فراگیری دیجیتالی در شهرهای هوشمند

یک شهر زمانی به معنای واقعی هوشمند می‏‌شود که تمام شهروندان آن برای این هوشمندسازی آماده باشند. بنابراین، برنامه‏‌ریزان شهری و نوآوران باید در هنگام برنامه‏‌ریزی چشم‌‏انداز شهرها، شرایط لازم برای آموزش شهروندان هوشمند را نیز در نظر بگیرند و تمرکز برنامه‏‌ریزی‌‏ها در جهت کاهش شکاف دیجیتالی باشد، وگرنه ممکن است که برخی از گروه‌های جمعیتی در شهر از تجربه خدمات شهر هوشمند محروم بمانند. در ادامه، به برخی عواملی که باید در تحقق این فراگیری مورد توجه قرار گیرد و همچنین، برخی نمونه‌های آن اشاره شده است.

در نظر گرفتن همه گروه‏‌های جمعیتی

فناوری‏‌های دیجیتالی در شهر هوشمند باید به ارتقاء مدیریت کسب‌‏وکارها، استفاده بهینه‌‏تر از منابع و ارتقاء کیفیت زندگی شهروندان کمک کند. البته گاهی ممکن است که در هنگام توسعه این فناوری‌ها، به غلط تصور شود که همه شهروندان آمادگی لازم برای استفاده از خدمات آنلاین را دارند. بنابراین، در هنگام توسعه این فناوری‏‌ها باید شرایط تمام گروه‌‏ها و شهروندان را در نظر گرفت. برای مثال، در فلوریدا، بدون برنامه‏‌ریزی قبلی و به طور ناگهانی، سرویس تأمین اجتماعی «سازمان کودکان و خانواده» به بستر اینترنتی منتقل شد و در نتیجه، خیل عظیمی از افرادی که به اینترنت یا کامپیوتر دسترسی نداشتند، برای استفاده از این خدمات با مشکل مواجه شدند و متعاقبا، کتابخانه‌های محلی مملو از جمعیتی شد که در خانه به کامپیوتر یا اینترنت دسترسی نداشتند. بنابراین، باید به این نکته توجه داشت که گاهی نرخ پایین استفاده از بسیاری از خدمات جدید و نوآور، فقط به این دلیل است که برخی گروه‌های جمعیتی هنوز دانش، توانایی یا ابزار لازم برای استفاده از فناوری‌های شهر هوشمند را در اختیار ندارند.

تجهیزات و دستگاه‌‏ها: پیش‌‏نیاز اصلی توسعه فناوری‌های جدید

آنچه مسلم است و همانطور که اشاره شد، شهروندان نمی‏‌توانند بدون وجود دستگاه‌‏ها و تجهیزات مناسب به خدمات آنلاین دسترسی داشته باشند. برخی گروه‏‌های جمعیتی خاص و آسیب‌‏پذیر همانند افراد مسن، اقلیت‏‌ها یا فقرا به چنین دستگاه‏‌هایی دسترسی ندارند. بنابراین، راهکارهایی که در برخی شهرها برای رفع این مشکل اجرا شده، این است که امکان دسترسی به دستگاه و تجهیزات لازم در اماکن عمومی برای این افراد فراهم شده است. برای مثال، در آمریکا امکان استفاده از کامپیوترها در کتابخانه‌ها برای میلیون‏‌ها نفر از شهروندان فراهم شده است که غالبا برای دسترسی به خدمات دولتی یا برای جستجو در اینترنت از آنها استفاده می‌شود. در شهر کانزاس نیز کیوسک‏‌های تعاملی در ایستگاه‌‏های اتوبوس در محله‌‏های فقیرنشین برای دسترسی به اطلاعات شهری راه‌اندازی شده است. همچنین، در شهر کیگالی (روآندا)، ارایه وام دولتی به دانشجویان برای خرید لپ‏تاپ آغاز شده است و طرحی با نام «هر کودک یک لپ‏تاپ»[1] اجرا می‌شود که بر اساس آن، هزاران لپ‏تاپ در مدارس دولتی توزیع شده است.

