مشارکت شهروندی: از حرف تا عمل

شیوع بیماری کووید 19 و پیامدهای آن مانند بحران‌های اقتصادی و ایجاد وقفه‌های عمیق در زندگی روزمره و کسب و کار شهروندان، موضوع برقراری ارتباطی دوسویه میان شهروندان و حوزه حکمروایی را به یک الزام جدی در مدیریت شهری تبدیل کرده است. این الزام، در نتیجه عواملی مانند محدودیت منابع مالی و کاهش توانایی شهرها در پشتیبانی از هزینه‌کرد ناکارآمد برای پاسخ به نیازهای شهروندان در ماه‌های اخیر و همچنین، تغییر اولویت‌های شهروندان و مدیران شهری در پاسخ به چالش‌های شهری ایجاد شده است. موضوع «مشارکت شهروندی» به منظور اعتمادسازی، جلب مشارکت فعال شهروندان و تأثیرگذاری آنان بر تصمیم‌گیری مدیران حوزه شهری که با شاخص‌های کمی هدفمند قابل سنجش و بهبود است، همواره یکی از حوزه‌های استراتژیک توسعه شهرهای هوشمند محسوب شده و راهگشای بخش اعظم مسائل کنونی در زمینه شناسایی نیازهای واقعی شهر و شهروندان خواهد بود.

از جمله اقدامات شهرداری تهران در زمینه ارتقای مشارکت شهروندی، ابلاغیه «یکپارچه‌سازی امور مرتبط با حوزه فناوری و نوآوری شهری» به منظور جلوگیری از موازی‌کاری و محول کردن نقش محوری به شورای راهبردی تهران هوشمند برای حرکت بهینه در این زمینه است که در کنار راه‌اندازی طرح «باهم» ذیل برنامه تهران هوشمند شامل پروژه‌های «سامانه مشارکت محله محوری» به منظور برقراری تعامل دوسویه مدیریت شهری و شهروندان و مشارکت آنان در سطح محلات در پروژه‌های کوچک مقیاس، «سامانه مدیریت ارتباطات شهروندی» با هدف حفظ ارتباط یکپارچه با شهروندان و ارزیابی میزان رضایت‌مندی آنان و «پلتفرم تعاملی آموزش شهروندی» با هدف تغییر الگوی زندگی شهری، گام‌هایی امیدبخش، مبنایی و پیش‌نیازهای اصلی تحقق و توسعه مشارکت شهروندی هستند.

اما گام مهم بعدی که تضمین‌کننده تحقق عملی و تداوم مشارکت شهروندی در مدیریت شهری است، اتخاذ راهبرد نتیجه-محور بودن در غربال تمامی اقدامات فوق خواهد بود. به بیان بهتر، اگرچه اتخاذ نگاهی کل‌نگر در توسعه مشارکت شهروندان در ابتدای امر ضروری است، ولی اخذ بازخورد از نتیجه اقدامات و درس‌آموخته‌های مرتبط با آن‌ها، در قالب میزان تأثیرگذاری این اقدامات در فرآیندهای «تصمیم‌سازی»، «برنامه‌ریزی» و «بودجه‌ریزی مشارکتی» و همچنین، میزان دخیل کردن شهروندان در زمینه «اجرا» و «نظارت» بر پروژه‌ها در حوزه‌های سلامت، حمل‌ونقل، پسماند، فضای کار اشتراکی و توسعه فضاهای فرهنگی در سطح محلات، عامل شناسایی موثرترین راهکارها بوده و اولویت‌بندی و وزن‌دهی به هر یک از این اقدامات را در برنامه‌های آتی مشخص خواهد نمود.

سید علی خدام حسینی- مشاور مرکز تهران هوشمند