهردار C40 برجسته شده است برای ایجاد یک شهر تاب‌آور در نظر بگیرند.

رعایت اصول اصلی مفهوم شهر انعطاف‌پذیر (مانند شهر 15 دقیقه‌ای) که عبارتند از (منبع):

• از دسترسی آسان به امکانات اولیه از جمله خواربار، غذای تازه و مراقبت‌های بهداشتی در هر محله اطمینان حاصل شود،
• ایجاد محله‌ای چند فرهنگی که شامل انواع مختلف مسکن و مقرون به صرفه باشد و نیز هر فرد بتواند به راحتی در نزدیکی محل کار زندگی کند،
• ایجاد فضاهای سبز فراوان تا دسترسی همگان به محیط طبیعی و هوای پاک تضمین شود،
• ایجاد ادارات، فروشگاه‌ها، مهمان‌خانه‌ها و محیط‌های کار مشترک در مقیاس کوچکتر تا افراد بیشتری بتوانند در نزدیکی خانه خود کار کنند،

برای تسهیل حمل و نقل «نرم[1]» و کاهش راحتی سفر با خودرو، ایجاد مسیرهای مناسب پیاده‌روی و دوچرخه سواری توصیه شده است. (ایجاد مسیرهای یک طرفه در بارسلون و حذف فضای پارک خودرو در آمستردام تنها دو نمونه از این سبک راه‌حل‌ها هستند.)

مرتبط کردن اهداف پایداری و طرح‌های برنامه‌ریزی شهری: ایجاد زیرساخت‌های جابجایی در هر محله با هدف انتشار کربن کم/صفر از طریق حالت‌های فعال سفر مانند پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری.

اطمینان از پذیرش جامعه: در برخی شهرها، رویکرد «شهر فشرده[2]» به تغییرات گسترده و هزینه‌های هنگفت نیاز دارد و این امر مستلزم تأیید و مشارکت قابل توجه جامعه است. اگرچه معمولاً به عنوان یک رویکرد از بالا به پایین برای برنامه ریزی شهری در نظر گرفته می‌شود، اما طرح شهر 15 دقیقه‌ای برای موفقیت به تأیید شهروندان متکی است که باید از مزایای آن آگاه شوند و تغییرات را بپذیرند. در دانشگاه Georgetown اساتید به نیاز به یک ساختار حکومتی جدید اشاره می‌کنند که آن را «سازمان مدیریت مکان» می‌نامند.

تمرکز زدایی از خدمات اصلی: جوامع کوچکتر را با راه‌حل‌های در مقیاس جامعه بسازید، به ویژه برای خدماتی که در غیر این صورت حجم ترافیک بالایی ایجاد می‌کنند، مانند مراقبت‌های بهداشتی، آموزش و خرده فروشی مواد غذایی؛ به عنوان مثال، در سال 2019، به عنوان بخشی از Green New Deal، لس آنجلس[3] قصد خود را برای ایجاد یک زیرساخت اجتماعی غیرمتمرکز اعلام کرد که در آن همه ساکنان کم درآمد در فاصله نیم مایلی از فروشگاه‌های مواد غذای تازه زندگی کنند. در طول قرنطینه‌های ناشی از کرونا، بسیاری از شهرها با تمرکززدایی را آزمایش کردند. در لاگوس[4] در نیجریه، مدارس بسته به بازارهای کوچک‌تر تبدیل شدند تا ساکنان نزدیک خانه‌هایشان به غذا و دارو دسترسی داشته باشند.چنین اقداماتی که در جهت تمرکززدایی صورت گرفت به کاهش سفرهای طولانی‌تر و جلوگیری از ازدحام زیاد مردم در بازارهای مرکزی کمک کرده است.

راه‌اندازی طرح‌هایی برای ترویج مسکن ارزان قیمت در هر محله: شهرها می‌توانند با ایجاد الزامات مسکن مقرون به صرفه اجباری برای هر توسعه جدید یا با اجرای مفاهیمی مانند منطقه‌بندی عادلانه و بدون تبیعبض به این مهم دست یابند. علاوه بر این، مشوق‌ها یا پاداش‌های تراکم را می‌توان به برنامه‌ریزان و توسعه‌دهندگان شهری برای ایجاد جوامع مقرون‌ به ‌صرفه و فراگیر ارائه کرد. ژوهانسبورگ در سال 2020 به عنوان نمونه‌ای از به کارگیری مفهوم مسکن فراگیر، با چارچوبی برای افزایش مسکن مقرون به صرفه و رسیدگی به فقدان ترکیب اجتماعی در نژاد و درآمد در سراسر شهر ظهور کرد.