دسترسی به اینترنت از تمام دستگاه‏‌ها

پس از تأمین تجهیزات، افراد نیاز دارند تا به اینترنت دسترسی داشته باشند. یکی از متداول‏‌ترین روش‌های ایجاد دسترسی به اینترنت از طریق بودجه دولتی، توسعه دسترسی رایگان به وای‏‌فای عمومی است. برای مثال، در لندن در حدود 5700 محل دسترسی به وای‏‌فای عمومی وجود دارد و در حدود 2.32 میلیون دلار برای توسعه وای‏فای عمومی درون‏‌ساختمانی در گالری‏‌ها و موزه‌‏ها سرمایه‌‏گذاری شده است. شهر استکهلم اما یک گام فراتر رفته است و شهرداری با همکاری شرکت خصوصی Instabridge، یک اپلیکیشن موبایل ارایه می‌‏دهد که به کاربر امکان می‏‌دهد تا مکان‌هایی که در آنجا، دسترسی به وای‌‏فای عمومی رایگان فراهم است را شناسایی کنند. در تایوان نیز شبکه‌ای متشکل از 5 هزار هات‌اسپات با حمایت مالی دولت راه‌اندازی شده است. در این میان، بخش خصوصی می‌تواند نقش بسزایی داشته باشد. برای مثال در برزیل، شهروندان از طریق کافه اینترنت‌های موجود در سطح شهر، به اینترنت دسترسی دارند که حدود 40 سنت تا 1.50 دلار برای هر ساعت استفاده از اینترنت برای آنها هزینه در پی دارد.

افزایش سواد دیجیتالی

آموزش شهروندان درمورد نحوه استفاده از تجهیزات و فناوری‏‌های جدید نیز یکی از مهمترین جنبه‏‌های ایجاد فراگیری دیجیتالی است. برای مثال، در لندن برنامه‏‌های آموزش سواد دیجیتالی در راستای «چشم‌انداز شهر هوشمند فراگیر»[2] اجرا می‌شود و حتی طی اجرای این برنامه‌ها، سعی می‌شود که دلایل شکاف دیجیتالی به خصوص در اقشار آسیب‌پذیر و اقلیت‌ها نیز شناسایی شود. نتایج تحقیقات شهر لندن در مورد دلایل نرخ پایین سواد دیجیتالی در میان گروه‌‏های آسیب‏‌پذیر و اقلیت‌‏ها نشان داد که عدم اطمینان به استفاده از فناوری‏‌های جدید و هزینه بالای فناوری‏‌های دیجیتالی از جمله مهمترین دلایلی است که مانع تحقق فراگیری دیجیتالی است. البته ممکن است این موانع در شهرهای مختلف، متفاوت باشد. تحقیقاتی که دانشگاه فنی میشیگان انجام داده است، نشان داد که حتی بسیاری از دانشجویان ارشد نیز از استفاده از خدمات آنلاین پرهیز می‌کنند چراکه نگران سوءاستفاده از اطلاعات شخصی یا کلاهبرداری‌های احتمالی هستند و دلیل آن، اخبار متعددی است که در این مورد شنیده‌اند.

لندن: سرمایه‌گذاری برای افزایش فراگیری دیجیتالی

زمانیکه در سال 2016، صادق خان به عنوان شهردار این شهر انتخاب شد، اعلام کرد که بازنگری‌هایی در چشم‌انداز شهر هوشمند با هدف حمایت از منافع اقشار آسیب‌پذیر جامعه انجام خواهد شد. در مجموع، برنامه‌های جدید لندن غالبا بر فراگیری دیجیتالی متمرکز هستند و این موضوع، مؤلفه اصلی در استراتژی این چشم‌انداز محسوب می‌شود.

شهردار لندن، برنامه‌ای را تحت عنوان «مشارکت همگانی برای هوشمندتر کردن لندن»[3] راه‌اندازی کرده است که نقشه راه تبدیل شهر لندن به هوشمندترین شهر دنیا می‌باشد. این نقشه راه در اصل، یک طرح جامع انعطاف‌پذیر برای دیجیتالی‌سازی شهر لندن محسوب می‌شود و به چگونگی همکاری میان سازمان‌ها و سرویس‌های شهری مختلف از سازمان حمل‌ونقل شهری لندن تا سرویس سلامت و بهداشت عمومی پرداخته شده است. همچنین، همکاری کارآمدتر با فعالان حوزه فناوری، دانشگاه‌ها و سایر شهرها نیز در این طرح مورد توجه بوده است.

شورای راهبردی برنامه «لندن هوشمند»[4] که اعضای آن، متشکل از کارشناسان و مدیرانی آینده‌نگر است، با هدف پشتیبانی از روند تعیین چشم‌انداز، تدوین استراتژی و تحقق اهداف شهر هوشمند راه‌اندازی شده است. همچنین، مرکز فناوری و نوآوری لندن[5] نیز برای شناسایی اقدامات برتر و اجرای آنها در سطح شهر و یکپارچه‌سازی منابع و نظرات کارشناسی در جهت حفظ منافع جمعی راه‌اندازی شده است. دیگر اینکه با نظارت مستقیم شهردار یک معاون امور دیجیتال[6] منصوب شده است که مسئولیت آن، راهبری روند تغییر و تحولات دیجیتالی، با تمرکز بر مقوله فراگیری دیجیتالی است.

