مشارکت عمومی-خصوصی (PPP) برای امنیت سایبری در شهرهای هوشمند

در چند سال گذشته، شهرها از دنیای آنالوگ به دیجیتال مهاجرت کرده و به طور فزاینده‌ای «هوشمندتر» شده‌اند. شهر هوشمند از فناوری‌های دیجیتالی در موضوع اطلاعات و ارتباطات برای افزایش کیفیت و عملکرد خدمات شهری، کاهش هزینه‌ها و مصرف منابع و نیز مشارکت موثرتر و فعال‌تر شهروندان خود استفاده می‌کند. شهر هوشمند در واقع آزمایشگاهی برای نوآوری‌های کاربردی است. شهر هوشمند و اکوسیستم همراه آن می‌تواند تاثیر بسزایی در حوزه‌های صنعتی از جمله حمل و نقل، انرژی، تولید برق و نیز کشاورزی بگذارد.

شهر هوشمند شامل تعاملات پیچیده از فناوری‌ها، سیاست‌های نظارتی و ذی‌نفعان مختلف است. ایجاد و تحقق «شهر هوشمند ایمن» مستلزم مشارکت‌های عمومی-خصوصی قوی است که افراد، سیاست‌ها، فرایندها و فناوری‌ها را از سوی دولت و صنعت در فرایند استراتژیک کلی گرد هم آورد. شهرهای هوشمند حوزه‌های مختلف را چون حمل و نقل، سلامت، انرژی، منابع آب، جمع‌آوری زباله‌ها، فناوری‌های ساخت هوشمند و فناوری‌ها و خدمات امنیتی را با هم ادغام و به صورت یکپارچه در می‌آورد. شرکت امنیتی THALES از این ساختار به عنوان «شبکه‌ای هوشمند از اشیاء و ماشین‌های متصل به یکدیگرکه داده‌ها را با استفاده از فناوری بی‌سیم و مبتنی بر ابر منتقل می‌کنند. در اینجا برنامه‌های IoT مبتنی بر ابر، داده‌ها را در به صورت بلادرنگ دریافت، تجزیه و تحلیل و مدیریت می‌کنند تا به شهرداری‌ها، شرکت‌ها و شهروندان کمک کنند تا تصمیمات بهتری برای بهبود کیفیت زندگی بگیرند.»

مجهز شدن به خدمات مورد نیاز زندگی روزمره و در دسترس شهروندان، هدف شهر هوشمند است. اما شبکه امن شهری می‌تواند خود هدف هکرها و دیگر عوامل تهدید کننده باشد.

پیچیدگی فزاینده و بزرگی خطرات در چنین ساختار ارتباطی یکپارچه‌ای نیازمند سطح بی‌سابقه ای از همکاری بین ذینفعان دولتی و خصوصی نسبت به گذشته است. در اکثر شهرهای دنیا بیشتر زیرساخت‌های حیاتی شهری متعلق به بخش خصوصی است که تحت رگولاتوری بخش دولتی فعالیت‌ می‌کند. اگرچه در کشور ما شاید به این پر رنگی بخش خصوصی در زیرساخت‌ها سهمی نداشته است اما با ظهور تکنولوژی‌های جدید و وارد شدن شرکت‌های خصوصی در این حوزه، از نظر زیرساختی نیز شاهد حضور بخش خصوصی هستیم؛ حضور شرکت‌های خصوصی در بخش اپراتوری و نیز دستگاه‌های IoT در سال‌های اخیر شاهدی بر این مدعاست. به دلیل همین عامل مالکیت، شهر هوشمند امن تنها در صورتی می‌تواند پایدار باشد که زیر چتر مشارکت عمومی و خصوصی قوی فعالیت کند.

گسترش مشارکت‌های بخش دولتی-خصوصی در برابر تهدیدهای فیزیکی و سایبری به زیرساخت‌های حیاتی منطقی است که می‌توان از طریق سرمایه‌گذاری، حمایت‌ها و مشوق‌های مالیاتی برنامه‌ریزی و ساخته شود. حفظ امنیت شهر هوشمند یک چالش بزرگ است زیرا اکوسیستم ایمنی شهری شهروندان می‌تواند شامل سناریوها و تهدیدهای مختلفی از جمله تروریسم، جنایت، حوادث آب و هوایی و بلایای طبیعی باشد. بنابراین، از منظر امنیت، طراحی شهر هوشمند باید شامل فرایندها و فناوری‌هایی باشد که از شهروندان محافظت و آنها را ایمن می‌کند.

حفظ شهر امن و ایمن مستلزم ایجاد زیرساخت‌های عمومی/خصوصی برای انجام فعالیت‌ها و ارائه فناوری‌هایی است که از شهروندان محافظت می‌کند. این شامل سه فعالیت اساسی است:

1) داشتن هشیاری، اطلاعات و ارتباطات مشترک. تهدیدهای فیزیکی و سایبری در بسیاری از زمینه‌ها از جمله زمینه‌های دولتی، چون زیرساخت‌های حیاتی، بلایای طبیعی و سهل انگاری صورت می‌گیرد.

2) فعالیت‌های مدیریت عملیاتی یکپارچه برای جلوگیری، کاهش، واکنش و بهبودی از حوادث. همکاری بین پاسخ‌دهندگان اولیه بسیار حیاتی است و آموزش مداوم و ایجاد پروتکل‌های امنیتی برای حفظ حالت مدیریت ریسک انعطاف پذیر ضروری است.