اجازه استفاده از فضاها و املاک شهری و عمومی در سراسر محله‌ها: شهرها می‌توانند استفاده متنوع از ساختمان‌ها و فضاهای عمومی را برای به دست آوردن حداکثر ارزش از زیرساخت‌ها و افزایش مشارکت جامعه ترویج کنند.

اقدامات سایر شهرهای دنیا برای محله محور شدن

• پاریس، فرانسه

شهردار پاریس، آن هیدالگو، با برنامه خود (La Ville Du Quart d’Heure) به نام شهر 15 دقیقه‌ای قصد دارد اقتصاد شهر را کربن زدایی کند و پاریس را به مکانی سالم‌تر برای شهروندانش تبدیل کند. ایده شهر بدون کربن یکی از عواملی بود که الهام بخش راه‌اندازی برنامه شهر منعطف در پاریس شد. این ابتکارات بر کاهش انتشار کربن و اولویت دادن به عابران پیاده و دوچرخه سواران متمرکز است. هدف نهایی ایجاد جوامعی است که در آن تمام نیازهای ضروری پاریسی‌ها در فاصله 15 دقیقه‌ای از خانه‌هایشان با پای پیاده و یا با دوچرخه یا وسایل حمل و نقل عمومی برآورده شود.

طی این برنامه، شورای شهر تعهداتی را برای بهبود کیفیت زندگی همه شهروندان خود متعهد شده است. موارد اولویت‌دار شامل دسترسی آسان به محل کار، فروشگاه‌ها، مدارس، درمانگاه‌ها و مراکز فرهنگی است. این دگرگونی اکولوژیکی بر چهار اصل استوار است: مجاورت، تنوع، تراکم و فراگیر بودن.

این شهر رویکرد «بیش از حد نزدیک» و «محله‌های چند منظوره» را اتخاذ کرده است. این یعنی به دنبال کاهش شدید تعداد خطوط خودرو برای آزاد کردن فضای جاده برای عابران پیاده و دوچرخه‌ها و استفاده از فضاهای عمومی برای اهدافی مانند خدمات مدارس مانند بهره‌برداری از این فضاها به عنوان امکانات ورزشی و نیز مکان‌هایی برای فعالیت‌های اوقات فراغت شبانه. این طرح‌ها همچنین شامل ایجاد «خیابان‌های کودکان» در نزدیکی مدارس است. ابتکارات دیگر (متمرکز بر تجارت محلی و مشارکت جامعه محلی) با ایجاد فضاهای عملکردی در میادین آن که در حال حاضر تحت تسلط خودروها هستند، و برای ساخت غرفه‌هایی در سراسر منطقه با کارکنان محلی که خدمات انسجام اجتماعی را ارائه می‌دهند، پیشنهادات فرهنگی شهر را تقویت می‌کند.

به عنوان بخشی از برنامه‌ریزی حمل و نقل در این راستا، شهردار بودجه 350 میلیون یورویی را برای توسعه پیاده‌روها اعلام کرده است که بر ایجاد خط دوچرخه در هر خیابان در منطقه تا سال 2024 و حذف 60000 جای پارک برای خودروهای شخصی تمرکز خواهد کرد.

اجرای موفقیت‌آمیز این کار تحول آفرین در یک باغ عمومی جدید که جایگزین پارکینگ در پادگان Minimes شده است مشهود است. به عنوان بخشی از همین ابتکار، ساختمان‌های اطراف نیز به 70 آپارتمان مسکونی عمومی با هزینه 12.3 میلیون یورو بازسازی شدند. این مجتمع‌های مسکونی شامل فضاهای تجاری مانند دفاتر، مهدکودک، کلینیک و کافه‌ای است که افراد مبتلا به اوتیسم در آن کار می‌کنند. میدان باستیل نیز به عنوان بخشی از برنامه 30 میلیون یورویی شهر برای افزایش پوشش سبز مناطق عابر پیاده و خطوط دوچرخه سواری تغییر شکل داده است.

• پورتلند، ایالات متحده

برای پورتلند تمرکز بر توسعه استراتژی‌های بلندمدت مربوط به استفاده از زمین در محیط شهری، مسکن مقرون به صرفه، حمل‌ونقل عمومی، نابرابری درآمد، توسعه مسیرهای پیاده‌روی، مشارکت اجتماعی و جامعه ‌محور است.

در سال 2009، تنها شش درصد از جمعیت پورتلند در مناطقی زندگی می‌کردند که هر سه عامل شهرهای 20 دقیقه‌ای، یعنی تراکم، مسافت، مقصد را داشت. این شهر یک طرح دقیق برای گسترش محله‌های 20 دقیقه‌ای ایجاد کرد و یک هدف تا سال 2030 برای 90 درصد از ساکنان شهر تعیین کرد که بتوانند پیاده‌روی یا دوچرخه سواری کنند تا تمام نیازهای اساسی روزانه و غیرکاری خود را برآورده کنند.