شهرداری لندن در سال 2016، «منشور فراگیری دیجیتالی دولت مرکزی»[7] را امضاء کرده است. هدف اصلی این منشور، این است که طی هر دو سال، تعداد افرادی که در سطح کشور به اینترنت دسترسی ندارند، در حدود 20 درصد کاهش یابد چنانکه تا سال 2020، همه جمعیت انگلیس به خدمات آنلاین دسترسی داشته باشند. همچنین، این شهر از طریق سرمایه‌گذاری‌های چندین میلیون دلاری توانسته است که سریع‌ترین وای‌فای عمومی رایگان در انگلیس را توسعه دهند که در 150 نقطه در سطح شهر برای عموم مردم و با سرعت بالا در دسترس است.

بر اساس استراتژی «فراگیری دیجیتالی» شهردار لندن، با اجرای پروژه‌های پایلوت سعی می‌شود که به دسترسی همه شهروندان به خدمات آنلاین و افزایش مهارت‌های دیجیتالی پایه آنها کمک شود. برای مثال، نتایج یکی از این اقدامات مشخص کرد که در صورت دسترسی افراد به تبلت‌های مجهز به وای‌فای در کتابخانه‌ها یا مراکز محلی و آموزش مهارت‌های اصلی دیجیتالی به افراد، نرخ شکاف دیجیتالی در حدود 10 درصد کاهش می‌یابد.

سیدنی: ارتقاء مهارت‌ها، زیرساخت و پلتفرم‌ها برای توسعه فراگیری دیجیتالی

«استراتژی دیجیتال سیدنی»[8] نیز مبتنی بر فراگیری دیجیتالی است و فرصت‌هایی را برای آموزش و یادگیری در تمام طول عمر فراهم کرده که تضمین می‌کند که افراد جامعه به خصوص قشر آسیب‌پذیر، سواد و مهارت دیجیتالی کافی را فرامی‌گیرند. یکی دیگر از اولویت‌ها، حمایت از کسب‌وکارها برای دستیابی به مهارت‌ها و دانش لازم برای فعالیت در عصر دیجیتال است.

سیدنی برای تحقق این اهداف، گام‌هایی را در جهت تأمین بودجه برای اجرای برنامه‌های توسعه مهارت‌های دیجیتال برداشته است. برای مثال، مراکز فرهنگی و کتابخانه‌ها، دوره‌های آموزش رایانه و کدنویسی را اجرا می‌کنند. همچنین، بیش از 180 بسته آموزشی و رباتیک در کتابخانه‌ها موجود است که کودکان و نوجوانان را ترغیب می‌کند تا رشته‌های مختلف همچون علوم، فناوری و مهندسی را آموزش ببینند.

دیگر اینکه این شهر، یک برنامه یادگیری تجربی را فراتر از برنامه سواد دیجیتالی پایه اجرا می‌کند که طی آن، از ابزار دیجیتالی برای توسعه اپلیکیشن‌ها، مهارت‌های رسانه‌های دیجیتال برای تولید محتوا و پرینت سه‌بُعدی و رباتیک برای خلق محصولات جدید استفاده می‌شود. یکی دیگر از اقدامات این شهر، حمایت از شرکت‌های خصوصی از طریق اجرای برنامه‌های حمایتی «تبادل دانش» است، همانند فستیوال Spark که یک برنامه دوهفته‌ای برای استارت‌آپ‌های فناوری‌محور است و طی آن کارگاه‌های آموزشی و نشست‌های تخصصی در زمینه موضوعاتی همچون هوش مصنوعی، بلاکچین، واقعیت مجازی و فناوری پزشکی برگزار می‌شود.

[1]. One Laptop per Child

[2]. London's Inclusive Smart City Vision

[3]. Smarter London Together

[4]. The Smart London Board shapes the vision for London's smart cities agenda and investment in data infrastructure. It advises the Mayor on implementing new digital technologies aimed at the highest level of performance across London's infrastructure, utilities and public services.

[5]. London Office for Technology & Innovation

[6]. Chief Digital Officer

[7]. Government’s Digital Inclusion Charter

[8]. Sydney Digital Strategy