3) تهیه بسیاری از فناوری‌های نوظهور که هم امنیت فیزیکی و هم سایبری را تسهیل می‌کند. نمونه‌هایی از چنین فناوری‌هایی شامل حسگرها، اسکنرها، موانع، هوش، نظارت صوتی و تصویری، بیومتریک و تجزیه و تحلیل داده‌ها است.

چارچوب شهرها و جوامع هوشمند (SCCF) یک چارچوب مناسب است که بهترین شیوه‌ها را برای این عناصر اعمال می‌کند تا راهنمای فنی شهرها و جوامع را برای برنامه‌ریزی، توسعه و اجرای راه حل‌های هوشمند ارائه دهد.

داشتن پروتکل بین بخش‌های دولتی و خصوصی برای ایجاد شهر هوشمند امن، باید یک اولویت اساسی برای برنامه‌ریزان شهری باشد. سه عنصر اصلی ارائه شده مستقل از یکدیگر نیستند و باید در چارچوبی با هم ترکیب شوند تا گزینه‌های تخصصی برای بسیاری از تهدیدهای امنیتی ارائه شوند.

برای درک و مقابله با تهدیدهای در حال تغییر، ابتدا پاسخ دهندگان، مجریان قانون و رهبران دولتی و مدنی باید همکاری کنند و با هم آموزش ببینند تا بتوانند با یکدیگر گفتگو داشته باشند. به اشتراک‌گذاری اطلاعات و ارتباطات متقابل اولین گام در همکاری و آگاهی از موقعیت است.

چالش دشوار دیگر همراه شدن و دنبال کردن پیچیدگی‌های روزافزون تهدیدها، به ویژه تهدیدات سایبری است. این کار ساده‌ای نیست و نیاز به پیش بینی نقشه‌ای از وقایع سایبری دارد. عناصر آن نقشه شامل تجزیه و تحلیل، پیش بینی، ایجاد برنامه‌ی مدیریت ریسک و اجرای نظارت و تشخیص تهدید در کل شبکه است. به گفته تاد واسکلیس، معاون رئیس واحد راه‌کارهای امنیت سایبری AT&T، «تهدیدهایی که هر لحظه در حال تحول هستند، چالش‌های جدید و غیر منتظره‌ای را حتی برای ماهرترین متخصصان امنیت سایبری ایجاد می‌کنند. از باج افزارها و حملات DDoS گرفته تا مجرمان سایبری که در شبکه تاریک اقدام به خرید کیت حمله می‌کنند. عقب ماندن از تحولات حملات سایبری دلهره‌آور است.»

مرکز ملی امنیت سایبری بریتانیا (NCSC) اخیراً هشدار داده است که سیستم‌های فیزیکی سایبری در شهرهای هوشمند در صورت عدم ایمن سازی مناسب توسط حمله‌کنندگان سایبری به خطر می‌افتد. آنها خاطرنشان کردند که حجم عظیمی از داده‌های حساس که توسط شهرهای هوشمند مجهز به اینترنت اشیا جمع آوری و ذخیره می‌شوند، این سیستم‌ها را به یک هدف جذاب برای طیف وسیعی از بازیگران تهدید تبدیل می‌کند.

از آنجا که ما در عصر دیجیتال غوطه‌ور شده‌ایم، بخشی از برنامه‌ریزی شهری می‌تواند از طریق الگوریتم‌ها، هوش مصنوعی و افزایش داده‌های بزرگ اتوماتیک شود. برخی از مباحث جالب عصر دیجیتال که بر تغییر شهرهای هوشمند تأثیر می‌گذارند شامل 5G، اتوماسیون، رباتیک، فناوری نانو، هوش مصنوعی، تکنولوژی‌های پوشیدنی و فناوری‌های اطلاعاتی مانند تجزیه و تحلیل به هنگام و پیش بینی، محاسبات ابری، شبکه‌های بی‌سیم، دستگاه‌های تلفن همراه، بلاک چین و مجازی سازی است. همه این موارد در حالی که در درجه اول برای تسهیل خدمات شهروندان طراحی شده‌اند، دارای ریسک امنیتی در شهرهای هوشمند هستند. اپلیکیشن‌های جالب تجزیه و تحلیل داده‌ها در برنامه‌های دولتی برای آگاهی و کاهش موقعیت مدیریت موارد گنجانده شده است. با این حال، همه چیز می‌تواند اشتباه پذیر باشد و هنوز هم ما به یک عامل نظارت انسانی نیاز داریم.

همانطور که شهرهای ما پیچیده‌تر و متصل به اینترنت‌ اشیا می‌شوند، فناوری‌های هوشمند شهری به طور فزاینده‌ای در حال فراگیر شدن هستند. متأسفانه تهدیدهای مربوط به هر چیزی که متصل است نیز در حال افزایش است و پیچیده‌تر می‌شود. برای حفاظت و ایمنی، مشارکت‌های قوی دولتی -خصوصی مورد نیاز خواهد بود. امنیت فیزیکی و امنیت سایبری از ضروریات و بخشی از الگوی عملیاتی شهرهای هوشمند جدید هستند که در انتظار ما هستند.