در حال حاضر این شهر در حال کار بر روی طرح‌هایی مانند مجوز پارک با کاربری مشترک و گزینه‌های قیمت‌گذاری برای جابجایی عادلانه است. گزارش شده است که منطقه مرکز شهر و اکثر مناطق مرکزی در حال حاضر دارای یک یا چند فاکتور محله 20 دقیقه‌ای هستند. این شهر در نظر دارد با ساخت پیاده‌روها و مسیرها، علاوه بر رفع موانع میان مدت تا بلند مدت پیاده‌روی مانند شیب‌های تند، آزادراه‌ها و اتصالات خیابان‌ها، به بهبود عبور و مرور عابران پیاده تحت اولویت خود ادامه دهد.

• استکهلم، سوئد

در حالی که شهرهای سراسر جهان در حال بررسی تحول شهری بر اساس مفاهیم برنامه‌ریزی در سطح محلی مانند شهرهای 15 یا 20 دقیقه‌ای هستند، سوئد به دنبال تغییری فرامحلی به نام «شهر یک دقیقه‌ای» در مقیاس ملی است.

در سال 2020، طرحی توسط سازمان ملی نوآوری سوئد Vinnova و اتاق فکر طراحی ArkDes به صورت آزمایشی اجرا شد. این رویکرد بر «فضای بیرون درب ورودی شما و فضای همسایگان مجاور شما» متمرکز است. پروژه «خیابان حرکت می‌کند» تغییرات را در سطح یک خیابان اجرا می‌کند که در چهار مکان در اطراف استکهلم در حال آزمایش است.

در نتیجه این دگرگونی، ساکنان می‌توانند از طریق کارگاه‌های اجتماعی و مشاوره درباره نحوه استفاده و تخصیص فضای خیابان‌ها تصمیم بگیرند. این مفهوم هر مکانی را تشویق می‌کند تا بلوک‌های فردی را با استفاده از فضاهای مشترک فعال کند. مدل‌های مورد استفاده در استراتژی تحول از مدل‌های «parklet» الهام می‌گیرند و به تعهد سوئد برای تبدیل شدن به شهری بدون کربن تا سال 2045 کمک می‌کنند.

هدف این نیست که همه چیز را ظرف یک دقیقه در دسترس قرار دهیم، بلکه هدف این است که تکه‌های خیابان بلافاصله خارج از خانه را به عنوان «فضاهای ارتباطی حیاتی برای جوامع» و نه فقط «مکان‌هایی برای جابه‌جایی و نگهداری اتومبیل‌ها» دوباره تصور کنیم. در صورت موفقیت، سوئد قصد دارد تا سال 2030 این برنامه را در تمام خیابان‌های کشور اجرا کند.

• ملبورن، استرالیا

ملبورن برنامه‌ریزی شهری را با هدف متمایز بودن، زیست‌پذیری و پایداری در اولویت قرار داده است. در سال 2017 استراتژی بلند مدت ملبورن برای 2017-2050 با تمرکز بر مفهوم زندگی محلی معرفی شد. هدف این استراتژی ارائه تمام ملزومات برای شهروندان خود در فاصله 20 دقیقه‌ای از خانه آنها از طریق گزینه‌های جابجایی فعال (پیاده‌روی و دوچرخه سواری) و عمومی است. این طرح در سال 2018 به عنوان بخشی از برنامه آزمایشی محله 20 دقیقه‌ای راه‌اندازی و در دو مرحله اجرا شد:

• محله‌های تاسیس شده (2018): تمرکز فقط بر محلات مستقر در Strathmore، City of Maroondah و City of Brimbank
• محله‌های گرینفیلد (2019): پروژه‌های تحقیقاتی در مامبورین و بیوریج شمال غرب.

گزارشی در مورد برنامه آزمایشی 2019 فرصت‌هایی مانند بهبود منظره خیابان از طریق بهبود مسیرهای پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری، بهبود ایمنی عابران پیاده (به ویژه در اطراف مدارس)، بررسی‌های کنترلی برنامه‌ریزی برای حمایت از تنوع مسکن در برخی از محله‌ها، و فروشگاه‌های «پاپ آپ» و توسعه تجارت خیابانی را برجسته کرد.

هدف شهرداری این شهر این است که رویکردهای مشابهی برای توسعه کسب و کار و جامعه در سایر محله‌ها در میان مدت بلند مدت بررسی کند.

با بررسی پروژه‌های موجود در برخی از شهرهای جهان موضوع «شهرهای 15 دقیقه‌ای» را به اتمام می‌بریم.

اگر مایل به مطالعه بخش اول یا سایر حوزه‌های شهرهای هوشمند هستید می‌توانید از طریق لینک‌های زیر اقدام کنید:

[1] Soft

[2] Compact city

[3]Los Angeles

[4] Lagos